อุทยาน แห่งชาติขุนน่าน จังหวัดน่าน ครอบคลุมพื้นที่ป่าดอยภูคา และป่าผาแดง ในท้องที่ตำบลดงพญา ตำบลบ่อเกลือใต้ และตำบลภูฟ้า อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน มีพื้นที่ประมาณ 153,982 ไร่ หรือประมาณ 246.37 ตารางกิโลเมตร

ความเป็นมา: ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2539 ส่วนอุทยานแห่งชาติ สำนักอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ได้รับรายงาน จากอุทยานแห่งชาติดอยภูคา จังหวัดน่าน รายงานว่า พื้นที่ป่าไม้ในป่าสงวนแห่งชาติป่าดอยภูคาและป่าผาแดง ด้านทิศตะวันออกของอุทยานแห่งชาติดอยภูคา ในท้องที่อำเภอบ่อเกลือและท้องที่อำเภอเฉลิมพระเกียรติ เนื้อที่ประมาณ 620 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 387,500 ไร่ มีสภาพป่าไม้อุดมสมบูรณ์อุดมด้วยพรรณไม้นานาพันธุ์ มีความหลากหลายด้านชีวภาพ และมีธรรมชาติสวยงาม สามารถพัฒนาเป็นสถานที่ท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจได้หลายแห่ง จึงขอให้ส่วนอุทยานแห่งชาติรีบส่งเจ้าหน้าที่เข้าทำการสำรวจ เพื่อประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติต่อไป

ในเดือนกรกฎาคม 2540 กรมป่าไม้ ได้สั่งการให้ นายสนชัย ลาชโรจน์ ตำแหน่งนักวิชาการป่าไม้ 5 ส่วนอุทยานแห่งชาติ ไปดำเนินการสำรวจข้อมูลเบื้องต้นของพื้นที่ เพื่อพิจารณาศักยภาพของพื้นที่ว่าสามารถจะดำเนินการเพื่อประกาศเป็นอุทยาน แห่งชาติได้หรือไม่ โดยใช้ระยะเวลาในการปฏิบัติงานสำรวจ 90 วัน และเมื่อวันที่ 30 กันยายน 2540 การปฏิบัติงานสำรวจข้อมูลเบื้องต้นพื้นที่ดังกล่าวเสร็จสิ้น นายสนชัย ลาชโรจน์ ได้จัดทำรายงานผลการสำรวจข้อมูลเบื้องต้น พร้อมจัดทำรายละเอียดลงในแผนที่เสนอความเห็น รายงานกรมป่าไม้ว่าพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าดอยภูคาและป่าผาแดง บริเวณดังกล่าวมีศักยภาพเหมาะสมที่จะดำเนินการเพื่อประกาศเป็นอุทยานแห่ง ชาติอย่างยิ่ง และควรทำการสำรวจเพื่อประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติเสียโดยเร็ว พร้อมได้เสนอให้ตั้งชื่ออุทยานแห่งชาติที่มีพื้นที่ครอบคลุมพื้นที่ป่าไม้ใน เขตอนุรักษ์ถาวรพื้นที่นี้ว่า “อุทยานแห่งชาติขุนน่าน” อันหมายถึง ขุนเขา ลำน้ำ อันเป็นต้นกำเนิดแม่น้ำน่าน

วันที่ 21 ตุลาคม 2540 กรมป่าไม้ ได้สั่งการให้ นายสนชัย ลาชโรจน์ ไปดำเนินการสำรวจพื้นที่ดังกล่าวเพื่อประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติขุนน่าน จังหวัดน่าน และให้มีหน้าที่ปฏิบัติงานอื่นที่เกี่ยวข้องด้วยการสำรวจพื้นที่ป่าไม้เพื่อ ประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติขุนน่าน ได้ดำเนินการแล้วเสร็จในเดือนมีนาคม 2542 นายสนชัย ลาชโรจน์ ได้จัดทำรายงานผลการสำรวจและจัดทำรายละเอียดพื้นที่ที่จะประกาศเป็นอุทยาน แห่งชาติขุนน่าน รายงานกรมป่าไม้ทราบและเพื่อดำเนินการต่อไป

ต่อมาเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม 2552 อุทยานแห่งชาติขุนน่านได้รับการประกาศจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ ลำดับที่ 111 ของประเทศไทย โดยประกาศลงในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 126 ตอนที่ 43 ก ลงวันที่ 15 กรกฎาคม 2552

