เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๑ ผมได้รับคำสั่งจากกองทัพบกให้เป็นผู้บังคับกองพันทหารปืนใหญ่ที่ ๒ กองพลทหารอาสาสมัครไปรบเวียดนาม หรือที่เรียกว่า "พล.อสส." หรือ รุ่นเสือดำ ซึ่งทหารไทยรุ่นแรกเลยทีเดียวที่ส่งไปรบเวียดนามนั้น ส่งไปเพียง ๑ กรมผสม คือ กรมทหารราบ แต่มีพร้อมทั้งทหารม้า (ม้ารถถัง ไม่ใช่ม้าเนื้อ) ทหารปืนใหญ่ ฯ โดยมีทหารราบเป็นกำลังรบหลัก เรียกว่า รุ่นจงอางศึก ท่านที่เป็นกำลังสำคัญในการไปรบครั้งนั้น ล้วนแต่เป็นบิ๊ก ๆ ในโอกาสต่อมา เช่น บิ๊กจิ๋ว บิ๊กเสือ บิ๊กกรต เป็นต้น ดังนั้นเมื่อจงอางศึกรบอยู่ ๑ ปี ขอให้ส่งกำลังไปรบทีละกองพลเลยทีเดียว ซึ่งจะมีหน่วยทหารราบ ๒ กรม ทหารปืนใหญ่ ๑ กรม ทหารม้า ทหารช่าง ทหารสื่อสาร ทหารเสนารักษ์ เหล่าละ ๑ กองพัน และยังมีหน่วยสนับสนุนอื่น ๆ อีกหลายหน่วย ซึ่งหน่วยสนับสนุนด้านการส่งกำลังเหล่านี้รวมกันเรียกว่า กรมสนับสนุน (กองพลทหารราบที่ ๙ จ.กาญจนบุรี ในปัจจุบันยังมีการจัดแบบเดียวกับกองพลที่ไปรบในเวียดนาม) โดยการส่งกำลังพล อสส.ไปรบนั้นไม่ได้ส่งไปทีเดียวทั้งกองพล แบ่งส่งไปทีละครึ่ง ครึ่งกองพลแรกเรียกว่า ผลัดที่ ๑ ส่วนที่ ๑ มีผู้บัญชาการกองพลนำหน่วยไป พอส่วนที่ ๑ ไป ก็เรียกกำลังพลส่วนที่ ๒ เข้ารับการฝึกและพออีก ๖ เดือน ก็ยกตามไป นำโดยรองผู้บัญชาการกองพล ผลัดที่ ๑ ส่วนที่ ๑ กับ ส่วนที่ ๒ นั้นก็จะรบร่วมกันอยู่ ๖ เดือน จากนั้นผลัดที่ ๑ ส่วนที่ ๑ ก็เดินทางกลับประเทศไทย ผลัดที่ ๒ ส่วนที่ ๑ ก็ไปผลัดเปลี่ยน พออีก ๖ เดือน ผลัดที่ ๑ ส่วนที่ ๒ ก็เดินทางกลับประเทศไทย โดยมีผลัดที่ ๒ ส่วนที่ ๒ ไปผลัดเปลี่ยน ผมไปปฏิบัติการรบในเวียดนามในฐานะกำลังพลของ ผลัดที่ ๑ ส่วนที่ ๒ กำลังที่นำไปจึงเป็นพวกรุ่นแรกเช่นกัน ซึ่งพวกรุ่นแรกนี้จะเริ่มด้วยการจัดกำลังกองพันที่นำไปเป็นหน่วยใหม่ทั้งหมด เริ่มต้นที่ออกคำสั่งบรรจุมามีแต่ ผู้บังคับกองพัน เช่นทหารปืนใหญ่ก็มี ๕๕๖ คน เต็มอัตรากองพันที่ไปรบเวียดนาม เมื่อบรรจุกำลังพร้อมแล้ว ก็ไปรับอาวุธยุทโธปกรณ์เต็มอัตราของกองพันที่ค่ายฝึก ลาดหญ้า กาญจนบุรี ซึ่งเวลานั้นยังไม่ได้ตั้งเป็นค่ายทหารถาวร เช่นค่ายสุรสีห์ในปัจจุบัน