อุทยาน แห่งชาติแม่ปืมมีอาณาเขตไม่มากนัก แต่ป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรังที่ปกคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของอุทยานแห่งชาติก็ เป็นจุดเด่นที่สร้างสีสันงดงามในยามหน้าแล้งที่ผืนป่าพากันเปลี่ยนสี อุทยานแห่งชาติมีพื้นที่ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ป่าดอยปุย และป่าแม่ปืม ป่าดอยปุยอยู่ในเขตอำเภอพานและอำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย ป่าแม่ปืมอยู่ในพื้นที่อำเภอพานและอำเภอป่าแดด จังหวัดเชียงราย และอำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา พื้นที่ประมาณ 222,500 ไร่ หรือ 356 ตารางกิโลเมตร (พื้นที่อยู่ในเขตจังหวัดเชียงราย ประมาณ 137,431 ไร่ หรือ 220 ตารางกิโลเมตร และอยู่ในเขตจังหวัดพะเยา ประมาณ 85,069 ไร่ หรือ 136 ตารางกิโลเมตร)

ความเป็นมา: เนื่องจากพื้นที่ป่าไม้ถูกทำลายลงไปเป็นอันมาก ทำให้เกิดปัญหาทรัพยากรป่าไม้ถูกทำลาย รัฐจึงมีนโยบายที่จะแก้ปัญหาดังกล่าว โดยการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ในรูปของป่าอนุรักษ์ที่มีความอุดมสมบูรณ์อยู่ แล้วไว้ในลักษณะของอุทยานแห่งชาติ จังหวัดเชียงรายได้มีหนังสือ ที่ ชร 0009/17043 ลงวันที่ 20 มิถุนายน 2537 จัดส่งรายงานการสำรวจเบื้องต้นและขอให้กรมป่าไม้พิจารณาจัดตั้งพื้นที่ป่า สงวนแห่งชาติป่าแม่ปืม ป่าแม่พุง ป่าห้วยต้นยาง และป่าห้วยแม่แก้ว ในท้องที่อำเภอพาน อำเภอป่าแดด จังหวัดเชียงราย อำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา พื้นที่ประมาณ 219,087 ไร่ เป็นอุทยานแห่งชาติ โดยที่ประชุมคณะอนุกรรมการป้องกันและปราบปรามการลักลอบทำลายทรัพยากรป่าไม้ จังหวัดเชียงราย ครั้งที่ 1/2537 เมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2537 และครั้งที่ 2/2537 เมื่อวันที่ 7 เมษายน 2537 ได้มีมติเห็นชอบในหลักการให้ดำเนินการจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ

สำนักอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติได้ตรวจสอบพิจารณารายงานการสำรวจเบื้องต้น พื้นที่ดังกล่าวโดยเจ้าหน้าที่หน่วยป้องกันรักษาป่า สำนักงานป่าไม้จังหวัดเชียงรายแล้ว เห็นสมควรจัดตั้งพื้นที่ดังกล่าวเป็นอุทยานแห่งชาติตามที่จังหวัดเชียงราย เสนอ โดยเห็นควรให้ นายชวลิต โล่ห์คุณสมบัติ นักวิชาการป่าไม้ 5 อุทยานแห่งชาติเขื่อนศรีนครินทร์ จังหวัดกาญจนบุรี ไปดำเนินการสำรวจเพิ่มเติมและจัดตั้งพื้นที่ดังกล่าว เป็นอุทยานแห่งชาติ โดยให้ทำหน้าที่หัวหน้าอุทยานแห่งชาติแห่งนี้ด้วย

อุทยานแห่งชาติแม่ปืมได้ดำเนินการสำรวจและจัดตั้งมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2537 มีพื้นที่อยู่ในจังหวัดเชียงรายและจังหวัดพะเยา มีเนื้อที่ประมาณ 356 ตารางกิโลเมตร หรือ 222,500 ไร่ โดยมีพื้นที่ 2 ส่วน คือ

ส่วนที่ 1 อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าดอยปุย อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย ป่าสงวนแห่งชาติป่าห้วยต้นยาง และป่าห้วยแม่แก้ว อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย เนื้อที่ 108 ตารางกิโลเมตร หรือ 67,500 ไร่

