๓๕๒๖. ปิงคละ - พระเจ้า  เป็นราชาแห่งชาวกาสี ปกครองแผ่นดินโดยไม่เป็นธรรม ราษฎรเดือดร้อนไปทั่วหน้า ไม่มีความกรุณาปรานี จึงไม่เป็นที่รักของผู้ใดทั้งสิ้น ในครั้งนั้น พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นราชโอรสของพระองค์ เมื่อพระองค์สวรรคตแล้ว ประชาชนชาวเมืองพาราณสี และบรรดาข้าราชการพร้อมกัน ถวายอภิเษกพระโพธิสัตว์ ในรชสมบัติทรงปกครองบ้านเมือง โดยทศพิธราชธรรมประเพณี ฝนฟ้าก็ตกต้องตามฤดูกาล ไพร่ฟ้าข้าแผ่นดิน ก็เจริญมั่งคั่งสมบูรณ์ องค์พระโพธิสัตว์ก็ทรงบำเพ็ญพระราชกุศล จนตราบสิ้นอายุขัย            หน้า ๑๑๘๓๗
            ๓๕๒๗. ปิงปอง  เป็นกีฬาที่เป็นที่นิยมแพร่หลายของประเทศต่าง ๆ เกือบทั่วโลก มีลักษณะและวิธีการเล่นคล้ายกับกีฬาเทนนิสมาก จะต่างกันเพียงแต่กีฬาปิงปองนั้น เล่นบนโต๊ะที่จัดขึ้นมาเท่านั้น จึงมีชื่อเป็นทางการว่า เทเบิลเทนนิส คือ กีฬาเทนนิสที่เล่นบนโต๊ะ            หน้า ๑๑๘๓๙
            ๓๕๒๘. ปิณโฑล ภารทวาช  เป็นพระเถระพุทธสาวก ชั้นพระอสีติมหาสาวก ได้รับเอตทัคคะ คือ เลิศในทางบันลือสีหนาท ท่านเกิดในกรุงราชคฤห์ แคว้นมคธ เป็นบุตรพราหมณ์มหาศาล เมื่อเจริญวัยได้ศึกษาศิลปวิทยาการ ได้ศึกษาไตรเพทเวทวคศาสตร์ จบเป็นอาจารย์บอกมนต์แก่มาณพจำนวนมาก มีผู้เคารพนับถือมาก ถึงนิมนต์ให้รับอาหารบิณฑบาตเหมือนพระภิกษุพุทธสาวก ภารทวาธนาณพ เที่ยวแสวงหาอาหารบิณฑบาตเช่นเดียวกับพระภิกษุ คนทั้งหลายจึงเรียกท่านว่า ปิณโฑล ภารทวาช
                เมื่อคราวที่พระพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระเวฬุวัน ทรงแสดงธรรมโปรดมหาชนอยู่นั้น วันหนึ่งท่านได้ฟังธรรม แล้วเกิดศรัทธาเลื่อมใสในพระศาสนา ทูลขอบรรพชาอุปสมบท หลังจากนั้นก็ได้เรียนพระกรรมฐาน ไม่นานเท่าใดก็ได้บรรลุพระอรหันต์ ในวันที่ท่านได้บรรลุพระอรหันต์ ท่านก็บันลือสีหนาทด้วยวาจาอันองอาจว่า ผู้ใดมีความเคลือบแคลงสงสัยในมรรคก็ดี ในผลก็ดี ผู้นั้นจงมาถามท่านเถิด พระพุทธองค์จึงประกาศยกย่องท่านว่า เป็นยอดของภิกษุผู้บันลือสีหนาท
                ต่อมาในสมัยหนึ่ง มีเศรษฐีในกรุงราชาคฤห์คนหนึ่งไปได้ปุ่มไม้จันทน์แดงมาปุ่มหนึ่ง จึงให้ช่างกลึงเป็นบาตร แล้วก็คิดต่อไปว่า มีคนพูดกันว่าในโลกนี้ มีพระอรหันต์มาก ยังไม่ประจักษ์แก่ตาเราเลย จึงให้คนเอาลำไม้ไผ่ลำยาว ๆ มาปักต่อกันสูงประมาณ ๖๐ ศอก แล้วให้คนเอาบาตรไม้จันทน์ ไปแขวนไว้บนยอดเสาไม้ไผ่นั้น แล้วให้ประกาศว่า ใครเป็นพระอรหันต์ให้เหาะไปเอาบาตรนี้ มารับบิณฑบาต
                กาลล่วงไปหกวัน ยังไม่มีใครเหาะเอาไปได้ ในเช้าวันที่เจ็ด พระมหาโมคคัลลาน จึงบอกแก่ท่านว่า คำกล่าวนี้หมายถึง พระพุทธศาสนาด้วย จึงขอให้ท่านเหาะไปเอาบาตรดังกล่าว ท่านจึงเข้าฌานสมาบัติแล้วเหาะไปเอาบาตร เมื่อกลับลงมาแล้วเศรษฐีก็ตักบาตรท่านด้วยจตุมธุรสเต็มบาตร คนทั้งหลายที่ไม่ทันได้เห็นปาฎิหารย์ของท่าน จึงต่างมาขอร้องให้ท่านทำอีก กลายเป็นเสียงอึกทึก พระพุทธองค์ทรงสดับแล้ว จึงโปรดให้ท่านเข้าเฝ้า ตรัสติท่านโดยเอนกปริยายว่า การแสดงอุตริมนุษยธรรมด้วยเหตุเพียงเท่านี้ ไม่เป็นการสมควรเลย แล้วทรงบัญญัติสิกขาบท ห้ามมิให้ภิกษุทั้งหลายทำปาฎิหารย์ ถ้าภิกษุใดทำ ภิกษุนั้นต้องอาบัติทุกกฎ
            ๓๕๒๘. ปิ่น  เป็นเครื่องประดับชนิดหนึ่ง มีลักษณะคล้ายขนเม่นใช้สำหรับปักมุ่นผม ผมจุก หรือผมมวย มิให้ผมรุ่ยหลุด
                ปิ่น มีทั้งทำด้วยขนเม่น ไม้ เขาสัตว์ งาช้าง และโลหะมีค่าชนิดต่าง ๆ เช่น เงิน นาก และทองคำ            หน้า ๑๑๘๔๕
            ๓๕๒๙. ปิ่นเกล้า  คือ พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้า ฯ ทรงเป็นพระราชโอรสองค์ที่ห้าสิบ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงเป็นสมเด็จพระอนุชาของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า ฯ ประสูติเมื่อปี พ.ศ.๒๓๕๑ ได้ทรงรับสถาปนาเป็น สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ เมื่อปี พ.ศ.๒๓๗๕ ในรัชกาลที่สี่ พระราชทานบวรราชาภิเษก เป็น สมเด็จพระปิ่นเกล้า ฯ สวรรคตเมื่อปี พ.ศ.๒๔๐๘