ลักษณะภูมิประเทศ

สภาพ ภูมิประเทศทั่วไปของพื้นที่ที่จะประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติขุนน่านเป็น พื้นที่ต้นน้ำชั้น 1 เอ ลักษณะพื้นที่เขาสูงชันสลับซับซ้อน ติดต่อกันเป็นเทือกเต็มพื้นที่ มีระดับความสูงตั้งแต่ 600-1,745 เมตรจากระดับน้ำทะเลเฉลี่ยปานกลาง โดยมียอดดอยผีปันน้ำในเทือกเขาผีปันน้ำ ในท้องที่ตำบลดงพญา เป็นดอยที่สูงที่สุด สูงประมาณ 1,745 เมตรจากระดับน้ำทะเลเฉลี่ย เทือกเขาที่สำคัญในพื้นที่ได้แก่ เทือกเขาภูฟ้า เทือกเขาขุนน้ำว้าน้อย เทือกเขาน้ำว้ากลาง และเทือกเขาผีปันน้ำ เป็นต้น ไม่มีพื้นที่ที่เป็นที่ราบบนภูเขาที่สามารถ นำมาใช้ประโยชน์เป็นพื้นที่เกษตรกรรมอย่างถาวรได้ มีลำน้ำว้า อันเป็นลำน้ำสายใหญ่และสำคัญ ไหลผ่านกลางพื้นที่ในแนวทิศเหนือไหลลงทิศใต้ มีระยะทางการไหลผ่านพื้นที่ประมาณ 25.5 กิโลเมตร ต้นกำเนิดของลำน้ำว้าเกิดจากเทือกผีปันน้ำบริเวณบ้านน้ำว้าในตำบลบ่อเกลือ เหนือ นอกเขตพื้นที่ที่จะประกาศเป็น อุทยานแห่งชาติขุนน่าน ที่บ้านสะปัน ตำบลดงพญา ผ่านกลางพื้นที่ไปออกพื้นที่ที่จะประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ ขุนน่าน ที่บ้านผาสุข ตำบลภูฟ้า ลำห้วยสำคัญที่ไหลลงน้ำว้า ได้แก่ น้ำปาด น้ำปัน ห้วยตี๋ ห้วยห้า และน้ำแปด

ลักษณะภูมิอากาศ
 

เนื่อง จากพื้นที่ที่จะประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติขุนน่าน ตั้งอยู่ในภาคเหนือพื้นที่อยู่ระหว่าง เส้นรุ้ง ที่ 02-32.5 องศาเหนือ ระหว่างเส้นแวง ที่ 27.2-48.4 องศาตะวันออก ซึ่งเป็นพื้นที่บริเวณเกือบเหนือสุดของประเทศ สภาพภูมิประเทศเป็นเขาสูงสลับซับซ้อนเป็นที่สูง โดยอุณหภูมิของอากาศในพื้นที่จะอยู่ที่ ประมาณระหว่าง 1-7 องศาเซลเซียสในช่วงฤดูหนาว และประมาณ ระหว่าง 28-33 องศาเซลเซียสในช่วงฤดูร้อน และโดยที่พื้นที่นี้มีป่าไม้และภูเขารอบด้านห่างไกลจากชุมชนเมืองใหญ่อากาศ บนพื้นที่นี้มีป่าไม้และภูเขารอบด้านห่างไกลจากชุมชนเมืองใหญ่อากาศพื้นที่ จึงมีความบริสุทธิ์ แจ่มใส สดชื่น เกือบตลอดทั้งปี ดังนั้น พื้นที่ที่จะประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติขุนน่าน จึงมีความเหมาะสมที่จะเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ โดยเป็นสถานที่ตากอากาศ รับอากาศสดชื่น ที่ปราศจากมลพิษในอากาศเป็นเวลานานๆ

