อาณาจักรพม่า

พุทธศตวรรษที่ ๑๔

                ในพุทธศตวรรษที่  ๑๔  นั้น  ชนชาติพม่าได้มีอำนาจเข้าครอบครองดินแดนลุ่มแม่น้ำอิรวดีและสาละวิน  ซึ่งเดิมเป็นถิ่นที่อยู่ของชนชาติมอญและพวกปยุหรือพะยุ  ชนชาติพม่าได้ตั้งเมืองพุกาม  (Pegan)  หรือนครอริมัทนะ  หรือนครศรีเกษตร  ขึ้นเป็นเมืองหลวง

สมัยที่เจริญรุ่งโรน์ที่สุดนั้น  พระเจ้าอนิรุธ  หรืออนุรุทรหรืออนวรตะ  หรืออโนรธาช่อ  (พ.ศ.๑๕๘๗-๑๖๒๐)  แห่งอาณาจักรพุกามยุคต้นนั้น  พระองค์ส่งกองทัพไปโจมตีเอาเมืองสะเทิมของอาณาจักรมอญจนพินาศ  ต่อจากนั้นพระเจ้าอนิรุธ  ได้โปรดให้มีการสังคายนาศาสนาพุทธขึ้นในพม่า  เพื่อให้พระสงฆ์เคร่งครัดธรรมวินัย  และมีการสร้างเจดีย์ชะเวดากองขึ้นใน  พ.ศ.  ๑๖๐๒

ต่อมาใน  พ.ศ.  ๑๘๓๐  สมัยพระเจ้านรสีหปติ  ของพม่านั้นได้ถูกจักรพรรดิกุบไลข่านของจีนมองโกล  นำกำลังบุกเข้าโจมตีเมืองพุกาม  จนพม่าต้องตกเป็นประเทศราชของจีน

                พ.ศ.  ๑๘๔๑-๒๐๔๓  (สมัยแคว้นสุโขทัย)  พวกไทยใหญ่หรือซาน  ที่เคยรับราชการกษัตริย์พม่า  ได้ใช้กำลังยึดเมืองหลวงพุกามได้  พวกไทยใหญ่จึงสร้างเมืองอังวะ (Ava)  ขึ้นเป็น  ๒๕๐  ปี

ต่อมาในพุทธศตวรรษที่  ๒๑  อาณาจักรพม่าได้มีอำนาจกลับคืนมาโดยพระเจ้าตะเบงซวเวตี้  (พ.ศ.๒๐๗๔-๒๐๙๓)  สามารถรบชนะไทยและพวกมอญ  ทำการตั้งเมืองหลวงที่เมืองหงสาวดี หรือ เมืองพะโค  ของมอญ  แล้วทำยกทัพมาตีกรุงศรีอยุธยาในสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ  (คราวสงครามช้างเผือก)  ในครั้งนั้นอาณาจักรสยามได้เสียพระสุริโยทัยในการตรวจแนวข้าศึกเมื่อ  พ.ศ.  ๒๐๙๑  พระเจ้าตะเบงชะเวตี้กรุงศรีอยุธยาไม่สำเร็จและเมื่อกลับไปเมืองหงสาวดีก้ถูกลอบปลงพระชนม์ในเวลาต่อมา  ทำให้พระเจ้าบุเรงนอง  ผู้เป็นแม่ทัพและได้อภิเษกสมรสกับพระพี่นางาของพระเจ้าตะเบงชะเวตี้  ได้ครองราชย์แทนที่เมืองหงสาวดี  พระเจ้าบุเรงนองนี้ได้รับการยกย่องว่าเป็นนักรบ  “ผู้ชนะสิบทิศ”และสามารถปราบอังวะของพวกไทยใหญ่  พวกมอญ  พวกเชียงใหม่และ  พ.ศ.  ๒๑๑๒  พระเจ้าบุเรงนองได้มีชัยชนะต่อกรุงศรีอยุธยาในสงครามเสียกรุงครั้งที่หนึ่งด้วย

กลอุบายใช้พระยาจักรีเป็นไส้ศึก  (บุเรงนองเป็นแม่ทัพของพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้)  เคยเข้ามาทำสงคราสมัยพระเจ้าจักรพรรดิ  คราวสงครามของช้างเผือก  จึงรู้เส้นทางวิธีรบของคนไทย