                ในรัชกาลที่สี่ พระองค์ทรงดำรงตำแหน่ง กรมพระราชวังบวรสถานมงคล แต่การแต่งตั้งพระองค์ให้ทรงดำรงตำแหน่งนี้ แตกต่างไปจากสามรัชกาลแรก ด้วยเหตุว่า โปรดให้เป็นพระมหาอุปราช เทิดทูนพระเกียรติยศเสมอเหมือนพระเจ้าแผ่นดิน เช่นเดียวกับสมเด็จพระนเรศวร ฯ ทรงยกย่องสมเด็จพระเอกาทศรถ ราชอนุชา จึงโปรดให้แก้ไขประเพณีการฝ่ายกรมพระราชวังบวรสถานมงคล ให้สมพระเกียรติพระเจ้าแผ่นดินหลายประการ กล่าวโดยย่อเป็นการเติมคำ "บรม" เป็นฝ่ายพระราชวังหลวง และคำ "บวร" เป็น ฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคล คู่กัน
                พระองค์ทรงปฎิบัติราชการในหลายหน้าที่กล่าวคือ กำกับกรมทหารปืนใหญ่ กรมกองแก้วจินดา กรมทหารแม่นปืนหน้า แม่นปืนหลัง ญวนอาสารบ แขกอาสาจาม ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นแม่ทัพเรือไปรบญวน เมื่อปี พ.ศ.๒๓๘๔ ทรงแปลตำราปืนใหญ่ฉบับภาษาอังกฤษเป็นภาษาไทย ทรงพยายามแสวงหาความรู้ ในวิทยาการแบบตะวันตกหลายอย่าง            หน้า ๑๑๘๔๗
            ๓๕๓๐.  ปินโต เฟอร์นันโด เมนเดส  ในสมัยที่พวกเติร์ก ยึดครองกรุงคอนสแตนติโนเปิลนั้น ชาวโปร์ตุเกส และสเปน ซึ่งเคยอาศัยเส้นทางนี้เป็นทางผ่าน ไปติดต่อค้าขายกับทวีปเอเชีย จำต้องแสวงหาเส้นทางใหม่ จึงแข่งขันกันแสวงหาเส้นทางเดินเรือไปยังอินเดีย เฟอร์นันโด เมนเดส ปินโต เกิดในปี พ.ศ.๒๐๕๒ ได้เป็นไปกลาสีเรือ ปี พ.ศ.๒๐๖๗ เสปนได้ค้นพบทวีปอเมริกา ปินโตสนใจเรื่องนี้มาก จึงมีความปรารถนาจะเดินทางท่องเที่ยวโดยทางเรือ ไปตามประเทศต่าง ๆ เหตุนี้เขาจึงเดินทางโดยทางเรือเป็นเวลาเกือบ ๒๕ ปี
                ในปี พ.ศ.๒๐๘๐ ปินโต ตั้งใจจะเดินทางไปยังอินเดียให้ได้ โดยเดินทางมากับกองเรือโปร์ตุเกสจนถึงเมืองดิอุใกล้กับบอมเบย์ แล้วถูกส่งตัวไปสำรวจของเรือรบของเติร์ก ซึ่งขณะนั้นกำลังแผ่ขยายอำนาจเข้ามาสู่อินเดีย เขาผจญภัยอยู่หลายครั้ง หลังจากนั้นสันนิษฐานว่าเขาเดินทางไปประเทศจีน เขาผจญภัยไปตามที่ต่าง ๆ เช่น พม่า มอญ สยาม และชวา พร้อมกับเขียนเล่าเหตุการณ์ และประสบการณ์แปลก ๆ ต่อมาได้เดินทางไปญี่ปุ่นและเดินทางกลับโปร์ตุเกสในปี พ.ศ.๒๑๐๑ หลังจากไปเกือบ ๓๕ ปี เขาเสียชีวิตเมื่อปี พ.ศ.๒๑๒๖ อายุได้ ๗๕ ปี            หน้า ๑๑๘๕๗
            ๓๕๓๑. ปิยทัสสี  เป็นพระนามของพระพุทธเจ้าองค์ที่สิบสามในจำนวนพระพุทธเจ้ายี่สิบห้าพระองค์ นอกจากนี้ยังเป็นพระนามของพระราชาหลายองค์ และเป็นชื่อของบุคคลสำคัญหลายคน            หน้า ๑๑๘๖๐
            ๓๕๓๒. ปิรามิด  เป็นสิ่งก่อสร้างด้วยหินที่มีขนาดใหญ่มหึมา เป็นสถาปัตยกรรมที่เป็นลักษณะเฉพาะของอียิปต์โบราณ สถาปัตยกรรมที่คล้ายคลึงกันนี้ พบบ้างใน เมกซิโกและนูเบีย ปิรามิดคือหลุมฝังศพ ซึ่งตั้งอยู่ท่ามกลางสุสานโบราณ
                ปิรามิดของอียิปต์ทั้งหมด ตั้งเรียงรายอยู่บนฝั่งซ้ายของแม่น้ำไนล์ จากกิเซห์ (ตะวันตกของกรุงไคโร) ลงไปทางใต้เป็นระยะทางประมาณ ๙๖ กม. ปิรามิดมีอยู่ประมาณ ๖๐ ลูก สร้างขึ้นระหว่างศตวรรษที่ ๒๒ - ๑๗ ก่อนพุทธกาล ปิรามิดเหล่านี้อยู่ในสภาพดีอยู่ประมาณ ๓๐ ลูก ที่เหลือเป็นซากปรักหักพัง
                ปิรามิดลูกแรกสร้างขึ้นเมื่อศตวรรษที่ ๒๒ ก่อนพุทธกาล เรียกว่าปิรามิดขันบันไดแห่งซักการา ปิรามิดที่มีชื่อเสียงมากที่สุดคือกลุ่มปิรามิดที่กิเซห์ ประกอบด้วยปิรามิดใหญ่สามลูก ลูกใหญ่ที่สุดคือ ปิรามิดของฟาโรห์คีอคุปส์หรือคูฟู มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าปิรามิดใหญ่ เป็นสิ่งก่อสร้างที่ใหญ่ที่สุด ในบรรดาสิ่งก่อสร้างทั้งหมดที่มนุษย์เคยสร้างมา ฐานของปิรามิดแต่ละด้านยาว ๒๓๐.๔ เมตร สูงในแนวตั้งฉาก ๑๔๖.๖ เมตร คลุมพื้นที่ประมาณ ๓๒ ไร่ครึ่ง มีผู้กล่าววว่าปิรามิดแห่งนี้ใช้คนสร้างถึงหนึ่งแสนคน ใช้เวลายี่สิบปี จำนวนหินที่ใช้ ๒,๓๐๐,๐๐๐ ก้อน แต่ละก้อนเฉลี่ยหนักสองตันครึ่ง ปริมาตรของหินทั้งหมด ๔๓ ล้านลูกบาศก์เมตร
                ปิรามิดเป็นที่ฝังศพเฉพาะพระราชวงศ์เท่านั้น ปิรามิดลูกหนึ่งจะบรรจุร่างของผู้ตายแต่เพียงร่างเดียว            หน้า ๑๑๘๖๓
