จารึกเรื่องราวของขอม
จารึกเรื่องราวของขอม
หลักฐานสำคัญจากวัฒนธรรมขอม โดยเฉพาะจารึกเรื่องราวของอาณาจักรขอม
เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอมโบราณ บนแท่งศิลาจารึกและบนวัตถุสำริด
ที่ทำเป็นเครื่องใช้ พบเป็นจำนวนมาก
จึงทำให้เชื่อมโยงเรื่องราวระหว่างกษัตริย์ขอมกับความเป็นมาของเทวสถานในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย
ได้แก่
·
จารึกภาษาสันสกฤต ที่บ้านวังไผ่ อำเภอวิเชียรบุรี จังหวัดเพชรบูรณ์
เป็นจารึกที่ปรากฏพระนามของ พระเจ้าภววรมันที่ 1)
·
จารึกของพระเจ้ามเหนทรวรมัน พบ 9 หลัก พบที่จังหวัดต่าง ๆ
ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก ได้แก่ อุบลราชธานี บุรีรัมย์ สุรินทร์
ขอนแก่น และสระแก้ว จารึกนี้มีเรื่องราวคล้ายกัน เกี่ยวกับ พระราชประวัติ
การสร้างรูปเคารพศิวลึงค์ และโคนนทิ ไว้ในดินแดนที่มีชัยชนะ
·
จารึกภาษาสันสกฤตของพระเจ้าอิสานวรมันที่ 1 ในจังหวัดจันทบุรี
เป็นจารึกที่ปรากฏพระนาม พระเจ้าอิสานปุระ ที่ 1
·
จารึกโนนสัง
เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอม พบที่บ้านบึกแก จังหวัดยโสธร เป็นจารึกที่ปรากฏพระนาม
พระเจ้าอินทรวรมันที่ 1
·
จารึกปราสาทหินพนมวัน 1 เป็นภาษาขอม พบที่ปราสาทหินพนมวัน จังหวัดนครราชสีมา
จารึกนี้ปรากฏพระนามของพระเจ้ายโศวรมันที่ 1 และ ศักราชที่ตรงกับ พ.ศ.1233
·
จารึกปราสาทหินพนมวัน 2 เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอม พบที่ปราสาทหินพนมวัน
จังหวัดนครราชสีมา จารึกนี้ ปรากฏพระนามของพระเจ้าสุริยวรมันที่ 1
และพระเจ้าอุทัยทิตยวรมันที่ 2 และศักราชที่ตรงกับ พ.ศ.1598
·
จารึกปราสาทหินพิมาย 2 เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอม พบที่ปราสาทหินพิมาย
จังหวัดนครราชสีมา จารึกนี้ปรากฏพระนามของพระเจ้าสุริยวรมันที่ 1
และศักราชที่ตรงกับ พ.ศ.1589
·
จารึกปราสาทหินพิมาย 1 เป็นภาษาขอม พบที่ปราสาทหินพิมาย จังหวัดนครราชสีมา
จารึกนี้ปรากฏพระนามของ พระเจ้าธรนินทรวรมันที่ 1 และศักราชที่ตรงกับ พ.ศ.1655
·
จารึกเพนียด
เป็นจารึกภาษาสันสกฤตและภาษาขอม พบที่เมืองเพนียด ตำบลคลองนารายณ์ อำเภอเมือง
จังหวัดจันทบุรี เป็นจารึกที่ปรากฏพระนาม พระเจ้ายโศวรมันที่ 1
·
จารึกภาษาสันสกฤต พบที่บ้านพุทธา จังหวัดนครราชสีมา เป็นจารึกที่ปรากฏพระนาม
รุทรโลก คือ พระเจ้าหรรษาวรมันที่ 1
·
จารึกอัญชัยวรมัน เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอม พบที่จังหวัดลพบุรี
เป็นยจารึกที่ปรากฏพระนาม พระเจ้าชัยวรมันที่ 4
·
จารึกปราสาทหินพนมรุ้ง เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอม พบที่ ปราสาทหินพนมรุ้ง
จังหวัดบุรีรัมย์ เป็นจารึกที่ปรากฏพระนามของพระเจ้าราเชนทรวรมัน
และพระเจ้าชัยวรมันที่ 5
·
จารึกเมืองเสมา เป็นภาสันสกฤตพบที่เมืองเสมา อำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา
เป็นจารึกที่ปรากฏพระนามของพระเจ้าเชนทรวรมัน
·
จารึกปราสาทภูมิโพน เป็นภาษาขอม พบที่ปราสาทภูมิโพน จังหวัด สุรินทร์
เป็นจารึกที่ปรากฏพระนามของพระเจ้าชัยวรมันที่ 5
·
จารึกภาษาสันสกฤต พบที่ศาลานางขาว อำเภอนาดูน จังหวัดมหาสารคาม
เป็นจารึกที่ปรากฏพระนาม พระเจ้าชัยวรมันที่ 5
·
จารึกภาษาสันสกฤต พบที่จังหวัดปราจีนบุรี เป็นจารึกของพระเจ้า สุริยวรมันที่ 1
·
จารึกภาษาขอม
ที่วังสวนผักกาด ปรากฏพระนาม พระเจ้าสุริยวรมันที่ 1 และบอกศักราชตรงกับ พ.ศ.1559
·
จารึกภาษาขอม
พบที่ศาลาสูง (ศาลเจ้าพ่อพระกาฬ) จังหวัดลพบุรี ปรากฏพระนาม พระเจ้าสุริยวรมันที่ 1
