อุทยาน แห่งชาติออบขาน มีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 302,500 ไร่ หรือ 484 ตารางกิโลเมตร อยู่ในเขตพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าสะเมิง ท้องที่ตำบลสะเมิงใต้ ตำบลแม่สาบ ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง ป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่ขาน-แม่วาง ท้องที่ตำบลแม่วิน ตำบลบ้านกาด ตำบลดอนเปา ตำบลทุ้งปี้ อำเภอแม่วาง ตำบลน้ำบ่อหลวง อำเภอสันป่าตอง และป่าท่าช้าง-แม่ขนิล ท้องที่ตำบลน้ำแพร่ ตำบลบ้านปง อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ ภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาสูงที่สุด ได้แก่ ยอดขุนเตียนสูง 1,550 เมตร มีจุดเด่นทางธรรมชาติที่สวยงาม ได้แก่ ออบขาน ออบไฮ ผาตูบ ถ้ำตั๊กแตน ถ้ำห้วยหก น้ำตกแม่สะป๊อก และน้ำตกขุนวิน นอกจากนี้ยังมีพันธุ์ไม้และสัตว์ป่าที่สำคัญอีกหลายชนิด

ความวิกฤตการณ์เกิดขึ้นบ่อยๆ โดยเฉพาะจากภัยธรรมชาติ เช่น เหตุการณ์อุทกภัยภาคใต้ของประเทศไทย เมื่อเดือนพฤศจิกายน 2531 ส่งผลให้มีพระราชกำหนดปิดป่าสัมปทานทำไม้ (เฉพาะป่าบก) ทั่วประเทศ เมื่อวันที่ 14 มกราคม 2532 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์จึงได้มีนโยบายเพิ่มพื้นที่ป่าอนุรักษ์ โดยให้กรมป่าไม้ดำเนินการตามนโยบายโดยรีบด่วน เมื่อพิจารณาแล้วกรมป่าไม้จึงได้มีคำสั่งที่ 475/2532 ลงวันที่ 23 มีนาคม 2532 สั่งให้ข้าราชการในสังกัดกองอุทยานแห่งชาติ ออกไปสำรวจเบื้องต้นพื้นที่ป่าจำนวน 28 แห่ง ทั่วประเทศ ในจำนวนนี้พื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่แตง ป่าแม่ริม และป่าแม่สะเมิง ป่าแม่ขาน-แม่วาง ป่าท่าช้าง-แม่ขนิล จังหวัดเชียงใหม่ เป็นพื้นที่หนึ่งที่ได้รับการคัดเลือกให้ดำเนินการสำรวจเบื้องต้น ตามคำสั่งกรมป่าไม้ที่ 1627/2532 ลงวันที่ 19 ตุลาคม 2532 ให้ นายทวีชัย คำภีระ ไปสำรวจเพิ่มเติมและจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ และทำหน้าที่หัวหน้าอุทยานแห่งชาติ

กองอุทยานแห่งชาติได้พิจารณาเห็นชอบ ตามที่อุทยานแห่งชาติเสนอ คือ ใช้ชื่ออุทยานแห่งชาติว่า “อุทยานแห่งชาติออบขาน” ตามที่คณะกรรมการอุทยานแห่งชาติได้ประชุมครั้งที่ 2/2535 ลงวันที่ 25 พฤษภาคม 2535 มีมติเห็นชอบให้กรมป่าไม้ดำเนินการสำรวจเพื่อจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติออ บขาน จังหวัดเชียงใหม่ โดยให้เสนอร่างพระราชกฤษฎีกากำหนดเป็นอุทยานแห่งชาติ ตามมาตรา 6 แห่งพระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 กรมป่าไม้เห็นควรจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติต่อไป

ปัจจุบันกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กำลังรวบรวมข้อมูลเพื่อประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติต่อไป