            ๓๕๓๓. ปิรันยา - ปลา  เป็นปลามีฟันที่ดุร้าย กลุ้มรุมกัดกินสัตว์ที่รุกล้ำลงไปในแหล่งน้ำ อันเป็นที่อยู่อาศัยของมัน มีถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปอเมริกาใต้            หน้า ๑๑๘๖๕
            ๓๕๓๔. ปิศาจปกรณัม  เป็นชื่อหนังสือที่รวมนิทานโบราณเล่มหนึ่ง คงจะแปลจากต้นฉบับเดิมในอินเดีย แล้วมาเรียบเรียงตกแต่งเพิ่มเติมใหม่ในภาคไทย เป็นหนังสือที่มีมาแต่ครั้งอยุธยา
                การแต่งเรื่องปิศาจปกรณัม ก็เป็นแบบเดียวกับปักษีปกรณัม เวตาลปกรณัม นนทกปกรณัม และหิโตปเทศวัตถุปกรณัม กล่าวคือในการดำเนินเรื่องนั้น จะมีการเล่านิยายแทรกเข้าไปเป็นตอน ๆ ทำนองนิทานซ้อนนิทาน
                ปิศาจปกรณัมในพากย์ภาษาไทย เนื้อเรื่องส่วนใหญ่แต่งเป็นร้อยแก้ว แต่บางตอนแต่งเป็นกลอนสุภาพและกาพย์ฉบัง            หน้า ๑๑๘๖๗
            ๓๕๓๕. ปี  หมายถึง วระยะเวลาที่โลกเดินไปรอบดวงอาทิตย์ครั้งหนึ่งหรือรอบหนึ่ง ซึ่งทางคำนวณกะประมาณกันว่ามีราว ๓๖๕ วัน คิดเป็นมาตรฐานเดือน ปีมี ๑๒ เดือน ตามระบบสุริยคติปีปฏิทิน กำหนดระยะเวลาตั้งแต่วันที่ ๑ มกราคมไปถึงวันที่ ๓๑ ธันวาคม นับเป็นหนึ่งปี นี้กล่าวความตามเกณฑ์ปรกติ ถ้าจะกล่าวโดยหลักวิชาปีหนึ่งมี ๓๖๕ วันก็มี และมี ๑๓ เดือนก็มีในบางปี อธิบายหลักประกอบคือ
                        ๑. อธิกมาส  เรียกเดือนที่เพิ่มขึ้นในปีนั้นเพิ่มเดือนขึ้นอีก หนึ่งเดือนจากสิบสองเดือนปรกติ เป็นสิบสามเดือน เป็นปีอธิกมาสเรียกว่า ปีมีเดือนแปดสองแปด
                        ๒. อธิกวาร  เรียกวันที่เพิ่มขึ้นทางปีจันทรคติคือ ในปีนั้นเดือนเจ็ดซึ่งตามปรกติมี ๒๙ วัน เป็นเดือนขาด วันแรมสิบสี่ค่ำเป็นวันดับ เพิ่มขึ้นอีกหนึ่งวันเป็นเดือนมี ๓๐ วัน แรมสิบห้าค่ำเป็นวันดับ เดือนขาดกลับเป็นเดือนถ้วนไป
                        ๓. อธิกสุรทิน  เรียกวันทางสุริยคติที่เพิ่มขึ้นในเดือนกุมภาพันธ์อีกวันหนึ่ง ซึ่งตามปรกติเดือนกุมภาพันธ์มี ๒๘ วัน เพิ่มขึ้นจาก ๒๘ วันเป็นเดือนมี ๒๙ วัน
                            (ดูปฏิทินตอนว่าด้วยปี - ลำดับที่ ๓๒๕๘  ประกอบด้วย)            หน้า ๑๑๘๖๙
            ๓๕๓๖. ปี่  เป็นเครื่องดนตรีประเภทเป่าลมที่ใช้ลิ้นอย่างหนึ่ง ไม่เหมือนขลุ่ย ซึ่งถึงจะเป็นเครื่องเป่าลมเหมือนกัน แต่ก็ไม่ไม่ได้ใช้ลิ้น คือใช้เป่าหรือผิวลมลงไปในตัวขลุ่ยโดยตรงทีเดียว
                ปี่ที่ใช้ในวงการดนตรีไทยมีอยู่หลายชนิด ถ้าเรียกว่า "ปี่" เฉย ๆ หมายถึง ปี่ไทยที่ใช้กันอยู่ในวงปี่พาทย์อันได้แก่ ปี่นอก ปี่นอกต่ำ ปี่กลาง และปี่ใน นอกจากนั้นยังมีปี่อ้อ ซึ่งเคยใช้อยู่ในวงเครื่องสายไทยมาก่อน แต่ต่อมาได้เลิกใช้ เพราะเอาขลุ่ยเพียงออกับขลุ่ยหลีบเข้ามาใช้แทนอีกด้วย
                ทางภาคเหนือมีปี่ชนิดหนึ่งเรียกว่า "ปี่ซอ" หรือ "ปี่จุม" หรือ "ปี่พายัพ" ใช้เล่นกับวงดนตรีพื้นเมืองที่เรียกว่าวง "ซอเมือง"
                นอกจากปี่ที่เป็นของไทยดังกล่าวแล้ว ยังมีปี่ที่ได้แบบอย่างมาจากประเทศเพื่อบ้านเช่น ปี่ไฉน ปี่ชวา และปี่มอญ เป็นต้น
                ปี่ทุกชนิดที่กล่าวมามีลักษณะเหมือนกันหมด เพียงแต่มีขนาดสั้นยาวผิดกัน และตั้งเสียงไว้ต่างกันเท่านั้น ปรกติแล้วจะทำตัวปี่ด้วยไม้แก่น มีไม้ชิงชันและไม้พยุง เป็นต้น ที่ทำด้วยงาและทำด้วยหินทั้งเลาก็มี ตัวปี่หรือเลาปี่นั้น กลึงให้เป็นรูปป่องตรงกลาง และบานหัวท้ายออกข้างละเล็กน้อยพองาม ภายในเลาปี่เจาะรูกลวงตลอด ตั้งแต่หัวถึงท้าย โดยตอนหัวเจาะกว้างเล็กน้อย พอให้เอากำพวดปี่ปักลงไปแน่นพอดี โดยทั่วไปถ้าเป็นปี่ใน ก็เจาะกว้างราว ๗ มม. ตอนกลางปี่จะเจาะรูไว้หกรูด้วยกัน มีไว้สำหรับใช้นิ้วปิดลงไปเป็นเสียงต่าง ๆ กว่ายี่สิบเสียงด้วยกัน            หน้า ๑๑๘๗๔
            ๓๕๓๗. ปีก - ปลา  เป็นชื่อปลาน้ำจืดชนิดหนึ่ง อยู่ในวงศ์เดียวกันกับปลาตะเพียน มีรูปร่างคล้ายปลาตะเพียนขาว มีลำตัวกว้างมาก และแบนข้างมากด้วย มีอยู่ทั่วไปทางลุ่มแม่น้ำภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคกลาง            หน้า ๑๑๘๙๘