และบอกศักราชตรงกับ พ.ศ.1568
·
จารึกสดกก๊อกธม เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอม พบที่ปราสาทเมืองพร้าว อำเภออรัญประเทศ
จังหวัดสระแก้ว จารึกนี้ปรากฏพระนาม ของพระเจ้าอุทัยทิตยวรมันที่ 2
และบอกศักราชที่ตรงกับ พ.ศ.1595
·
จารึกสร้างเทวรูป เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอม ไม่ปรากฏที่มา
จารึกนี้ปรากฏพระนามของพระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 และบอกศักราชที่ตรงกับ พ.ศ.1682
·
จารึกปราสาททัพเสียม 2 เป็นภาษาสันสกฤต พบที่ปราสาททัพเสียม อำเภออรัญประเทศ
จังหวัดสระแก้ว จารึกนี้ปรากฏพระนามของพระเจ้าสุริยวรมันที่ 2
·
จารึกของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เป็นภาษาสันสกฤต พบหลายหลัก เช่น จังหวัดสุรินทร์
มีจารึกกู่แก้ว จารึกตาเมือนโต๊จ จังหวัดชัยภูมิ มีจารึกกู่ บ้านหนองบัว
จังหวัดนครราชสีมา มีจารึกพิมาย จังหวัดบุรีรัมย์ มีจารึกด่านประคำ เป็นต้น
จารึกนี้กล่าวถึงพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 สร้างอโรคยาศาลา ใช้รักษาคนเจ็บป่วย
พร้อมกับบริจาคยา หมอและเจ้าหน้าที่ประจำให้ด้วย
นอกจากนี้ยังมีจารึกพบที่จังหวัดปราจีนบี คือ จารึกบนฐานคันฉ่องสำริด
กล่าวถึงพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ทรงพระราชทานอโรคยา ให้มีอวัธยปุระ
จารึกบนฐานเชิงเทียน และขอบขันสำริดกล่าวถึงพระเจ้าชัยวรมันที่ 7
ทรงพระราชทานอโรคยาศาลาให้ที่สังโวก
·
จารึกหินขอน
เป็นภาษาสันสกฤตและภาษาขอม พบที่อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา
จารึกที่กล่าวสดุดีพระราชา นฤเปนทรปติววรมัน ซึ่งเป็นราชภิกษุ
ที่อาจจะครองราชย์ที่สโรพรา และการกล่าวพระนามของกษัตริย์ เช่น โสรยวรมัน
และเมืองหลวง มฤและตํรง
·
จารึกภูเขียว
เป็นภาษาสันสกฤตพบที่จังหวัดชัยภูมิ ปรากฏพระนาม กษัตริย์ชื่อ ชัยสิงหวรมัน
ไม่ระบุชื่อเมืองที่ครอง
·
จารึกดอนเมืองเตย เป็นภาษาสันสกฤต พบที่บ้านสงเปือย อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสโร
ปรากฏพระนามกษัตริย์ ปวรเสนะ มีพระโอรส พระนามว่า โกรญจพาหุ เป็นพระนัดดานามว่า
ธรรมเสนะ และกล่าวถึง ชื่อเมืองศังขปุระ
·
จารึกปราสาทหินพิมาย เป็นภาษาสันสกฤต พบที่เมืองพิมาย จังหวัดนครราชสีมา
ปรากฏพระนาม กษัตริย์ศรีเศารยวรมัน พระองค์ทรงเป็นพุทธมามกะและ กล่าวถึง
มุนีราทัศมะ ผู้มีศรัทธาที่มั่นคง
·
จารึกศรีจนาศะ เป็นภาษาสันสกฤตและขอม เดิมนั้นพบที่เมืองเสมา จังหวัดนครราชสีมา
มีความว่า พ.ศ.1480 มีอาณาจักรศรีจนาศะ มีกษัตริย์ปกครองหลายพระองค์ คือ
พระเจ้าภคมทัตต์ พระเตจต้าสุนทร ปรากรม พระเจ้าสุนทรวรมัน พระเจ้านรปติหิงห์วรมัน
พระเจ้ามงคลวรมัน เป็นพระนามกษัตริย์ที่ไม่มีในจารึกของอาณาจักรขอม เป็นต้น
ต่อมา
อาณาจักรขอมได้ขยายอำนาจเข้าไปทางเหนือดินแดนพายัพ (ของไทย) ซึ่งเป็น
หัวเมืองฝ่ายเหนือ
ที่ชนชาติอ้ายลาวได้อาศัยอยู่มาก่อน ครั้งนั้นเจ้าผู้ครองนครเมืองละโว้
ได้ส่งพระนางจามเทวีพระธิดาขึ้นไปครองเมืองหริภุญชัย (เมืองลำพูน)
และเมืองนี้ได้เป็นเมืองลูกหลงของเมืองละโว้
โดยมีนางจามเทวีมีอำนาจปกครองพวกลาวทั้งปวง ในที่สุด ต่อมาจึงตั้งเมืองนครเขลางค์
(เมืองลำปาง) ขึ้นและให้ปกครองหัวเมืองฝ่ายเหนือร่วมกัน
ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 12-17
เมื่ออาณาจักรขอมได้ขยายอำนาจไปถึงบริเวณใดก็รับเอาวัฒนธรรมของขอมและความเชื่อในศาสนา
จึงทำให้มีการสร้างเทวบรรพต (ปราสาทหินบนภูเขา) และเทวสถาน (ปราสาทหินบนที่ราบ)
ขึ้นมากมายเพื่อขยายอาณาจักร
| 