รับยุทโธปกรณ์ใหม่เอี่ยมจากสหรัฐ ฯ เต็มอัตราศึก เรียกว่ารับแล้วหน่วยรบในที่ตั้งปกติของกองทัพอิจฉาก็แล้วกัน เพราะยุทโธปกรณ์พร้อมรบจริง ๆ จากนั้นก็อยู่ในโรงเรือนที่พักชั่วคราวในค่ายฝึก ฝึกกันอย่างหนัก หามรุ่งหามค่ำ หาเวลาพักไมได้เลย เอากันให้แข็งแกร่งจริง ๆ ใครทนไม่ได้ก็ต้องออกไป เรียกกำลังพลมาทดแทนใหม่ ฝึกอยู่ ๖ เดือน ก็บรรลุเป้าหมายคือความพร้อมรบของกำลังพล หน่วยของผมโดนย้ายที่อยู่คือพอฝึกได้สัก ๒ - ๓ เดือน จัดที่พักเข้าระเบียบดี โดนย้ายที่พักระหว่างการฝึก และผมเป็นคนสติเสียเรื่องต้นไม้ อยู่ที่ไหนปลูกที่นั่น ก่อนมาเป็นผู้บังคับกองพันไปรบเวียดนาม ผมกำลังทำหน้าที่ผู้บังคับกองพันทหารปืนใหญ่อยู่ถึง ๒ กองพันในเวลาเดียวกัน ทั้ง ๆ ที่มียศเพียงพันตรีคือ ผู้บังคับกองพันทหารปืนใหญ่ที่ ๗ จังหวัดเชียงใหม่ เป็นหน่วยในที่ตั้งปกติ และได้รับคำสั่งให้นำกำลังออกไปตั้งหน่วยในสนามเพื่อปราบปรามผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์  เป็นทหารปืนใหญ่หน่วยแรกที่ อำเภอเชียงคำ อำเภอเทิง อำเภอเชียงของ ของจังหวัดเชียงราย (ยังไม่ได้ตั้ง จังหวัดพะเยา) ผมจึงต้องวิ่งรอกระหว่างเชียงใหม่กับ เชียงราย ต่อมาก็ได้รับคำสั่งให้มาเป็นผู้บังคับกองพันทหารปืนใหญ่กองพลอาสาสมัครที่กาญจนบุรีอีก ทีนี้สนุกพิลึกเพราะวิ่งรอก ๓ จังหวัดเลย วิ่งรอกอยู่พักหนึ่งจึงมีการตั้งผู้บังคับกองพันทหารปืนใหญ่ที่ ๗ มาแทนผม ซึ่งจะต้องเป็นผู้บังคับกองพันทหารปืนใหญ่ที่ ๗ ส่วนหน้าในการรบที่เชียงรายด้วย ผมจึงพ้นหน้าที่ตั้งหน้าตั้งตาฝึกลูกน้องในค่ายทหารกาญจนบุรีเพียงประการเดียว
            ที่ว่าอยู่ที่ไหนปลูกต้นไม้ที่นั่น เช่นที่กองพันที่เชียงใหม่ ปลูกจนไม่มีที่จะปลูก เดี๋ยวนี้ก็ยังเหลืออยู่แยะ แต่ที่ปลูกไว้ด้านหลังโดนการสร้างอ่างเก็บน้ำ และสนามกีฬา ๗๐๐ ปี เอาพื้นที่ไป จึงเสียต้นไม้ไปแยะ แต่ที่เหลืออยู่ก็โตมาก ส่วนที่กาญจนบุรีนั้นหากไปดูให้ทั่วจะเห็นมี ๒ พื้นที่ที่ต้นไม้โตใหญ่กว่าที่อื่น เพราะกองพันของผมปลูกเอาไว้นั่นเอง นาน ๆ ผมก็ไปชมของผมเสียทีหนึ่ง ด้วยความภาคภูมิใจชี้ให้ลูกหลานดูนี่คือต้นไม้ที่พ่อ (ปู่) ปลูกไว้เมื่อ ๓๔ ปีผ่านมาแล้ว