ลักษณะภูมิประเทศ

ภูมิประเทศ ส่วนใหญ่เป็นภูเขาหินปูนและหินอัคนีเรียงรายสลับซับซ้อน แนวเขาวางตัวในแนวทิศตะวันออก-ตะวันตก เป็นแนวเทือกเขาติดต่อมาจากเทือกเขา ในเขตอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ภูเขาส่วนใหญ่จะไม่สูงมากนัก ยอดเขาที่สูงที่สุด ได้แก่ ยอดขุนเตียน สูง 1,550 เมตร ดอยขุนห้วยพระเจ้า สูง 1,443 เมตร ดอยขุนวินสูง 1,424 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง เป็นต้น กำเนิดแม่น้ำ ลำห้วยสายสำคัญที่ไหลลงสู่แม่น้ำปิง ได้แก่ น้ำแม่ขาน น้ำแม่วาง น้ำแม่เตียน ห้วยแม่วิน ห้วยแม่โต๋ ห้วยแม่ขนิล ห้วยหละหลวง เป็นต้น พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขา ลักษณะพื้นที่มีความลาดชันสูง โดยเฉลี่ยประมาณ 800 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง มีพื้นที่ราบขนาดเล็กตามริมแม่น้ำ ลำห้วย และที่ราบเชิงเขาเป็นที่ตั้งของหมู่บ้านต่างๆ ในพื้นที่

ลักษณะภูมิอากาศ
 

ภูมิอากาศโดยทั่วไปค่อนข้างจะร้อนในฤดูร้อน อากาศหนาวเย็นในฤดูหนาว และมีฝนตกชุก เป็นช่วงระยะสั้นๆ ในฤดูฝน ฤดูร้อนค่อนข้างยาวนาน

พรรณไม้และสัตว์ป่า

เนื่อง จากสภาพภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาสูง-ต่ำสลับซับซ้อน สภาพป่าจึงมีหลายประเภท ประกอบด้วย ป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ และป่าดิบแล้ง ในบริเวณพื้นที่ที่มีระดับความสูงประมาณ 400-800 เมตรจากระดับน้ำทะเล ส่วนพื้นที่ที่มีความสูงตั้งแต่ 800 เมตรขึ้นไป จะเป็นป่าดิบเขา และป่าสนเขา พันธุ์ไม้ที่สำคัญ ได้แก่ กระบก กระบาก ยมหอม แดงน้ำ สมพง ยาง ก่อ จำปีป่า ทะโล้ อบเชย กำยวน สนสองใบ สนสามใบ สัก เต็ง รัง พลวง ประดู่ มะค่าโมง ยางนา ตะแบก ตะคร้อ ตีนนก สมอไทย และไผ่ชนิดต่างๆ นอกจากนี้ยังพบพันธุ์พืชหายาก เช่น กล้วยไม้รองเท้านารี

สัตว์ป่าที่พบ ได้แก่ เลียงผา เก้ง หมีขอ หมีควาย เสือปลา เสือไฟ กระจง อีเห็น กระต่ายป่า หมูป่า ชะนี ลิง นางอาย พังพอน เม่น หมาจิ้งจอก กระรอก กระแต หนูต่างๆ ตะพาบน้ำ เต่าปูลู ไก่ฟ้า และนกชนิดต่างๆ จำนวนมาก เป็นต้น

การเดินทางไปอุทยานแห่งชาติออบขาน สามารถเดินทางได้ 2 เส้นทาง คือ

• จากตัวเมืองเชียงใหม่ใช้เส้นทางคมนาคมถนนเลียบคันคลองชลประทานไปทางอำเภอหาง ดงประมาณ 15 กิโลเมตร แล้วเลี้ยวขวาไปตามถนน รพช.น้ำแพร่-ออบขาน อีประมาณ 11 กิโลเมตร จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ

• จากตัวเมืองเชียงใหม่เดินทางไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 108 (เชียงใหม่-ฮอด) ประมาณ 11 กิโลเมตร เลี้ยวขวาข้างที่ว่าการอำเภอหางดงจนถึงถนนเลียบคันคลองชลประทานตรงไปตามถนน รพช.น้ำแพร่-ออบขาน อีประมาณ 11 กิโลเมตร จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ

ท่านสามารถจองที่พักได้ด้วยตนเองผ่านทางอินเตอร์เน็ต www.dnp.go.th ของกรมเท่านั้น (กรมไม่มีตัวแทนการจองที่พักกับภาคเอกชนรายใดทั้งสิ้น) จองล่วงหน้าได้ 60 วัน จองต่อเนื่องได้ครั้งละ 3 วัน กำหนดชำระเงินภายใน 2 วันทำการ ณ เคาน์เตอร์ บมจ.ธนาคารกรุงไทย ทุกสาขาทั่วประเทศเท่านั้น หรือติดต่อเจ้าหน้าที่ทำการจองให้โดยโทรมาที่ 0 2562 0760 หรือติดต่อจุดจองที่พักในส่วนภูมิภาค