            ๓๕๓๘. ปีกแดง - ปลา  ชาวบ้านเรียกว่า ปลาสร้อย หรือปลาดอกงิ้ว เป็นปลาน้ำจืด มีอยู่ด้วยกันประมาณ ๑๕ ชนิด ตามรายงานที่พบในประเทศไทยและเรียกกันว่า ปลาสร้อย เกือบทั้งนั้น รูปร่างลำตัวค่อนข้างยาว ลำตัวกว้างไม่มาก พบอยู่ทั่วไปในลุ่มน้ำ และอ่างเก็บน้ำในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคกลาง             หน้า ๑๑๙๐๐
            ๓๕๓๙. ปี่แก้ว - งู  มีอยู่หลายชนิดในประเทศไทยพบถึง ๑๒ ชนิด งูในสกุลนี้ไม่มีพิษ แต่มีนิสัยดุ จะกัดเมื่อไปถูกตัวเข้า            หน้า ๑๑๙๐๑
            ๓๕๔๐. ปีเตอร์ - นักบุญ  ชาวไทยคริสต์ฝ่ายคาทอลิกเรียกว่า นักบุญเปโตร ส่วนฝ่ายโปรเตสแตนต์เรียกว่า ท่านเปโตร
                ปีเตอร์ เป็นชาวยิว เกิด ณ ตำบลเบทโซดา ริมทะเลสาป กาลิเล ทางตอนเหนือของประเทศปาเลสไตน์ ในขณะนั้น ปีเตอร์ประกอบอาชีพ เป็นเจ้าของการประมงขนาดกลาง ออกจับปลาเป็นประจำในทะเลสาบกาลีเล ทั้งปีเตอร์และน้องชายมีความใฝ่ฝันเหมือนชาวยิวจำนวนมาก ในขณะนั้นว่า จะได้มีส่วนร่วมมือกับทูตของพระเจ้า ในการกอบกู้อิสรภาพจากอำนาจปกครองของชาวโรมัน ทั้งสองจึงสมัครเป็นศิษย์ของท่านโยฮัน นักพรตแห่งแม่น้ำจอร์แดน ครั้นท่านโยฮันชี้แจงว่า พระเยซูเป็นทูตของพระเจ้าทั้งสองก็หันมาสนใจพระเยซู จนกลายเป็นสาวกของพระเยซูในที่สุด และปีเตอร์ได้รับแต่งตั้งเป็นหัวหน้าของสาวกทั้งหลาย เมื่อพระเยซูล่วงลับไปแล้ว ปีเตอร์ก็ออกเผยแพร่ศาสนาคริสต์ ในที่ต่าง ๆ ในอาณาจักรโรมัน และถูกประหารชีวิตในกรุงโรม ตามพระราชกฤษฎีกาห้ามนับถือคริสต์ศาสนาของจักรพรรดิ์เนโร เมื่อประมาณปี พ.ศ.๖๐๗ ตำนานเล่าว่าถูกประหารโดยตรึงกางเขน แต่ปีเตอร์ขอร้องเพชรฆาตให้เอาศีรษะลง เพื่อมิให้เหมือนพระเยซู
                มีปัญหาถกเถียงกัน ระหว่างนิกายโรมันคาทอลิกฝ่ายหนึ่งกับ นิกายออร์โทดอกซ์ และนิกายโปเตสแต้นต์ฝ่ายหนึ่งว่า ตำแหน่งของปีเตอร์ ในฐานะของประธานของคณะสาวก และประมุขของคริสตจักร มีการถ่ายทอดสืบตำแหน่งได้หรือไม่ ฝ่ายแรกยืนยันว่า ตำแหน่งบิชอป แห่งกรุงโรม เป็นตำแหน่งสืบต่อจากปีเตอร์ จึงสืบตำแหน่งประมุขของคริสต์จักรด้วย  ซึ่งต่อมาเรียกตำแหน่งนี้ว่า สันตะปาปา ฝ่ายหลังอ้างว่า ไม่เคยมีหลักฐานการมอบหมายตำแหน่งดังกล่าว ตำแหน่งประมุขของคริสต์จักร จึงสิ้นสุดลงพร้อมกับมรณกรรมของปีเตอร์
                ปีเตอร์ นิพนธ์จดหมายไว้สองฉบับที่เป็นส่วนหนึ่งของคัมภีร์ไบเบิล ภาคพันธสัญญาใหม่ เป็นจดหมายถึงลูกศิษย์ เพื่อตักเตือนให้ยึดมั่นในศรัทธาต่อพระเยซู            หน้า๑๑๙๐๒
            ๓๕๔๑. ปีโตรเลียม ปิโตรเลียม คือ น้ำมันดิบ แก๊สธรรมชาติ แก๊สธรรมชาติเหลว สารพลอยได้ และสารประกอบไฮโครคาร์บอนอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นโดยธรรมชาติ และอยู่ในสภาพเป็นอิสระ แต่ไมีรวมถึงถ่านหิน หินน้ำมัน หรือหินอื่น ที่สามารถนำมากลั่นเพื่อแยกเอาน้ำมัน ด้วยการใช้ความร้อนหรือกรรมวิธีทางเคมี
                ปีโตรเลียม เป็นสารจำพวกเชื้อเพลิงชนิดหนึ่ง ที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติถูกกักเก็บอยู่ในชั้นหิน ใต้พื้นดินในสภาพ ก๊าส ของเหลว ของหนึด หรือของแข็ง ในทางเคมีถือว่าปีโตรเลียมเป็นสารประกอบ พวกไฮโดรคาร์บอน ที่มีไนโตรเจน ออกซิเจน และกำมะถัน เป็นสิ่งเจือปนอยู่บ้างเรียก ปีโตรเลียมเหลวว่า น้ำมันดิบ ส่วนที่เป็นแก๊สเรียก แก๊สธรรมชาติ ที่เป็นของหนึด ได้แก่ สารจากแอสฟัลต์
                มนุษย์รู้จักปีโตรเลียมครั้งแรกในรูปของแอสฟัลต์ ที่ไหลขึ้นมาสู่ผิวดิน ซึ่งนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง ต่อมาการใช้ประโยชน์ของปีโตรเลียม ได้แพร่หลายไปเรื่อย ๆ จนถึงเริ่มต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๕ ได้มีการประดิษฐ์เครื่องยนต์เผาไหม้ภายในขึ้น จึงทำให้อุตสาหกรรมปีโตรเลียมเจริญก้าวหน้าไปอย่างรวดเร็ว
                    การกำเนิดปีโตรเลียม  ปีโตรเลียมมีกำเนิดจากสารอินทรีย์ ที่สะสมรวมกับตะกอนในอดีต เป็นเวลาหลายๆ ล้านปี
