ศาสนาอิสลามในดินแดนสุวรรณภูมิ

ศาสนาอิสลาม  นั้นได้เดินทางมาเผยแพร่อยู่ทางหัวเมืองตอนใต้ของแหลมมลายูและประเทศมลายู  ในสมัยที่อาณาจักรศรีวิชัยเสื่อมอำนาจลง  และเกิดอาณาจักรมัชปาหิตขึ้น  ทำให้มีชาวอาหรับและชาวอินเดียที่นับถือศาสนาอิสลามต่างพากันเดินทางเข้ามาติดต่อค้าขายเผยแพร่ศาสนาอิสลามในเวลาเดียวกัน  ครั้นเมืองแคว้นสุโขทัยสามารถแผ่อำนาจมาถึงหัวเมืองทางตอนใต้ไปจดเมืองยะโฮร์  เมืองมะละกา  นั้น  แค้นสุโขทัยมีเมืองนครศรีธรรมราช  และเมืองปัตตานี  เป็นเมืองสำคัญ  และแต่งตั้งให้เมืองนครศรีธรรมราชนั้นเป็นเมืองประเทศราช  คอยดูแลเมืองต่าง ๆ  ในแหลมมลายูด้วย  จึงเป็นเหตุให้ชาวสยามในสมัยสุโขทัยได้พากันไปอาศัยคามหัวเมืองในแหลมมลายูด้วย  จึงเป็นเหตุให้ชาวสยามในสมัยสุโขทัยได้พากันไปอาศัยตามหัวเมืองในแหลมมลายูและนับถือศาสนาอิสลาม  ซึ่งมีชื่อเรียกว่า  สยาม  (นับถือ)  อิสลาม  หรือ  พวกสาม-สาม

ในปี  พ.ศ.  ๑๙๘๐  นั้นชาวอาหรับ  และชาวอินเดีย  ได้นำศาสนาอิสรามเข้าไปเผยแพร่ในสิงคโปร์  เมืองมะละกา  เมืองกลันตัน  เมืองไทรบุรี  และเมืองปัตตานี  จึงทำให้ประชาชนนับถือศาสนาอิสลามมากขึ้น

ด้วยเหตุที่หัวเมืองทางภาคใต้มีการนับถือศาสนาอิสลามจำนวนมาก  มีขนบธรรมเนียมประเพณีแตกต่างกัน จึงทำให้มีการจัดระเบียบระบบการปกครองให้สอดคล้องกับการนับถือศาสนาด้วย  กล่าวคือ  ให้มีการพิจารณาการวางแผนการปกครองขึ้นเป็นพิเศษ  โดยเฉพาะพื้นที่ที่เป็นหัวเมืองอิสลาม  นั้นได้รวมตัวกันเป็นเมืองปัตตานี  ให้มีฐานะเป็นประเทศราชของแคว้นสุโขทัย

สมัยอยุธยาระหว่างที่กรุงศรีอยุธยาเสียกรุง  ใน  พ.ศ.  ๒๓๑๐  นั้น  เจ้าเมืองปัตตานี  และ  เมืองไทรบุรี  ได้ตั้งตัวเป็นอิสระ  และเมืองนครศรีธรรมราชได้ตั้งตนเป็นเมืองใหม่  ไม่ขึ้นกับกรุงศรีอยุธยาด้วยคือ  ชุมนุมเจ้านคร  เป็นชุมนุมที่มีอาณาเขตตั้งแต่ชุมพรลงไปจนต่อเขตที่ต่อแดนของมลายู  เจ้านครนั้นเดิมรับราชการอยู่ที่กรุงศรีอยุธยา  ได้รับแต่งตั้งให้มารักษาการที่เมืองศรีธรรมราช  ในตำแหน่งปลัดเมือง  ครั้นเมื่อ  พระยาสุภาวดี  เจ้าเมืองทำความผิดออกจากตำแหน่ง  จึงทำให้ปลัดเมืองคือ  เจ้านครได้รั้งเมืองนี้จนกระทั่งเสียกรุง

ครั้นเมื่อพระเจ้าตากสินทำการู้เอกราชโดยทำการปราบปรามชุมนุมต่าง ๆ  ที่ตั้งตัวเป็นอิสระ  ๕  ชุมนุมนั้น  ในปี  พ.ศ.  ๒๓๑๒  พระเจ้าตากสินได้ยกทัพเรือมาติดเมืองนครศรีธรรมราช  เมื่อพระองค์เสด็จถึงปากน้ำเมืองนคร  และยกไพร่พลขึ้นบกแล้ว  จึงได้เข้าตีทัพของเจ้านครทันที  ดังนั้น  พลของเจ้านครจึงแตกพ่ายจึงหนีลงไปอาศัยอยู่กับพระยาตานี  เจ้าเมืองปัตตานี