ส่วนที่ 2 อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่ปืมและป่าแม่พุง อำเภอพาน อำเภอป่าแดด จังหวัดเชียงราย อำเภอแม่ใจ อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา ป่าสงวนแห่งชาติป่าน้ำแม่ปืม และป่าดงประดู่ อำเภอแม่ใจ อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา และป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่ฮ่องป้อ ป่าห้วยแก้ว และป่าแม่อิงฝั่งซ้าย กิ่งอำเภอภูกามยาว จังหวัดพะเยา เนื้อที่ 248 ตารางกิโลเมตร หรือ 155,000 ไร่

ตามรายงานการประชุมคณะกรรมการอุทยานแหงชาติ ครั้งที่ 2/2538 เมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม 2538 เรื่องการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติแม่ปืม พื้นที่ที่สำรวจจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติแม่ปืม เป็นพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ ป่าแม่ปืม และป่าแม่พุง ในท้องที่ตำบลป่าแงะ ตำบลโรงช้าง ตำบลศรีโพธิ์เงิน อำเภอป่าแดด จังหวัดเชียงราย ตำบลสันมะเค็ด ตำบลดอยงาม ตำบลเวียงห้าว ตำบลทานตะวัน อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย ตำบลป่าแผก ตำบลบ้านเหล่า อำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา ป่าสงวนแห่งชาติป่าดอยปุย ในท้องที่ตำบลสันทราย ตำบลป่าอ้อดอยชัย ตำบลหมอกแก้ว ตำบลดงมะดะ อำเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย และป่าสงวนแห่งชาติป่าต้นยาง และป่าห้วยแม่แก้ว ในท้องที่ตำบลเจริญเมือง ตำบลแม่อ้อ อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย เนื้อที่ประมาณ 227,312 ไร่ หรือ 363.70 ตารางกิโลเมตร เป็นป่าต้นน้ำลำธารของน้ำแม่ปืม น้ำแม่แก้ว มีสภาพป่าอุดมสมบูรณ์ เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าหลายชนิด ประกอบด้วยจุดเด่นทางธรรมชาติที่สวยงามหลายแห่ง ตลอดจนทิวทัศน์ธรรมชาติที่งดงามเห็นควรประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ

ในปัจจุบันอุทยานแห่งชาติแม่ปืมอยู่ระหว่างการดำเนินการประกาศจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ

ลักษณะภูมิประเทศ

ส่วน ที่ 1 ลักษณะภูมิประเทศส่วนมากจะเป็นภูเขาสูงชัน และมีพื้นที่บนเขาน้อยมาก ความยาวจากทิศเหนือ-ใต้ ประมาณ 27 กิโลเมตร และยังเป็นต้นกำเนิดของลำน้ำแม่แก้วซึ่งตามลำน้ำจะมีลักษณะเป็นโขดหินที่สวย งามและมีน้ำไหลตลอดปี ทิศด้านลาดจะอยู่ทางด้านทิศตะวันออกและตะวันตก จุดที่สูงที่สุดจะอยู่ทางด้านทิศเหนือมีความสูงตั้งแต่ 403-936 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ส่วนที่ 2 ลักษณะภูมิประเทศเป็นแบบภูเขาสูงชันทอดตัวยาวจากทิศเหนือ-ใต้ มีความยาวประมาณ 32 กิโลเมตร ทิศด้านลาดจะอยู่ทางทิศตะวันออกและตะวันตกที่มีราบบนสันเขา ความกว้างโดยเฉลี่ยตลอด แนวกว้างประมาณ 4 กิโลเมตร และเป็นต้นกำเนิดของลำห้วยแม่ปืมซึ่งมีน้ำไหลตลอดปี จุดสูงที่สุดอยู่บริเวณทางด้านทิศเหนือมีความสูงตั้งแต่ 403-978 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ลักษณะภูมิอากาศ
 

ลักษณะ ภูมิอากาศของอุทยานแห่งชาติแม่ปืมเป็นแบบมรสุมเขตร้อน โดยได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ในช่วงฤดูฝน และลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือในช่วงฤดูหนาว อูณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 25 องศาเซลเซียส มีอุณหภูมิต่ำสุดในเดือนธันวาคม 9-12 องศาเซลเซียส ปกติฝนตกหนักในช่วงเดือนพฤษภาคม-ตุลาคม ปริมาณน้ำฝนที่วัดได้เฉลี่ยประมาณ 1,550 มิลลิเมตรต่อปี