                    ประโยชน์และผลิตภัณฑ์จากปีโตรเลียม  แหล่งผลิตปีโตรเลียมที่สำคัญของโลก มีอยู่สี่แห่งด้วยกันคือ สหรัฐอเมริกา ตะวันออกกลาง กลุ่มประเทศแถบทะเลแคริบเบียน และสหภาพโซเวียต
                      ปีโตรเลียม ที่ขุดขึ้นมาจากบ่อ จะต้องนำไปกลั่นแยกเสียก่อน เพื่อนำไปใช้ประโยชน์นานาชนิด            หน้า ๑๑๙๐๓
            ๓๕๔๒. ปีทากอรัส  (ประมาณ ๓๗ ปี ก่อน พ.ศ.- พ.ศ.๔๓)  เป็นปรัชญาเมธีและนักคณิตศาสตร์ของกรีก คำสอนของท่านมีอิทธิพลมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในวิชาคณิตศาสตร์ ยิ่งกว่านั้นท่านยังได้เป็นผู้ค้นพบหลักสำคัญ ๆ อีกเป็นจำนวนมาก ในสาขาวิชาดนตรี ซึ่งต่อมาได้วางรากฐานเป็นหลักทฤษฎีของวิชาศิลปะ ปรัชญา วิทยาศาสตร์ ศีลธรรม และการประพันธ์
                ปีทากอรัส ได้นำหลักวิทยาศาสตร์ และความลี้ลับของศาสนาเข้ามาเชื่อมโยงกัน ท่านเป็นผู้ที่มีอิทธิพลต่อพลาโต และโพลตินุสมาก ท่านได้ท่องเที่ยวไปอย่างกว้างขวาง ในกลุ่มประเทศตะวันออกคือ อาระเบีย ซีเรีย ฟินิเซีย คาลเดีย อินเดีย และกอล และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในอียิปต์
                ปีทากอรัส ได้ตั้งสำนักขึ้น เพื่อสอนลัทธิความเชื่อของท่านเอง เกี่ยวกับเรื่องอมฤตภาพและการเกิดใหม่ เพราะท่านระลึกชาติได้ ท่านจึงเชื่อว่า หลังจากที่คนเราตายไปแล้ว ดวงวิญญาณแต่ละดวง จะเข้าไปสิงสถิตอยู่ในร่างคนอื่น หรือบางครั้งเข้าไปอยู่ในสัตว์ได้
                นอกจากลัทธิว่าด้วยการเกิดใหม่ ซึ่งเป็นวิธีศึกษาแบบวิทยาศาสตร์ที่เน้นถึงการทำใจให้บริสุทธิ์ หรือปลดปล่อยจิตใจให้เป็นอิสระจากเครื่องเศร้าหมองทั้งหลายแล้ว เราก็ไม่สามารถเข้าใจหลักเกณฑ์สำคัญในลัทธิของท่านได้ละเอียดนัก
                ปีทากอรัส เป็นผู้หนึ่งในบุคคลกลุ่มแรกที่เชื่อกันว่า โลกและจักรวาลมีสัณฐานกลม ท่านเชื่อว่าโลก ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์และดาวพระเคราะห์อื่น ๆ ต่างก็โคจรไปตามจักรราศี และต่างก็เป็นอิสระในตัวเอง
                หลักคำสอนในสำนักปิทากอรัส ประกอบด้วยคำสอนที่สำคัญเจ็ดข้อได้แก่
                    ๑. ความเป็นจริงพื้นฐานของโลก มีโครงสร้างแน่นอนตายตัว และคำนวณได้ตามสูตรคณิตศาสตร์
                    ๒. โครงสร้างเหล่านี้ มิเป็นเพียงพื้นฐานที่ดีกว่าโครงสร้างอื่น ๆ เท่านั้น หากยังมีความงามทางด้านสุนทรียะมากกว่า แสดงให้เห็นง่าย ๆ ความมีระเบียบ และความสอดคล้องตามอัตราส่วน ทางด้านคณิตศาสตร์ดีกว่าอีกด้วย
                    ๓. โครงสร้างที่มีรายละเอียดต่างกันอย่างผิวเผิน อาจมีพื้นฐานอย่างเดียวกันก็ได้ ความจริงในระหว่างสิ่งที่มีชีวิต กับสิ่งที่ไม่มีชีวิตและระหว่างจิตของมนุษย์กับเอกภพทั้งมวลนั้น จะมีสัมพรรคภาพ หรือความรู้สึกร่วมกันอยู่อย่างหนึ่ง ที่แพร่คลุมซึมซาบทั่วไปหมด
                    ๔. ความรู้สึกร่วมกันทั่วเอกภพนี้ ได้เปิดโอกาสให้สามารถปรับปรุงศีลธรรมให้มีขึ้น โดยการปรับจิตแต่ละดวง ให้ดำเนินไปตามระเบียบของเอกภาพได้
                    ๕. ความรู้สึกร่วมกันทั่วเอกภาพ ยังบันดาลให้มนุษย์เรามีความหวัง ที่จะก้าวหน้าไปสู่ชีวิตระดับอภิมนุษย์ และแม้แต่อมฤตภาพ ก็อาจบรรลุถึงได้ โดยอาศัยกรรมวิธีในการชำระจิตใจให้บริสุทธิ์ ในทำนองเดียวกันมนุษย์ก็อาจตกสู่ระดับชีวิตที่ต่ำกว่ามนุษย์ได้
                    ๖. เราจะบรรลุถึงความรู้หรือความเข้าใจได้ ก็โดยอาศัยการเข้าสมาธิเท่านั้น
                    ๗. การศึกษาคณิตศาสตร์เป็นพื้นฐานที่จำเป็นต่อความเจริญก้าวหน้า ทั้งด้านสติปัญญาและจิตใจ           หน้า ๑๑๙๑๐
            ๓๕๔๓. ปีนัง - เกาะ  มีอีกชื่อหนึ่งว่า เกาะหมาก เป็นเกาะเล็กๆ อยู่ห่างจากชายฝั่งตะวันตก ของคาบสมุทรมลายูไปประมาณ ๕ กม. และอยู่ที่ตอนเหนือสุดของช่องแคบมะละกา เป็นส่วนหนึ่งของรัฐปีนัง ซึ่งเป็รัฐหนึ่งของมาเลเซีย มีขนาดยาวประมาณ ๒๔ กม. กว้างประมาณ ๑๕ กม. พื้นที่ประมาณ ๒๘๐ ตาราง กม.