กรณีที่ชำระเงินกับทางธนาคาร กรมจะทราบข้อมูลการชำระเงินได้โดยออนไลน์กับทางธนาคาร ก็จะทราบว่ารายการจองใดได้ชำระเงินแล้ว จึงไม่จำเป็นต้องโทรสารเอกสารแสดงการชำระเงินมาที่กรมอีก โปรดนำหลักฐานการจองและเอกสารการชำระเงิน เฉพาะบมจ.ธนาคารกรุงไทย เท่านั้น ไปยื่นแสดงในวันเข้าพัก และในกรณีที่ชำระเงินกับหน่วยงานในสังกัดกรม ให้นำใบเสร็จรับเงินไปยื่นแสดงในวันเข้าพัก ดูคำแนะนำเพิ่มเติม คลิกที่นี่

ถ้ำตั๊กแตน  ถ้ำ ขนาดใหญ่มีความยาวมากกว่า 7 กิโลเมตร อยู่บริเวณป่าฝั่งซ้ายห้วยแม่ขนิล ในท้องที่ตำบลบ้านปง อำเภอหางดง ใกล้กับโครงการหลวงทุ่งเริง โดยใช้เส้นทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1269 สายหางดง-สะเมิง ประมาณ 25 กิโลเมตร ภายในมีหินงอกหินย้อย และห้องโถงน้อยใหญ่หลายแห่ง ที่เกิดจากการกัดเซาะของน้ำและปฏิกิริยาทางเคมี เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่แตกต่างจากที่อื่นๆ ในเขตอุทยานแห่งชาติ ซึ่งจะทำให้ได้รับอรรถรสหลากหลายรูปแบบในการเที่ยวชมอุทยานแห่งชาติออบขาน นอกจากนี้ในบริเวณใกล้เคียงกับถ้ำตั๊กแตนยังมี ถ้ำน้ำซุ้มและถ้ำห้วยหก ซึ่งเป็นถ้ำขนาดกลาง

ถ้ำน้ำซุ้มและถ้ำห้วยหก  เป็นถ้ำขนาดกลางอยู่บริเวณใกล้เคียงกับถ้ำตั๊กแตน

น้ำตกขุนวิน  อยู่ บริเวณตอนกลางห้วยวิน ระหว่างบ้านห้วยหยวก บ้านขุนวิน ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง ประกอบด้วยน้ำตก 3 ชั้น ชั้นที่1 เป็นน้ำตกขนาดเล็ก สูงประมาณ 10 เมตร อยู่ห่างจากบ้านห้วยหยวก ซึ่งเป็นหมู่บ้านกะเหรี่ยง ประมาณ 7 กิโลเมตร น้ำตกชั้นที่ 3 ห่างจากชั้นที่ 2 ประมาณ 800 เมตร ความสูงประมาณ 15 เมตร กว้างประมาณ 9 เมตร การเดินทางไปน้ำตกขุนวิน ต้องเดินเท้าจากบ้านห้วยหยวก ไม่มีทางรถยนต์เข้าถึงได้

น้ำตกแม่เตียน  เป็น น้ำตกชั้นเดียวเกิดจากน้ำแม่เตียน ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของโครงการไฟฟ้าพลังน้ำเตียนของไฟฟ้าส่วนภูมิภาค ตั้งอยู่ที่ตำบลแม่วิน กิ่งอำเภอแม่วาง อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่

น้ำตกแม่สะป๊อก  เป็น น้ำตกขนาดเล็ก เกิดจากห้วยแม่สะป๊อก อยู่ในโครงการหลวงแม่สะป๊อก ตั้งอยู่ที่บ้านแม่สะป๊อก ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่

