อาณาจักรละโว้ (ลวรัฐ)

                ในจดหมายเหตุของจีน และอาหรับ คัมภีร์มิลินทปัญหา คัมภีร์มหานิเทศและข้อมูลของปโตเลมี ใน พ.ศ. ๗๐๘ นั้นได้ระบุว่า บริเวณคาบสมุทรอินโดจีนนั้นมีเมืองท่าและแคว้นต่างๆอยูหลายเมือง เช่น ลังกาสุกะ(Lang-ka-su-ka) พันพัน(Pan-Pan) กาลาห์(Kalah) ตามพรลิงห์( Tam-bal-inga) ตักโกลา (Tacola) ตุนชุน(Tien-sun) เชียะโท้(Chi-tu)เป็นต้น

นอกจากนี้ชื่อเมืองต่างๆ ของอาณาจักรสยามนั้นยังปรากฏอยู่บนแผนที่โบราณหลายแห่งของ เสปน ฮอลันดา ฝรั่งเศล และอังกฤษ เช่น ชื่อเมือง Tacola(ตักโกลา), Lakon (ละคร), singora(สิงโกลาหรือสงขลา), Kui(กุย) Sian(เสียมหรือสยาม), Yodia(โยเดียนหรืออยุธยา), Tavoy(เทวาย).

ดังนั้นเมื่อมีการสำรวจทางโบราณคดี จึงพบว่า โบราณวัตถุจากต่างประเทศนั้นพบว่าอยู่ตามแหล่งต่างๆ ในประเทศไทยมากมาย เมื่อวิเคราะห์เปรียบเทียบอายุของยุคสมัยและอารยธรรมแล้ว พบว่า

เครื่องประดับหินสีจากอินเดีย พบที่บ้านดอนตาเพชร อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรีมีอายุในสมัยพุทธศตวรรษที่ ๒

                ลูกปัดแก้วจากอินเดีย พบที่เขาสามแก้ว จ.ชุมพร และควนลูกปัด อำเภอคลองท่อม จังหวัดกระบี่ (ควนลูกปัด นั้นเป็นแหล่งที่พบลูกปัดจำนวนมากและที่พบอยู่ในสภาพชำรุด จนเข้าใจว่าน่าจะเป็นแหล่งผลิต) มีอายุอยู่ในสมัยพุทธศตวรรษที่ ๗

โบราณวัตถุด้านศาสนาจากอินเดีย เช่นเทวรูปฮินดูและพุทธรูป พบที่อำเภอคลองท่อม จังหวัดกระบี่ พบทีควนพุนพิน จังหวัดสุราษฏร์ธานี พบที่ภูเขาทอง จังหวัดระนอง และอำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี อายุอยู่ในสมัยพุทธศตวรรษที่ ๘ – ๑๑

จารึกภาษามอญ บาลี สันสกฤต และเมืองโบราณ พบที่นครปฐมพบที่โนนกาเล็น จังหวัดอุบลราชธานีพบที่สันป่าข่า จังหวัดเชียงใหม่ เมืองสทิงพระ จังหวัดสงขลา และเมืองยะรัง จังหวัดปัตตานีมีอายุอยู่ในสมัยพุทธศตวรรษที่ ๑๒ – ๑๓

สำหรับรูปเคารพของศาสนาฮินดูและศาสนาพุทธนั้นพบหลายแห่งในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีอายุอยู่ใน สมัยพุทธศตวรรษที่ ๑๓ – ๑๕

ในดินแดนแหลมทองนั้นศาสนาฮินดู ได้เผยแพร่ไปทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ส่วนศาสนาพุทธศาสนานั้นได้เข้ามาทางภาคใต้และภาคกลาง

การค้าระหว่างประเทศนั้นมีความสุขเจริญรุ่งเรืองมาก มีท่าเรือทะเลสำคัญอยู่ทางด้านตะวันตกของ  แหลมทองคือ เกาะคอเขา จังหวัดพังงา ส่วนท่าเรือทะเลด้านตะวันออกนั้น อยู่แหลมโพธิ์ จังหวัดสุราษฏร์ธานี สำหรับการค้าขายตามเส้นทางบกนั้นมีการเดินทางผ่านเมืองในลุ่มแม่น้ำมูล เช่นเมืองสตึก จังหวัดบุรีรัมย์ โดยมีแหล่งเตาเผาผลิตเครื่องปั้นดินเผาอยู่ด้วย