พรรณไม้และสัตว์ป่า

สภาพ พื้นที่ของอุทยานแห่งชาติขุนน่านประมาณร้อยละ 90 ปกคลุมด้วยป่าดิบเขา ส่วนที่เหลือเป็นป่าดิบชื้นและทุ่งหญ้า ชนิดพันธุ์ไม้และพืชพื้นล่างที่พบในป่าดิบเขา ได้แก่ ก่อเดือย ก่อแป้น ก่อน้ำ ก่อตาหมู ก่อนก กำลังเสือโคร่ง มณฑาป่า จำปีป่า หว้า ผักกูด มอส และกล้วยไม้ดิน สำหรับป่าดิบชื้นซึ่งจะพบบริเวณริมน้ำ ริมห้วย และตามร่องเขาที่มีความชื้น พันธุ์ไม้และพืชพื้นล่างที่พบได้แก่ ยาง กระบาก มะหาด มะยมป่า ไผ่บง ไผ่ฮก หวาย ตาว และเถาวัลย์ชนิดต่างๆ

สัตว์ป่าที่สำรวจพบในพื้นที่อุทยานแห่งชาติขุนน่านได้แก่ เก้ง เลียงผา หมูป่า ชะมด หมี เม่น กระรอก กระแต ไกป่า เป็นต้น

จาก อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน ไปตามทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1081 (บ่อเกลือ-เฉลิมพระเกียรติ) ประมาณ 4 กิโลเมตร เลี้ยวขวาเข้าที่ทำการอุทยานแห่งชาติขุนน่าน

ท่านสามารถจองที่พักได้ด้วยตนเองผ่านทางอินเตอร์เน็ต www.dnp.go.th ของกรมเท่านั้น (กรมไม่มีตัวแทนการจองที่พักกับภาคเอกชนรายใดทั้งสิ้น) จองล่วงหน้าได้ 60 วัน จองต่อเนื่องได้ครั้งละ 3 วัน กำหนดชำระเงินภายใน 2 วันทำการ ณ เคาน์เตอร์ บมจ.ธนาคารกรุงไทย ทุกสาขาทั่วประเทศเท่านั้น หรือติดต่อเจ้าหน้าที่ทำการจองให้โดยโทรมาที่ 0 2562 0760 หรือติดต่อจุดจองที่พักในส่วนภูมิภาค

กรณีที่ชำระเงินกับทางธนาคาร กรมจะทราบข้อมูลการชำระเงินได้โดยออนไลน์กับทางธนาคาร ก็จะทราบว่ารายการจองใดได้ชำระเงินแล้ว จึงไม่จำเป็นต้องโทรสารเอกสารแสดงการชำระเงินมาที่กรมอีก โปรดนำหลักฐานการจองและเอกสารการชำระเงิน เฉพาะบมจ.ธนาคารกรุงไทย เท่านั้น ไปยื่นแสดงในวันเข้าพัก และในกรณีที่ชำระเงินกับหน่วยงานในสังกัดกรม ให้นำใบเสร็จรับเงินไปยื่นแสดงในวันเข้าพัก ดูคำแนะนำเพิ่มเติม คลิกที่นี่

น้ำตกบ้านเด่น  อยู่ ในท้องที่บ้านเด่น บ้านบริวารของบ้านสะปัน หมู่ที่ 1 ตำบลดงพญา น้ำตกอยู่ในลำห้วยนัวะ เป็นน้ำตกขนาดกลาง เล็กกว่าน้ำตกสะปัน มี 3 ชั้นใหญ่ ความสูงของน้ำตก ชั้นที่ 1, 2, 3, ประมาณ 7, 3, และ 5 เมตร ตามลำดับ มีน้ำไหลตกตลอดทั้งปี เป็นน้ำตก ที่มีความสวยงามทางธรรมชาติปานกลาง สภาพป่าไม้บริเวณน้ำตกร่มรื่น ต้องเดินทางโดยทางเท้า ต่อจากบ้านสะปันไปอีกเป็นระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร

น้ำตกสะปัน  อยู่ ในท้องที่บ้านสะปัน หมู่ที่ 1 ตำบลดงพญา น้ำตกอยู่ในลำน้ำปัน เป็นน้ำตกขนาดกลางมี 3 ชั้นใหญ่ ความสูงของน้ำตกชั้นที่ 1, 2, และ3 สูงประมาณ 3, 5, 6, เมตร ตามลำดับ มีน้ำไหลตกตลอดทั้งปี เป็นน้ำตกที่มีความสวยงามตามธรรมชาติ มากสภาพป่าไม้บริเวณน้ำตก มีความร่มรื่นร่มเย็น สมบูรณ์สวยงามมาก สามารถเดินทางเข้าถึงน้ำตกได้โดยง่ายเพราะอยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอบ่อ เกลือ เป็นระยะทางประมาณ 10 กิโลเมตร โดยสามารถใช้ยานพาหนะเดินทางถึงบริเวณน้ำตกได้ และเดินโดยทางเท้าต่ออีกประมาณ 100 เมตร