                ลักษณะภูมิประเทศ เป็นเนินเขามีที่ราบชายฝั่งแคบ ๆ ทางด้านตะวันออกเฉียงเหนือ
                เกาะปีนัง เป็นเมืองท่าที่สำคัญของประเทศมาเลเซีย มีความสำคัญทางยุทธศาสตร์ บริษัทอิสต์ อินเดีย จึงมาจับจองเกาะนี้เป็นอาณานิคมของอังกฤษ ในปี พ.ศ.๒๓๒๙ ในปี พ.ศ.๒๓๓๔ อังกฤษได้ปกครองเกาะปีนังอย่างเป็นทางการ โดยทำสัญญากับสุลต่านแห่งรัฐไทรบุรี ในปี พ.ศ.๒๓๔๓ อังกฤษได้ผนวกดินแดนส่วนที่อยู่บนแผ่นดินใหญ่เข้ากับเกาะปีนังด้วย ถึงปี พ.ศ.๒๓๖๙ มีการรวมปีนัง มะละกา และสิงคโปร์ เข้าด้วยกันมีชื่อว่า สเตรตส์เซตเติลเมนต์ และดินแดนส่วนนี้ได้รวมเข้ากับสหพันธรัฐมลายู ในปี พ.ศ.๒๔๙๑
                เมื่ออังกฤษเข้าปกครองปีนัง ในตอนแรกเรียกชื่อเกาะนี้ว่า เกาะพรินซ์ ออฟ เวลส์ มาจนถึงปี พ.ศ.๒๔๑๐ เกาะปีนังมั่งคั่งร่ำรวยจากการค้ามาก มีผู้อพยพเข้าไปตั้งหลักแหล่ง มีพวกจีน อินเดีย สุมาตรา และพม่า พลเมืองส่วนใหญ่เป็นชาวจีน ซึ่งทำการค้า พวกมลายูเป็นชาวนากับชาวประมง            หน้า ๑๑๙๒๓
            ๓๕๔๕. ปีบ - ต้น  เป็นไม้ยืนต้นสูงประมาณ ๒๐ - ๒๕ เมตร ลำต้นตั้งตรงและกิ่งก้านมักจะทอดลง ใบเป็นใบประกอบซึ่งมีใบย่อยเล็กหลาย ๆ ใบ ดอกออกตามปลายกิ่งเป็นช่อ และห้อยลงกลิ่นหอมเย็น และบานกลางคืน ตอนเช้าร่วงหล่นอยู่ที่โคนต้น ฝักแบนหัวท้ายแหลม ขนาด ๒ x ๓๐ ซม. เมล็ดแบนปีกบางปลิวได้ไกล ออกดอกเดือนมกราคมถึง มีนาคม ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดหรือชำ จากลำต้นใต้ดิน ชำโดยการปักชำกิ่ง หรือการตอน
                ปีบ เป็นไม้ถิ่นเอเชียเขตร้อนโตเร็ว นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ เนื้อไม้อาจจะใช้ทำเครื่องเรือนได้ ดอกใช้ผสมกับยาสูบมวนบุหรี่ ทำให้ชุ่มคอและมีกลิ่นหอม อาจจะใช้สูบแก้หืดได้ รากใช้ประกอบยาไทย บำรุงปอด และรักษาวัณโรค           หน้า ๑๑๙๒๓
            ๓๕๔๖. ปี่พาทย์  เป็นชื่อวงดนตรีไทยอย่างหนึ่ง ที่ประกอบด้วยเครื่องเป่า คือ ปี่ ผสมกับเครื่องตี อันได้แก่ ระนาด และฆ้องชนิดต่างๆ กับเครื่องทำจังหวะ เช่น ฉิ่ง ฉาบ กรับ โหม่ง ตะโพน กลองทัพ กลองแขก และกลองสองหน้า  เป็นต้น
                วงปี่พาทย์ มีอยู่หลายชนิดและหลายชนิด เช่น วงปี่พาทย์ธรรมดา (ปี่พาทย์ไทย)  วงปี่พาทย์นางหงส์ วงปี่พาทย์มอญ และวงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์ เป็นต้น ส่วนขนาดนั้นก็มักแบ่งออกเป็นวงปี่พาทย์เครื่องห้า เครื่องคู่ และเครื่องใหญ่
                วงปี่พาทย์ธรรมดา หรือปี่พาทย์ไทย นั้น คงมีปี่พาทย์เครื่องห้า มาแต่สมัยสุโขทัยซึ่งประกอบด้วย ปี่ หนึ่งเลา ระนาด (เอก)  หนึ่งราง ฆ้องวง (ใหญ่)  หนึ่งวง ตะโพน หนึ่งใบ และกลองทัด หนึ่งลูก
                สมัยรัตนโกสินทร์ เมื่อได้มีการสร้างเครื่องปี่พาทย์ เพิ่มเติมขึ้น แล้วจึงได้เกิดมีปี่พาทย์เครื่องคู่ และเครื่องใหญ่ขึ้น ปี่พาทย์เครื่องคู่นั้น ประกอบด้วยเครื่องที่ทำทำนองเป็นคู่ คือ ปี่คู่หนึ่ง (ปี่นอก, ปี่ใน)  ระนาดคู่หนึ่ง (ระนาดเอก และทุ้ม )  ฆ้องวงคู่หนึ่ง (ฆ้องวงใหญ่ และเล็ก)  ส่วนเครื่องทำจังหวะนั้น ประกอบด้วยกลองทัดคู่หนึ่ง (ลูกเสียงสูง เรียกว่า ตัวผู้ ลูกเสียงต่ำเรียกว่า ตัวเมีย)  ตะโพนหนึ่งลูก ฉิ่งหนึ่งคู่ ฉาบเล็ก และฉาบใหญ่ อย่างละหนึ่งคู่ โหม่ง หนึ่งใบ กลองสองหน้า (บางทีใช้กลองแขกหนึ่งคู่แทน)