ต่อมาพระยาตานี  เจ้าเมืองปัตตานี  ได้กลับทำการจับตัวเจ้านครส่งตัวมาถวายพระเจ้าตากสิน  แต่พระองค์ไม่ตัดให้มีการลงโทษแต่อย่างไร  เนื่องจากทรงว่าในยามกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่านี้บ้านเมืองเกิดการจลาจล  จึงเป็นโอกาสที่ทุกคนจะต้องตั้งตนเป็นใหญ่  หลังจากที่พระเจ้าตากสินปราบชุมนุมต่าง  ๆ  ได้หมดแล้ว  จึงได้มีการสถาปนากรุงธนบุรี  เมืองปัตตานีกับเมืองไทรบุรี  จึงกลับมาขึ้นอยู่กับไทยอีกครั้งหนึ่ง  เมืองปัตตานีนั้นเป็นเมืองที่มีการนับถือศาสนาอิสลามอยู่จำนวนมาก

ต่อมาสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  รัชกาลที่ ๑  นั้นได้เกิดเหตุจากเจ้าเมืองปัตตานีแข็งข้อไม่ยอมอ่อนน้อม  พระองค์จึงโปรดให้พระยากลาโหมพระยาเสน่หาภูธร (ทองอิน)  พระยาพัทลุง  (ทองขาว)  เจ้าเมืองสงขลา  ยกทัพไปตีเมืองปัตตานี  เมื่อตีได้แล้วพระองค์ทรงโปรดให้พระพลเทพพระยาวิเศษโกษา  และหลวงฤทธิ์จัดการแยกเมืองปัตตานีออกเป็น  ๗  หัวเมือง  ด้วยพระองค์ทรงมีพระราชดำหริว่าถ้าหากปล่อยเมืองปัตตานีว่าให้เป็นเมืองใหญ่เช่นนี้ก็จะลำบากแก่การปกครอง  พระอง๕ทรงโปรดให้แบ่งเมืองปัตตานีออกเป็น  ๗  หัวเมืองใหญ่  คือ  เมืองปัตตานี  เมืองหนองจิ  เมืองยะหรั่ง  เมืองสายบุรี  เมืองยะลา  เมืองรามันต์  และเมืองระแงะ  โดยให้อยู่ในการดูแลของเมืองสงขลา 

สมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว  รัชกาลที่ ๒  ของกรุงรัตนโกสินทร์นั้น  อังกฤษได้แผ่อำนาไปยังท่าตะวันออก  ได้เข้ายึดครองอินเดีย  และขยายอำนาจมายึดเกาะปีนัง  เมืองมะละกา  เมืองสิงคโปร์ไว้  สำหรับเมืองมะละกานั้นเคยเป็นของแคว้นสุโขทัยมาช้านานและหลุดเป็นของอังกฤษ  ดังนั้น  พระองค์จึงมอบให้พระยานครน้อย (พัฒน์)  ซึ่งครองเมืองนครศรีธรรมราชนั้น  เข้ามาทำการยึดเมืองไทรบุรี  ซึ่งเป็นเมืองประเทศราชของแคว้นสุโขทัยไว้ได้สำเร็จ

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลเจ้าจอมเกล้ารัชกาลที่ ๕  นั้นพระองค์ให้ปรับปรุงหัวเมืองต่าง ๆ  ของเมืองปัตตานีใหม่โดย  จัดให้รวมกันเป็นบริเวณ  เรียกว่า  “บริเวณ ๗  หัวเมืองอิสลามปักษ์ใต้”  และหัวเมืองทั้ง๗  นั้นไป  ขึ้นอยู่กับมณฑลนครศรีธรรมราชที่ตั้งขึ้นเมือง  พ.ศ.  ๒๔๓๔  ด้วยเหตุมีการปกครองไม่ทั่วถึง  จึงปรากฎว่าเมืองปัตตานีนั้นได้พยายามตั้งตนเป็นอิสระ  และทำการก่อกบฏขึ้นหลายครั้ง

พรยาสุขุมนัยวินิต  (ปั้น  สุขุม)  ซึ่งได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลนครศรธรรทราชและจัดการเมืองสงขลา  เมืองพัทลุง  นั้น  พระเจ้าน้องยาเธอ  กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  จึงมอบหมายให้ดำเนินการวางแผนการปกครองในบริเวณ  ๗  หัวเมืองอีกครั้งหนึ่ง  ซึ่งมีรายงานที่น่าสนใจว่า  การชำระตัดสินความอยู่ในอำนาจของ  “โต๊ะกาลี”  คืออาจารย์ฝ่ายศาสนาอิสลาม  เป็นผู้ตัดสินความตามหลักกฎหมายอิสลาม

เมืองทางปักษ์ใต้  ได้มีการนับถือศาสนาอิสลามนั้นได้แก่  เมืองปัตตานี  เมืองนราธิวาส  เมืองยะลา  และเมืองสตูล  แล้วต่อมาภายหลังศาสนาอิสลามได้เผยแพร่และทำการสร้างมัสยิดอยู่ทั่วไป

                                “สูเจ้าทั้งหลายอย่าก่อกวนความเสียหายขึ้นในแผ่นดินการรักบ้านเกิดเมืองนอน

                นั้นเป็นส่วนหนึ่งของการศรัทธามั่นในองค์อัลเลาะห์”  (จากคัมภีร์อัลกุรอาน)