            เมื่อฝึกครบ ๖ เดือนแล้ว ก็นำอาวุธยุทโธปกรณ์ทั้งสิ้น ขนลงเรือที่มารับที่ท่าเรือกรุงเทพ ฯ ออกเดินทางไปเวียดนามค้างคืนในเรือ ๒ คืน ขึ้นบกที่ท่าเรือเมืองไซ่ง่อน หรือโฮจิมินท์ในปัจจุบันนี้ ส่วนทหารผลัดที่ ๒ ที่มารับหน้าที่จากพวกผลดที่ ๑ นั้น ไปสบายกว่า อยู่ก็สบายกว่าเพราะพวกผมไปถึงก็รบทันที และต้องสร้างที่พักก็คือบังเกอร์นั่นเองไปด้วย รบไป สร้างไป พอผลัดที่ ๒ เข้ามารับ เข้าแบกถุงทะเลตัวเปล่าขึ้นเครื่องบินมารับหน้าที่จากพวกผลัดที่ผม รวมทั้งรับบังเกอร์ต่าง ๆ ที่พัก ที่อาศัยอย่างดีไปด้วย ใครมารับหน่วยของผมก็รับ ข่า ตะไคร้ ใบโหระพา ฯ ที่ผมขนพันธุ์จากเมืองไทยไปปลูกเอาไว้ด้วย สารพัดผักที่ปลูกเพื่อเป็นอาหารของทหาร เพราะอาหารที่เขาแจกให้นั้นเป็นอาหารสูตรเดียวกันหมด ทั้งฝรั่ง ไทย เกาหลี ต้องมาดัดแปลงเอา มันฝรั่ง ฝรั่งกินมากเขาก็แจกมาก แต่ไทยกินน้อยเราก็ต้องเอามาทำมันเชื่อม มันแกงบวด แกงมัสหมั่น เอามาฝานบาง ๆ ตากแดดแล้วทอดให้กรอบกลายเป็นกับแกล้มยังได้ เพราะไม่ได้รบกัน ๒๔ ชั่วโมง จึงมีเวลาพอพักกันได้บ้าง หนึ่งปีนั้นหากอยู่บ้านก็ไม่มากนัก แต่ ๑ ปีในสนามรบที่ตายกันแทบทุกวันไม่ใช่เรื่องสนุก แต่เมื่อเป็นทหารก็ต้องปฏิบัติตามคำสั่ง
            ที่ผมเอามาเล่านอกเรื่องนอกราวเพราะผมไปกาญจนบุรี ซึ่งปัจจุบันหน่วยทหารคือ กองพลทหารราบที่ ๙ ซึ่งกองพลนี้จัดตั้งขึ้นเมื่อเราเลิกส่งกำลังไปรบที่เวียดนาม สหรัฐ ฯ จึงยกอาวุธยุทโธปรณ์ที่ใช้ในการฝึกและการรบทั้งหมดให้กองทัพไทย เราก็เอามาตั้งเป็นกองพลทหารราบได้ ๑ กองพล โดยคงรูปการจัดเอาไว้เช่นเดียวกับการจัดกำลังรบในเวียดนาม กองพันทหารปืนใหญ่ที่ผมจัดตั้งและเป็นผู้บังคับกองพันคนแรกก็แปรสภาพจากกองพันทหารปืนใหญ่ที่ ๒ กองพลอาสาสมัคร มาเป็นกองพันทหารปืนใหญ่ที่ ๑๙ กรมทหารปืนใหญ่ที่ ๙ กองพลทหารราบที่ ๙
            ผมไปกาญจนบุรีคราวนี้ไปเพื่อตรวจการฝึกผู้นำเยาวชนชายแดน ซึ่งกาญจนบุรีเป็นจังหวัดหนึ่งที่นำยุวชนที่อายุระหว่าง ๑๒ - ๑๖ ปี จากหมู่บ้านป้องกันตนเองตามแนวชายแดนมาทำการฝึกให้เป็นผู้นำ เพื่อมุ่งหวังให้ยุวชนเหล่านี้เลี่ยงจากภัยยาเสพติด และในเวลาเดียวกันที่จังหวัดตราด ก็ฝึกเช่นเดียวกัน