พรรณไม้และสัตว์ป่า

ใน พื้นที่อุทยานแห่งชาติแม่ปืมประกอบด้วยป่าที่แตกต่างกันถึง 4 ประเภท คือ ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง และป่าสนเขา มีพันธุ์ไม้ที่สำคัญ ได้แก่ สัก แดง ประดู่ มะค่าโมง ชิงชัน เต็ง รัง เหียง พลวง สนสองใบ และไม้วงศ์ก่อ เป็นต้น

ด้วยความหลากหลายของพืชพรรณทำให้พบสัตว์ป่าประเภทนกอยู่เป็นจำนวนมากกว่า 40 ชนิด เช่น นกเขาเขียว นกเขาเขียวก้านตองท้องสีส้ม นกเปล้าธรรมดา นกหัวขวานใหญ่สีเทา นกปรอดเหลืองหัวจุก และเหยี่ยวดง นอกนั้นก็มีสัตว์ป่าอื่นๆ อีกมากมาย เช่น เก้ง หมูป่า เสือปลา กระจง กระเล็นปลายขนหูสั้น และกระรอก เป็นต้น

ที่ ทำการอุทยานแห่งชาติแม่ปืมตั้งอยู่บริเวณอ่างเก็บน้ำแม่ปืมจากตัวเมืองพะเยา ไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 สายพะเยา-เชียงราย ถึงหลักกิโลเมตรที่ 754 จะมีทางแยกขวาเข้าสู่ที่ทำการอุทยานแห่งชาติ รวมระยะทางประมาณ 22 กิโลเมตร

ท่านสามารถจองที่พักได้ด้วยตนเองผ่านทางอินเตอร์เน็ต www.dnp.go.th ของกรมเท่านั้น (กรมไม่มีตัวแทนการจองที่พักกับภาคเอกชนรายใดทั้งสิ้น) จองล่วงหน้าได้ 60 วัน จองต่อเนื่องได้ครั้งละ 3 วัน กำหนดชำระเงินภายใน 2 วันทำการ ณ เคาน์เตอร์ บมจ.ธนาคารกรุงไทย ทุกสาขาทั่วประเทศเท่านั้น หรือติดต่อเจ้าหน้าที่ทำการจองให้โดยโทรมาที่ 0 2562 0760 หรือติดต่อจุดจองที่พักในส่วนภูมิภาค

กรณีที่ชำระเงินกับทางธนาคาร กรมจะทราบข้อมูลการชำระเงินได้โดยออนไลน์กับทางธนาคาร ก็จะทราบว่ารายการจองใดได้ชำระเงินแล้ว จึงไม่จำเป็นต้องโทรสารเอกสารแสดงการชำระเงินมาที่กรมอีก โปรดนำหลักฐานการจองและเอกสารการชำระเงิน เฉพาะบมจ.ธนาคารกรุงไทย เท่านั้น ไปยื่นแสดงในวันเข้าพัก และในกรณีที่ชำระเงินกับหน่วยงานในสังกัดกรม ให้นำใบเสร็จรับเงินไปยื่นแสดงในวันเข้าพัก ดูคำแนะนำเพิ่มเติม คลิกที่นี่

เขาสอง  บน สันเขาสองมีลักษณะเป็นที่ราบซึ่งมีลานหินสลับทุ่งหญ้าและป่าสนเขา ในช่วงปลายฝนต้นหนาวจะมีดอกไม้บานเต็มทุ่งและลานหิน ผู้สนใจติดต่อเจ้าหน้าที่นำทางได้ที่ที่ทำการอุทยานแห่งชาติ เส้นทางขึ้นเขาอยู่บริเวณหน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติที่ (ป่าแดงงาม)