ผาตูบ  เป็น หน้าผาเตี้ยๆ ตั้งตระหง่านติดเชิงเขา อยู่บริเวณลำน้ำแม่ขาน ถัดจากห้วยหญ้าไซประมาณ 500 เมตร เหนือออบไฮ และ ห่างจากออบไฮ ประมาณ 1 กิโลเมตร จากฐานของผาตูบเป็นลานหินราบเรียบมาจดลำน้ำแม่ขาน มีโขดหินในลำน้ำและชะง่อนหินขนาดใหญ่ที่เกิดจากการกัดเซาะจนมีรูปร่างต่างๆ ที่สวยงาม และมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว

ผาอกม้า  อยู่ ห่างจากออบขานประมาณ 50 เมตร มีลักษณะเป็นลานหินกว้างอยู่ริมฝั่งน้ำแม่ขาน มีโขดหินน้อยใหญ่มากมายอยู่กลางลำน้ำ อีกฝั่งเป็นหน้าผาเตี้ยๆ เหมาะสำหรับการนั่งพักผ่อนและลงเล่นน้ำ ซึ่งลักษณะดังกล่าวจะพบได้เฉพาะในฤดูแล้งที่ระดับน้ำลดต่ำลงเท่านั้น ผู้ที่ต้องการชมความงามของโขดหินและลานหินที่ซ่อนตัวอยู่โต้ผืนน้ำตลอดฤดู น้ำหลาก จึงควรเข้ามาเที่ยวชมในฤดูแล้ง

ลำน้ำแม่วาง  อยู่ ในเขตอำเภอแม่วางใช้เส้นทางคมนาคมทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 108 สายเชียงใหม่-ฮอด ประมาณ 23 กิโลเมตร เลี้ยวขวาไปตามทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1013 สายสันป่าตอง-บ่อแก้ว ประมาณ 20 กิโลเมตร ถึงศูนย์บริการข้อมูลข่าวสารของอุทยานแห่งชาติออบขาน กิจกรรมท้องที่ลำน้ำแม่วางได้แก่ การล่องแพไม้ไผ่ไปตามลำน้ำแม่วางผ่านผืนป่า ที่เป็นเขตติดต่อระหว่างอุทยานแห่งชาติออบขาน กับอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์

นอกจากนี้ยังมีการขี่ช้างชมสภาพป่าธรรมชาติสองข้างทางซึ่งเป็นกิจกรรมที่ได้ รับความนิยมจากทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศเป็นอย่างมาก โดยกิจกรรมเหล่านี้เอกชนเป็นผู้เข้ามาประกอบการ สามารถสอบถามข้อมูลและรายละเอียดต่างๆ ได้จากศูนย์บริการข้อมูลของทางอุทยานแห่งชาติ ที่ตั้งอยู่บริเวณดังกล่าว

เส้นทางท่องเที่ยวเชิงนิเวศ แม่วาง-อินทนนท์  เริ่ม จากหน่วยป้องกันรักษาป่าที่ ชม.2 (ปางเติม) ไปตามถนนสายสันป่าตอง-บ่อแก้ว แล้วเลี้ยวซ้ายตรงทางแยกเข้าบ้านห้วยเกี๋ยงไปตามถนนลูกรังจนไปสิ้นสุดที่ บริเวณใกล้ที่ทำการอุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ รวมระยะทาง 41 กิโลเมตร เพลิดเพลินกับธรรมชาติและสัตว์ป่าภูมิทัศน์อันสวยงามอากาศเย็นสบายมีเมฆปก คลุมยอดเขาทุกฤดูกาล

เส้นทางท่องเที่ยวเชิงนิเวศ สะเมิง-แม่วิน  เริ่ม จากหน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติที่ อข.1 (แม่สาบ) อำเภอสะเมิง ไปตามถนนลูกรังจนถึงบ้านสบวิน อำเภอแม่วาง รวมระยะทางประมาณ 31 กิโลเมตร ระหว่างทางจะได้ชมสภาพป่าหลากหลายชนิด เริ่มตั้งแต่ป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ และจะค่อยๆ เปลี่ยนเป็นป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขาและป่าสนเขา ตามระดับความสูงที่เปลี่ยนไป ณ จุดสูงสุดของ เส้นทางนี้สามารถมองเห็นยอดดอยอินทนนท์ที่สูงตระหง่านอยู่เบื้องหน้า และระหว่างทางจะพบเห็นวิถีชีวิตของชาวเขา ทำการเกษตรแบบขั้นบันได อีกทั้งได้แวะนมัสการ “วัดหลวง” โบราณสถานที่เก่าแก่และงดงาม