                ปี่พาทย์ เครื่องคู่นี้มีบรรเลงกันแพร่หลาย มาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่สาม ครั้นถึงรัชกาลที่สี่ได้มีการคิดสร้างระนาดทอง (ระนาดเอกเหล็ก) และระนาดทุ้มเหล็ก ขึ้นอีก จึงได้มีการเติมระนาดทั้งสองชนิดนี้เข้าไปในวงปี่พาทย์เครื่องคู่ เลยกลายเป็นปี่พาทย์เครื่องใหญ่ไป
                ส่วนวงปี่พาทย์มอญ  นั้นแต่เดิมเป็นของชาวรามัญนำเข้ามา ของเดิมมีเพียงปี่มอญ ฆ้องมอญ ฉิ่ง ฉาบ ตะโพนมอญ และเปิงมาง เท่านั้น วงปี่พาทย์ดังกล่าว มีสำเนียงเศร้า ๆ เย็น ๆ เหมาะแก่การบรรเลงในงานศพ
                สำหรับวงปี่พาทย์นางหงส์  ก็ใช้บรรเลงในงานศพเช่นกัน และใช้กันมาก่อน แต่ปัจจุบันไม่ค่อยพบแล้ว วงปี่พาทย์นางหงส์ แบ่งออกเป็นสามขนาด เช่นเดียวกับปี่พาทย์ไทย
                ส่วนวงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์ นั้น เป็นวงพิเศษที่สมเด็จ ฯ กรมพระยานริศรานิวัดติวงศ์ ทรงปรับปรุงขึ้นใหม่ สำหรับใช้บรรเลงประกอบการแสดงละครดึกดำบรรพ์เท่านั้น ท่านต้องการให้มีน้ำเสียงไพเราะนุ่มนวล และฟังเย็นหูจึงได้ตัดเอา เครื่องดนตรีประเภทที่มีเสียงแหลม และเสียงอึกทึกครึกโครมออกเสีย คงเหลือไว้แต่เครื่องบรรเลงที่มีเสียงเย็นนุ่มหู ฟังไพเราะเท่านั้น          หน้า ๑๑๙๒๕
            ๓๕๔๗. ปีศาจ, ปิศาจ  ปลา   เป็นปลากระดูกอ่อนพวกหนึ่ง มีชื่ออื่นคือ ปลาราหู หรือปลากระเบนราหู อยู่ในทะเลเขตร้อน และเขตอบอุ่น ชอบอยู่ในน้ำค่อนข้างลึก ตัวไม่ใหญ่มาก ขนาดครีบหูที่แผ่ออกไปประมาณ ๖๐ ซม. ส่วนชนิดที่พบในทะเลเขตอบอุ่น จะมีขนาดใหญ่โตมาก ขนาดกว้างของครีบหู ที่แผ่ออกไปกว้างถึง ๖.๗ เมตร           หน้า ๑๑๙๓๐
            ๓๕๔๘. ปึ่ง - แมลง   (ดู ปั่ง - ลำดับที่ ๓๑๔๕)          หน้า ๑๑๙๓๒
            ๓๕๔๙. ปุณเถระ - พระ   เป็นพระเถระองค์หนึ่ง มีประวัติว่า มีกฎุมพีคนหนึ่งชื่อ ปุณณะ อยู่ในแคว้นสุนาปรันตปะ ได้นำสินค้าไปขายต่างเมือง ไปถึงกรุงสาวัตถีได้ฟังพระธรรมเทศนาของพระพุทธเจ้า แล้วเกิดศรัทธาอยากจะบวช จึงขอบวชในสำนักของพระพุทธองค์ เมื่อได้บวชแล้วก็มุ่งหน้าต่อพระกรรมฐาน แต่พระกรรมฐานไม่ปรากฎแก่ท่าน จึงประสงค์จะกลับไปยังแคว้นสุนาปรันตปะ จึงไปเฝ้าพระพุทธเจ้าทูลขอโอวาทตามสมควรแก่ตน
                พระพุทธเจ้าได้ประทานโอวาท แล้วตรัสถามพระปุณณะว่า ชนชาวสุนาปรันตปะ ดุร้าย ถ้าพวกเขาด่าเธอ ขู่เธอ จะมีอุบายที่จะแก้ไขอย่างไร
                พระปุณณะ ทูลว่า จะคิดในข้อนั้นว่า พวกเขาช่างดี ที่ไม่ประหาร
                พระพุทธเจ้าตรัสถามต่อไปว่า ถ้าพวกเขาจะช่วยกันทุบตีเธอ จะมีอุบายอย่างไร
                พระปุณณะ ทูลว่า ถ้าพวกเขาจะฆ่าเราเสีย ก็จะคิดว่ามีพวกสาวกของพระพุทธเจ้าเช่นด้วยเรานี้อึดอัด ระอา เบื่อหน่ายเกลียดร่างกาย และชีวิต บางคนต้องเที่ยวหาศัสตรามาฆ่าตัวให้ตายไป บางคนก็หาวิธีตายด้วยวิธีอื่น ๆ แต่ตัวของเราไม่ต้องอย่างนั้นเลย
                พระพุทธเจ้าจึงประทานสาธุการว่า ดีแล้ว เธอมีความสงบ มีความข่มใจ เธอไปยังสุนาปรันตปะ ได้
                พระปุณณะ ได้เดินทางไปยังแคว้นสุนาปรันตปะ จำพรรษาอยู่ใน มกุฬการาม ได้บรรลุ วิชชาสาม ภายในพรรษานั้นเอง ดำรงชีวิตเพื่อประโยชน์สุขแก่ประชาชน แล้วนิพพาน ณ แคว้น นั้น           หน้า ๑๑๙๓๓
            ๓๕๕๐. ปุณทาสี  เป็นคนรับใช้ของผู้มั่งมี ในบาลีมีข้อที่ควรสังเกตอยู่อย่างหนึ่งคือ คนรับใช้ที่เรียกกันว่า ทาส หรือ ทาสี ไม่ว่าผู้ชายหรือผู้หญิงชื่อ ปุณ ทั้งนั้น ผู้ชายชื่อ ปุณณะ ผู้หญิงชื่อ ปุณณา แต่ละคนปฎิบัติเคร่งครัดในหน้าที่ของตน