ดอยงาม  ดอย งาม หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ดอยหัวง้ม มีลักษณะเป็นภูเขายอดตัด มีที่ราบบนยอดดอยคล้ายภูกระดึง แต่มีความสูงน้อยกว่า ความสูงของพื้นที่เฉลี่ยประมาณ 800 เมตร มีที่ราบบนยอดดอยประมาณ 25 ตารางกิโลเมตร และเป็นภูเขาที่สูงที่สุดของอุทยานแห่งชาติแม่ปืม มีความสูงประมาณ 978 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง เมื่อยืนอยู่ด้านบนสามารถชมดวงอาทิตย์ขึ้นและตก รวมทั้งทิวทัศน์ของภูเขาที่สลับซับซ้อน และบริเวณใกล้เคียงกับจุดชมดวงอาทิตย์นั้น มีดงกล้วยไม้ป่าซึ่งจะขึ้นตามต้นไม้และโขดหินเป็นจำนวนมาก ถัดจากดงกล้วยไม้มาทางด้านขวาจะมีลานหินแตกที่มีไลเคน มอส เกาะอยู่เป็นบริเวณกว้าง และบริเวณนี้เองที่มีสนสองใบขึ้นอยู่อย่างหนาแน่น นับว่าจุดชมทิวทัศน์ดอยงามแห่งนี้มีระบบนิเวศที่สมบูรณ์แห่งหนึ่ง ซึ่งเหมาะแก่การศึกษาค้นคว้าวิจัย และการกางเต็นท์พักแรม

จุดชมทิวทัศน์ดอยงามอยู่บริเวณหน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติ (ป่าแดงงาม) จากอำเภอพาน ไปตามทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1126 สายอำเภอพาน-ป่าแดด ถึงหลักกิโลเมตรที่ 15 เลี้ยวขวาเข้าสู่หน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติ จากนั้นเดินขึ้นเขาไปประมาณ 3 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางประมาณ 2 ชั่วโมง จะถึงจุดชมทิวทัศน์ดอยงาม

ดอยปุย  เป็น จุดชมป่าเปลี่ยนสีที่งดงามมาก สามารถมองเห็นทิวทัศน์ไกลไปถึงตัวเมืองเชียงราย ไปตามทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1020 สายเชียงราย-เทิง ประมาณ 9 กิโลเมตร จะพบทางแยกขึ้นสู่ดอยปุย

พระบาทตากผ้า  พระ บาทตากผ้า อยู่ใกล้เคียงกับหน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติที่ (ป่าแดงงาม) มีลักษณะเด่นคือ จะมีก้อนหินขนาดใหญ่ 2 ก้อน ก้อนหนึ่งจะมีรอยเท้าขนาดใหญ่ซึ่งเชื่อว่าเป็นรอยพระบาทของพระพุทธเจ้า และอีกก้อนหนึ่งจะมีรอยสี่เหลี่ยมผืนผ้าคล้ายรอยตากผ้า

อ่างเก็บน้ำแม่ปืม  เป็น อ่างเก็บน้ำที่มีทิวทัศน์สวยงามตั้งอยู่ระหว่างอำเภอเมืองและอำเภอแม่ใจ จังหวัดพะเยา มีเนื้อที่ประมาณ 5,000 ไร่ ห่างจากตัวจังหวัดพะเยามาทางจังหวัดเชียงรายประมาณ 22 กิโลเมตร บริเวณโดยรอบอ่างเป็นป่าเต็งรังซึ่งมีสภาพที่สมบูรณ์ และมีเส้นทางเดินชมป่าเต็งรังที่มีต้นพลวงเป็นไม้เด่น กิจกรรมการท่องเที่ยวที่ได้รับความสนใจเป็นพิเศษ ได้แก่ การนั่งพักผ่อนหย่อนใจ การชมทิวทัศน์ การเดินศึกษาธรรมชาติ การเล่นน้ำ และพายเรือ

ห้องน้ำ-ห้องสุขาชาย    มีห้องสุขาชายไว้บริการ

ห้องน้ำ-ห้องสุขาหญิง    มีห้องสุขาหญิงไว้บริการ

ลานกางเต็นท์    อุทยาน แห่งชาติ ยังไม่ที่พัก-บริการไว้บริการนักท่องเที่ยว มีแต่สถานที่กางเต็นท์ให้บริการนักท่องเที่ยว เนื่องจากเป็นอุทยานแห่งชาติจัดตั้งใหม่ หากสนใจที่จะเดินทางไปท่องเที่ยวที่อุทยานแห่งชาติ นักท่องเที่ยวต้องจัดเตรียมเต็นท์และอาหารไปเอง