ห้วยโป่ง  จุด ท่องเที่ยวตามลำน้ำแม่ขานจุดสุดท้ายอยู่ห่างจากผาตูบประมาณ 850 เมตร ลำน้ำบริเวณนี้คอนข้างเรียบไม่มีโขดหินกลางลำน้ำ กระแสน้ำไหลอย่างช้าๆ สองฝั่งมีพันธุ์ไม้ป่าทั้งไม้พุ่มและไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ขึ้นอยู่มากมาย เหมาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่ต้องการหลบจากมลพิษและความจำเจของการดำเนินชีวิต ในเมืองเพื่อมาสัมผัสกับบรรยากาศธรรมชาติที่แท้จริง

ห้วยหญ้าไซ  เป็น จุดที่น้ำแม่ขานเปลี่ยนทิศทางการไหลโดยลำน้ำหักมุมโค้งเกือบ 90 องศา กระแสน้ำจึงไหลช้า ตรงกลางและสองฝั่งลำน้ำมีโขดหินน้อยใหญ่สลับกับต้นหญ้าไซขึ้นอยู่จำนวนมาก อันเป็นที่มาของชื่อ “ห้วยหญ้าไซ” นอกจากนี้ฝั่งขวาของลำน้ำเป็นไหล่เขาสูง ทางอุทยานแห่งชาติได้สร้างจุดชมทิวทัศน์ซึ่งสามารถชมทัศนียภาพที่สวยงามและ เห็นสายน้ำแม่ขานที่ไหลคดเคี้ยวได้อย่างชัดเจนและเหมาะแก่การถ่ายภาพไว้เป็น ที่ระลึกด้วย

ออบขาน  อยู่ ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 200 เมตร มีลักษณะเป็นหน้าผาหินสูงชันสองด้านหันเข้าหากัน โดยมีน้ำแม่ขานไหลผ่านตรงกลาง หน้าผาสูงประมาณ 30 เมตร สันนิษฐานว่าลักษณะดังกล่าวเกิดจากยกตัวของเปลือกโลกเมื่อหลายล้านปีก่อน ผ่านการกัดเซาะของกระแสน้ำ ทำให้หินมีรูปร่างต่างๆ สวยงามแปลกตา เป็นประติมากรรมชิ้นเอกที่ธรรมชาติได้เป็นผู้สร้างสรรค์เอาไว้

ออบไฮ  เป็น ออบขนาดเล็กคล้ายออบขาน ยาวประมาณ 40 เมตร อยู่บริเวณลำน้ำแม่ขาน ห่างจากออบขานไปทางทิศเหนือประมาณ 700 เมตร. และอยู่ห่างจากผาอกม้าประมาณ 50 เมตร บริเวณหน้าออบไฮน้ำจะตื้นและกว้างกว่าหน้าออบขาน

ห้องน้ำ-ห้องสุขาชาย    มีห้องสุขาชายให้บริการ

ห้องน้ำ-ห้องสุขาหญิง    มีห้องสุขาหญิงให้บริการ

ลานกางเต็นท์    มี พื้นที่กางเต็นท์ พร้อมห้องน้ำ-ห้องสุขารวม ไว้ให้บริการ ท่านสามารถนำเต็นท์มากางเอง หรือติดต่อขอใช้บริการเต็นท์ของอุทยานแห่งชาติ ซึ่งมีค่าบริการอยู่หลายอัตราขึ้นอยู่กับชนิด ขนาดของเต็นท์ และอุปกรณ์ประกอบอื่นๆ รายละเอียดเกี่ยวกับที่พักเต็นท์ขอให้ติดต่อสอบถามกับอุทยานแห่งชาติโดยตรง

ที่จอดรถ    มีลานจอดรถให้บริการแก่นักท่องเที่ยว

บริการอาหาร    มีร้านอาหารไว้บริการนักท่องเที่ยว

ศูนย์บริการนักท่องเที่ยว    อุทยานแห่งชาติออบขานมีศูนย์บริการนักท่องเที่ยวคอยให้บริการตั้งแต่เวลา 8.30 น.ถึงเวลา 16.30 น.ของทุกวัน