นอกจากนี้ยังพบแหล่งชุมชนโบราณในยุคนี้อีกเช่น  เมืองดลละครที่นครนายก  และดงศรีมหาโพธิ์  จังหวัดปราจีนบุรี  ที่แหลมโพธิ์  ตำบลพุมเรียงและอำเภอไชยา  จังหวัดสุราษฎร์ธานี  ที่เกาะคอเขา  อำเภอคุระบุรี  จังหวัดพังงา  ที่ควนลูกปัด  อำเภอคลองท่อม  จังหวัดกระบี่  สำหรับตำบลท่าเรือ  อำเภอเมือง  จังหวัดนครศรีธรรมราช  นั้นถือว่า  เป็นศูนย์กลางการค้าที่สำคัญในพุทธศตวรรษที่ ๑๕  (คริสต์ศตวรรษ ที่ ๑๐)  เนื่องจากมีการพบเศษเครื่องถ้วยจีนสมัยราชวงศ์ถัง  ผลิตจากกวางตุ้ง  จากเตาฉางชา  มณฑลหูหนาน  และเครื่องถ้วยเปอร์เซียจำนวนมาก

ผลจากการตรวจสอบเตาทุเรียนที่อำเภอศรีสัชนาลัย  จังหวัดสุโขทัย  ของนักโบราณคดี  ไทย – ออสเตรเลีย  ได้พบว่า  เครื่องปั้นดินเผาที่ศรีสัชนาลัยเริ่มมีการผลิตตั้งแต่พุทธศตวรรษ ที่ ๑๕  แล้วมีการพัฒนาวิธีเผาต่อมา  จนถึงพุทธศตวรรษที่  ๒๐  พบว่ามีการทำเตาทุเรียงซ้อนทับกันอยู่ถึงสิบชั้น  ด้วยกัน

โบราณสถานสำคัญอีกหลายแห่ง  ได้แก่วัดราง  ที่นครศรีธรรมราช  วัดเวียงที่สุราษฎร์ธานี  และปราสาทเมืองสิงห์ที่กาญจนบุรีนั้น  พบว่ามีอายุอยู่ใน  สมัย  พุทธศตวรรษที่  ๑๖-๑๘

โดยเฉพาะ  ปาสารทหินนครวัด  ที่พระเจ้าสุริยวรมันที่๒  สร้างขึ้นในพุทธศตวรรษที่  ๑๗  ในอาณาจักรขอมนั้นมีภาพจำหลักหินด้านหนึ่งเป็นภาพกองทัพสยาม  ที่ส่งไปช่วยรบกับพวกจามและร่วมพิธีฉลองชัยชนะร่วมกับกองทัพอื่น ๆ  เป็นภาพแม่ทัพนั่งช้าง และมีพลทหารเรียงแถวที่ไม่เป็นระเบียบนัก  มีอักษรจารึกไว้ว่า  “สยำกุก”  (ปัจจุบันถูกเอาออก)  ได้มีข้อสันนิษฐานว่า  น่าจะหมายถึงกองทัพสยามจากกลุ่มแม่น้ำกก  กล่าวคือ  กำลังที่มาจากเมืองเชียงราย  เมืองเชียงแสน  หรือจากเมืองสุพรรณบุรี  เตาแม่น้ำน้อยที่เมืองสิงห์บุรี  และพบว่าแม่น้ำท่าจีน  แม่น้ำน้อยนั้นเป็นเส้นทางที่ใช้สำหรับติดต่อค้าขายทางทะเลกับจีน  และประเทศตะวันตก  โดยมีกรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจทางภาคกลาง  และมีเมืองนครศรีธรรมราชกับปัตตานีเป็นศูนย์กลางในดินแดนทางภาคใต้

โดยเฉพาะบริเวณแม่น้ำใกล้วัดเกาะลอย  จังหวัดราชบุรีนั้นได้สำรวจพบเศษภาชนะดินเผาจาการดูดเอาทรายในแม่น้ำ  และพบอยู่ในเรือ  ประมาณ  ๔  ลำที่จมอยู่ในแม่น้ำราชบุรี  หน้าวัดเกาะลอย  เมื่อตรวจสอบภาชนะที่พบแล้วปรากฏว่าเป็นเครื่องถ้วยจีนจากมนฑลฟูเจี้ยน

เครื่องถ้วยจากเตาหลงฉวน  เครื่องถ้วยจากเตากวางตุ้ง  และจากเตาจิ่งเต๋อเจี้ยน  ที่มีอายุ  อยู่ในราวพุทธศตวรรษที่  ๑๘-๑๙  (คริสต์ศตวรรษ  ๑๓- ๑๔)  นอกจากนี้ยังพบเหรียญกษาปณ์จีนและปืนใหญ่สำริดของจีนโบราณ  ๑  กระบอก  รวมทั้งแผ่นอิฐ  ๓  แผ่นมีจารึกอักษรภาษาจีนเรื่อง  พุทธศาสนา  ด้วย

ต่อมาได้การก่อตั้งรัฐใหม่ขึ้นหลายแห่งพื้นที่ดังกล่าวได้แก่  อาณาจักรโยนก  แคว้นสุโขทัย  และอาณาจักรล้านช้าง  ทำให้เกิดชุมชนแห่งใหม่เพิ่มขึ้นในบริเวณพื้นที่ของเมืองอโยธยา  ตามพรลิงค์  (นครศรีธรรมราช)  นครชัยศรี  สุพรรณภูมิ  และหริภุญชัย  (ลำพูน)  เป็นต้น