น้ำตกห้วยตี๋  อยู่ ในท้องที่บ้านห้วยตี๋ บ้านบริวารของบ้านนาบง หมู่ที่ 14 ตำบลบ่อเกลือใต้ (ปัจจุบันบ้านห้วยตี๋ได้ถูกอพยพไปรวมกับบ้านนาบง ตามแผนงานโครงการพัฒนาพื้นที่เพื่อความมั่นคง พื้นที่ลุ่มน้ำน่าน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ พื้นที่ 9 บ้านสบมาง-นาบง) น้ำตกห้วยตี๋อยู่ในลำห้วยตี๋ เป็นน้ำตกขนาดกลาง มี 6 ชั้นใหญ่ ความสูงของน้ำตก ชั้นที่ 1, 2, 3, 4, 5 และ 6 อยู่ประมาณระหว่าง 30, 20, 25, 15, 10, และ 10 เมตร ตามลำดับ มีน้ำไหลตกตลอดทั้งปี เป็นน้ำตกที่มีความสวยงามตามธรรมชาติมาก สภาพป่าไม้บริเวณน้ำตกมีความร่มรื่นร่มเย็น สมบูรณ์สวยงามมาก

น้ำตกห้วยห้า  อยู่ ในท้องที่บ้านนาบง หมู่ที่ 14 ตำบลบ่อเกลือใต้ น้ำตกอยู่ในห้วยห้า เป็นน้ำตกขนาดกลาง ประมาณเท่าน้ำตกสะปัน มี 3 ชั้นใหญ่ ความสูงของน้ำตกชั้นที่ 1, 2, 3 สูงประมาณ 8, 12,และ 50 เมตร ตามลำดับ มีน้ำไหลตกตลอดทั้งปี เป็นน้ำตกที่มีความสวยงามตามธรรมชาติอย่างยิ่ง โดยเฉพาะน้ำตกชั้นที่ 3 (ชั้นตาดผาแดง) ซึ่งมีความสูงของชั้นน้ำตกประมาณ 50 เมตร น้ำตกเป็นชั้นแบบขั้นบันไดรวม 5 ชั้น โดยน้ำตกทั้ง 5 ชั้น จะมีความสูงอยู่ระหว่างประมาณ 3-12 เมตร น้ำตกกระจายสวยงาม สภาพป่าไม้บริเวณน้ำตกร่มรื่น ร่มเย็น สมบูรณ์สวยงามมาก

ล้ำน้ำว้า  เป็น ลำน้ำสายใหญ่สายเดียวที่ไหลผ่านกลางพื้นที่ เป็นระยะทางประมาณ 25.5 กิโลเมตร มีวังน้ำ แก่งหิน และหาดทรายริมน้ำ ตลอดทั้งลำน้ำ สวยงาม เหมาะสำหรับพักผ่อน ศึกษาธรรมชาติ และกางเต็นท์พักแรม

เส้นทางศึกษาธรรมชาติ  
 

ห้องน้ำ-ห้องสุขาชาย    มีห้องสุขาชายไว้บริการ

ห้องน้ำ-ห้องสุขาหญิง    มีห้องสุขาหญิงไว้บริการ

ลานกางเต็นท์    อุทยาน แห่งชาติ ยังไม่ที่พัก-บริการไว้บริการนักท่องเที่ยว มีแต่สถานที่กางเต็นท์ให้บริการนักท่องเที่ยว เนื่องจากเป็นอุทยานแห่งชาติจัดตั้งใหม่ หากสนใจที่จะเดินทางไปท่องเที่ยวที่อุทยานแห่งชาติ นักท่องเที่ยวต้องจัดเตรียมเต็นท์และอาหารไปเอง

ศูนย์บริการนักท่องเที่ยว    มี ศูนย์บริการนักท่องเที่ยว ให้บริการข้อมูลเกี่ยวกับอุทยานแห่งชาติ นักท่องเที่ยวสามารถเข้ามาขอรับบริการข้อมูลได้ทุกวัน ไม่เว้นวันหยุดราชการ ระหว่างเวลา 8.00 - 16.30 น.