ทางกาญจนบุรีทางกองพล ฯ มอบหมายให้กองพันทหารม้าที่ ๑๙ รับผิดชอบในการฝึกซึ่งทำการฝึกได้อย่างดีเยี่ยม เมื่อฝึก ๓ คืน ๔ วันแล้ว ก็นำยุวชนทั้งหมดไปทำการฝึกที่โรงเรียนนายร้อย จปร. อีก ๒ คืน ๓ วัน โดยทางตราดก็มาฝึกร่วมกัน จบการฝึกแล้วได้ผลอย่างดียิ่ง และยุวชนเกิดความกระตือรือร้น เกิดความภาคภูมิใจที่เขาได้กินในโรงเลี้ยงเดียวกันกับนักเรียนนายร้อย ได้นอนบนที่นอนของนักเรียนนายร้อย หากการฝึกนี้มีต่อไปก็อาจจะไปกิน ไปนอน ไปฝึกร่วมที่โรงเรียนนายเรือ หรือนายร้อยตำรวจ ซึ่งไม่ได้ตั้งอยู่ในกรุงเทพ ฯ จะทำได้หรือไม่ขึ้นอยู่กับงบประมาณที่จะมาจากการสนับสนุน เวลานี้พวกผมพ้นหน้าที่ของที่ปรึกษารัฐมนตรีกลาโหม พล.อ.ชวลิต  ยงใจยุทธ พ้นตามท่านไปแล้ว แต่รัฐมนตรีท่านปัจจุบัน ยังอนุมัติให้ทำการฝึกได้ตามงบประมาณที่มีหรือหาได้ ซึ่งหากกองสลากกินแบ่งยังคงสนับสนุนงบประมาณให้การฝึกผู้นำยุวชนชายแดนก็ยังคงมีต่อไป การเตรียมการในเวลานี้คือการฝึกร่วมของจังหวัดตราด (ที่เต็มใจขอฝึกอีก) จังหวัดตาก และ จำหวัดสุรินทร์ รวมพร้อมกันทีเดียว ๓ จังหวัด ก็ฝากความหวังไว้กับพ่อเมืองทั้ง ๓ และกองสลาก ฯ ด้วย เสียงบประมาณไม่มากเท่าไร แต่ผลที่ตามมานั้นมากและหากภาครัฐ ฯ เห็นดีเห็นงามก็ฝึกยุวชนทั้งประเทศได้เลย  ไม่ต้องไปทำการฝึกเฉพาะชายแดน ซึ่งนโยบายเดิมของ พล.อ.ชวลิต ฯ นั้นจะตั้งหน่วยบัญชาการยุวชนทหาร เป็นหน่วยปกติขึ้นรองรับการฝึกนี้จากพวกผม และดำเนินการตลอดไปแต่ยังเป็นนโยบาย ยังไม่ได้จัดตั้ง
            เมื่อตรวจการฝึกแล้ว ผมก็มีเวลาได้ไปชมพิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม ซึ่งมีอนุสาวรีย์ทหารผ่านศึกเวียดนามตั้งอยู่หน้าพิพิธภัณฑ์ ขอฝ่ายทหารเข้าชมได้ พิพิธภัณฑ์ผ่านศึก ฯ แห่งนี้มีนายตลอดกาลของผมคือ ฯพณฯ องคมนตรี พล.อ.พิจิตร  กุลละวณิชย์ เป็นประธานในการก่อสร้าง และสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จมาเปิดอนุสาวรีย์เมื่อ ๑๙ กันยายน ๒๕๓๙ ส่วนพิพิธภัณฑ์นั้นกำลังพัฒนาไปเรื่อย ๆ แต่ที่ผมภาคภูมิใจไปจนถึงขั้นลูกหลานเหลนของผมก็คือ มีชื่อของผมปรากฏอยู่ในฐานะ ผู้บังคับกองพันทหารปืนใหญ่ที่ ๒ กองพลอาสาสมัคร ผลัดที่ ๑ ส่วนที่ ๒ เห็นข้อความแค่นี้ก็อ่านเสียหลายเที่ยวด้วยความครึ้มใจ