พระเจ้าบุเรงนองสามารถสร้างอาณาจักรพม่าคืนสุ่อำนาจอีกครั้งหนึ่ง  อาณาจักรจึงขยายตัวตั้งแต่ลุ่มน้ำมณีปุระไปถึงแม่น้ำโขง  หลังจากบุเรงนองสวรรคตในปี  พ.ศ.  ๒๑๒๔  พระเจ้านันทะบุเรง  โอรสพระเจ้า  บุเรงนองครองราชย์ต่อ  ทรงให้พระมหาอุปราชา  (มังสามเกียด)  ยกทัพมาตีกรุงศรีอยุธยาจึงเกิดสงครายุทธหัตถีกับสมเด็จพระนเรศวร  เมื่อ  พ.ศ.  ๒๑๔๒  หลังจากแพ้สงครากรุงสรีอยุธยาแล้ว

อาณาจักรพม่าที่เมืองหงศาวดีก็เสื่อมโทรมลงจนมอญยึดเมืองหงสาวดีคืนได้  พ.ศ.  ๒๑๕๘  พม่าได้โจมตีพวกมอญได้แล้ว  จึงย้ายเมืองหลวงจากเมืองอังวะมาตั้งเมืองหงสาวดี  (หรือพะโคอีก)  ภายหลังได้ย้ายไปเมืองอังวะอีกครั้งหนึ่ง

พวกมอญทางหงสาวดีได้ก่อกบฏ  ต่อสู้พม่าไม่ได้ต้องหนีเข้ามาเมืองไทยจำนวนมาก  พ.ศ. ๒๒๙๘  พระเจ้าอลองพญา  พ.ศ.  ๒๒๙๕-๒๓๐๓  พม่าได้ทำลายอาณาจักรมอญได้ทั้งหมด  แล้วทำการย้ายเมืองหลวงไปตั้งที่เมืองร่างกุ้งหรือย่างกุ้ง  แปลว่า  “สิ้นสุดการแตกแยก”  ต่อมาเมื่อวันที่  ๒๘  เมษายน  พ.ศ.  ๒๓๑๐  พระเจ้ามังระ  พ.ศ.  ๒๓๐๖-๒๓๑๙  ได้ยกทัพมาตีกรุงศรีอยุธยาแตกพินาศ  และยกทัพมาตีกรุงธนบุรี  ใน  พ.ศ.  ๒๓๑๗  (ศึกบางแก้ว)  และ  พ.ศ.  ๒๓๑๘  (ศึกอะแซหวุ่นกี้)  พระเจ้ามังระสวรรคตเมื่อ  พ.ศ.  ๒๓๑๘  จิงกูจาราชโอรสขึ้นครองราชย์แทน  ต่อมาพระเจ้าจิงกูจาถูกปลงพระชนม์โดยคณะอำมาตย์ประกอบด้วยอะตวนหวุ่น  ตะแคงปดุง  และอะแซหวุ่นกี้  เมื่อ พ.ศ.  ๒๓๒๕  ตะแคงปดุงครองราชย์เป็นกษัตริย์  ทรงพระนามว่า  พระเจ้า

ปดุงบอดอพญา

ในรัชสมัยพระเจ้าปดุง  (พ.ศ.๒๓๒๕-๒๓๖๒)  พม่าส่งกองทัพใหญ่มาตีกรุงสยามหวังจะให้พินาศ  ใน พ.ศ.  ๒๓๒๙  (ศึกเก้าทัพ)  และ  พ.ศ.  ๒๓๓๐  (ศึกราบพม่าที่ท่าดินแดง)  แต่ไม่สำเร็จ  สมัยพระเจ้ามินดง  พ.ศ.๒๓๙๖-๒๔๒๑)  นั้นได้เกิดการก่อกบฏขึ้นมาในเมืองหลายครั้ง

                ในสมัยพระเจ้าปดุงและพระเจ้าจักกายแมง(หรือบาจีดอ  พ.ศ.  ๒๓๖๒-๒๓๘๐)  ได้มีการรวบรวมพงศาวดารพม่าฉบับหอแก้วขึ้น  เมื่อ  พ.ศ.  ๒๓๖๗  (สมัยรัชกาลที่ ๒  แห่งกรุงรัตนกสินทร์)  จนทำให้เสียเมืองอังวะแก่อังกฤษในสมัยพระเจ้าธีบอ  (โอรสพระเจ้ามินดง) พม่าจึงตกเป็นเมืองขึ้นของอังกฤษ  ใน พ.ศ.  ๒๔๒๘   

(ตรงกับสมเด็จพระจลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)  โดยอังกฤษได้รวมพม่าเข้าเป็นแคว้นหนึ่งของอินเดีย  มีการรวบรวมพงศาวดารของพม่าฉบับคองบอง  เมื่อ  พ.ศ.  ๒๔๒๙  และในพ.ศ.  ๒๔๙๐  ได้เกิดขบวนการชาติพม่าเรียกร้องเอกราชจนพม่าได้รับเอกราชจากอังกฤษ