            จากพิพิธภัณฑ์ผ่านศึกเวียดนาม ทีนี้ก็ออกนอกค่าย ฯ ท่านที่มาเที่ยวเมืองกาญจนบุรี หากท่านไม่ได้วางแผนมาก่อนโดยละเอียดแล้ว ขอให้แวะที่การท่องเที่ยว เมื่อเวลามาจากกรุงเทพ ฯ หากไม่ได้มาทางเลี่ยงเมือง ก่อนถึงสี่แยกที่เลี้ยวขวาไปพนมทวนจะมีที่ทำการการท่องเที่ยวอยู่ทางขวามือ ให้แวะขอคำแนะนำ และเอกสารการท่องเที่ยวเสียก่อน เพื่อหาแหล่งท่องเที่ยวเพิ่มเติมจากที่ผมแนะนำในวันนี้ เพราะกาญจนบุรีนั้นสถานที่ท่องเที่ยวมากเหลือเกิน หากให้ผมแนะนำทั้งหมดเท่าที่ทราบก็คงได้แต่แค่เอามาเขียนเข้าแถวให้ดู เพราะเมื่อตอนผมมาฝึกอยู่ ๖ เดือนนั้น กาญจนบุรีคือ "ป่าไผ่" เขาตัดไม้ไผ่เอาไปทำกระดาษ ไม่มีรีสอร์ทสักแห่งเดียว โรงแรมเล็ก ๆ มี ๒ - ๓ โรงแรม ยังไม่มีเขื่อน น้ำตกรู้จักกันแต่ไทรโยค และไปด้วยความยากลำบาก ปราสาทเมืองสิงห์ยังล้มยังพังอยู่ เข้าไปอาจจะโดนเสือกัดเอาก็ได้ เพราะยังเป็นป่าทึบ นี่คือสภาพของกาญจนบุรีเมื่อ ๓๕ ปีที่แล้ว ไม่ใช่วันนี้ที่ขยายออกไปกว้างขวาง สถานที่ท่องเที่ยวมากมาย เขียนกัน ๓ วันไม่จบ จึงได้แต่เขียนแนะนำเจาะเป็นจุด ๆ ทำได้แค่นั้น
            จากในเมืองกาญจนบุรี หากวิ่งตรงไปก็จะไปผ่านสถานีรถไฟกาญจนบุรี ซึ่งในวันหยุดมีรถไฟนำเที่ยวไปน้ำตกเขาพังหรือไทรโยคน้อย ติดต่อรถไฟดูค่าบริการไม่แพง จากสถานีรถไฟทางขวา ทางซ้ายก็เป็นสุสานของทหารพันธมิตร ที่มาตายเมื่อตอนญี่ปุ่นสร้างทางรถไฟสายมรณะนับจำนวนมากถึง หกพันกว่าคน ต่อจากนั้นก็จะข้ามทางรถไฟ (ซึ่งร้านอาหารที่จะชิมวันนี้จะเลี้ยวซ้ายตรงนี้) ต่อไปอีกก็จะเจอสี่แยกเลี้ยวซ้ายจะไปยัง อำเภอไทรโยค ทองผาภูมิ สังขะบุรี และด่านเจดีย์สามองค์ หากตรงไปก็จะไปผ่านค่ายสุรสีห์ของกองพลทหารราบที่ ๙ ตรงต่อไปอีกก็จะผ่านวัดลาดหญ้าของหลวงพ่อลำใย ตรงต่อไปอีก หลักกิโลเมตรที่ ๓ (หลัก ๑ มาเริ่มที่ลาดหญ้า) ก็คือ อุทยานเมืองเก่ากาญจนบุรี ซึ่งหลวงพ่อลำใยเกจิอาจารย์องค์สำคัญ ได้มาริเริ่มบูรณะขึ้น ที่อุทยานเมืองเก่านี้ยังมี วัดขุนแผน วัดนางพิม วัดป่าเลไลยก์  วัดแม่หม้าย ซึ่งแต่ละวัดอายุเกินกว่า ๒๐๐ ปี ความแก่การชม