                ในที่นี้ จะกล่าวถึง นางปุณทาสี คนรับใช้ของราชคหเศรษฐีในกรุงราชคฤห์ วันหนึ่งนางรับข้าวเปลือกมาตำมากไปหน่อย ซ้อมอยู่ทั้งวันยังไม่หมด ต้องจุดไฟสว่างซ้อมอยู่จนกลางคืน สมัยนั้น พระทัพมัลบุตร รับตำแหน่งเจ้าหน้าที่ปูลาดเสนาสนะในสงฆ์ฟังธรรม ตามไฟสว่างไม่ได้จำวัด ต่างคนต่างก็เดินไปมา จึงกำหนดใจว่าเราถูกความยากจนทรมาน จึงไม่หลังในเวลานี้ ส่วนพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลายเหล่านี้จำวัดไม่ได้ เพราะอะไร
                ครั้นรุ่งขึ้นเช้านางทำขนมแป้งปิ้งไฟ ตั้งใจจะกินที่ทางไปท่าน้ำ ระหว่างทางได้พบพระพุทธเจ้า จึงถวาย ฯ นมแป้งนั้น แล้วกราบทูลว่า ขอธรรมที่พระองค์ทรงเห็นแล้วจงสำเร็จแก่ตนด้วยเถิด พระพุทธองค์อนุโมทนาว่า ขอความปรารถนาของนางจงสำเร็จทุกประการเถิด ฝ่ายทางปุณทาสีก็คิดว่า พระพุทธองค์ทรงรับขนมของเรา แต่คงจะไม่เสวย พระพุทธองค์ทรงทราบวาระจิตของนางจึงทรงทำภัตกิจ พอเสวยเสร็จก็ตรัสเรียกนางมาตรัสถามว่า เธอว่าอะไรสาวกของเรา นางทูลว่าตนเองไม่ได้นอนเพราะความยากจนของตนทรมานตนเอง แต่พระผู้เป็นเจ้าทั้งหลายไม่จำวัดเพราะอะไร
                พระพุทธองค์จึงจรัสว่า สาวกของเราไม่ได้จำวัดเพราะประกอบความเพียรในการตื่นอยู่ เมื่อประกอบความเพียรเช่นนั้น ศึกษาไตรสิกขาคือ ศีล สมาธิ ปัญญา น้อมใจเข้าหานิพพาน อาสวะทั้งหลายย่อมถึงซึ่งความสิ้นไป พอเทศน์จบ นางปุณทาสีได้บรรลุโสดาปัตติผล เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา          หน้า ๑๑๙๓๕
            ๓๕๕๑. ปุ๋ย  คือสารอินทรีย์หรืออนินทรีย์ ไม่ว่าจะเกิดขึ้นโดยธรรมชาติ หรือทำขึ้นก็ตาม สำหรับใช้เป็นธาตุอาหารแก่พืชได้ไม่ว่าโดยวิธีใด หรือทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางเคมีในดิน เพื่อบำรุงความเติบโตแก่พืช          หน้า ๑๑๙๓๘
            ๓๕๕๒. ปุราณกัสสป  เป็นชื่อรวมชฎิลสามคนพี่น้องเป็นเผ่าพงศ์กัสสปโคตร ผู้เป็นพี่ใหญ่ชื่อว่า อุรุเวลกัสสป ผู้เป็นน้องคนที่สองชื่อนทีกัสสป ผู้เป็นน้องคนที่สามชื่อ คยากัสสป อาศัยอยู่ในอุรุเวลาประเทศ ชฎิลผู้พี่ใหญ่มีบริวาร ๕๐๐ คน ตั้งอาศรมอยู่ ณ บริเวณตำบลอุรุเวลา ต้นทางของแม่น้ำเนรัญชรา ชฎิลผู้น้องคนที่สองมีบริวาร ๓๐๐ คน สร้างอาศรมอยู่บริเวณคุ้งแม่น้ำเนรัญชรา ชฎิลผู้เป็นน้องคนที่สามมีบริวาร ๒๐๐ คน สร้างอาศรมอยู่ปลายแหลมสุดใต้ลงไปในแม่น้ำ
                พระพุทธองค์ประทับอยู่ทรมานปุราณกัสสป ณ ที่นั้นประมาณสองเดือน ต้องทรงแสดงปาฎิหาริย์ด้วยวิธีต่าง ๆ มากมายหลายวิธี อุรุเวลกัสสปหัวหน้าใหญ่จึงยอม แล้วทูลขอบรรพชาอุปสมบท พร้อมทั้งบริวารแล้วลอยบริขารชฎิล และเครื่องบำเรอพรตตามลัทธิของชฎิล พระพุทธองค์ทรงประทานเอหิภิกขุอุปสมบทให้ เมื่อบริขารของพวกอุรุเวลกัสสปลอยไปตามน้ำถึงอาศรมนทีกัสสป นทีกัสสปเห็นเข้าก็ตกใจคิดว่าเกิดอันตรายแก่พี่ชายจึงชวนกันรีบมา เมื่อเห็นพี่ชาย และบริวารประพฤติพรหมจรรย์ และบอกว่าดี จึงพากันไปเฝ้าพระพุทธเจ้าขอประพฤติพรหมจรรย์ในพระองค์ พระพุทธองค์ก็ประทานเอหิภิกขุอุปสมบทให้ คยากัสสปก็ทำนองเดียวกัน
                หลังจากนั้นพระพุทธองค์ได้เสด็จพร้อมด้วยภิกษุชฎิลทั้งหมดไปประทับ ณ ตำบลคยาสีสะ ทรงแสดงอาทิตยปริยายสูตร แก่ภิกษุปุราณชฎิลทั้งหมดนั้น จนทำให้บรรลุพระอรหันเป็นพระอรหันต์สิ้นทั้งหมด          หน้า ๑๑๙๔๐
            ๓๕๕๓. ปุราณะ  เป็นคัมภีร์ประเภทหนึ่งของผู้นับถือลัทธิฮินดู แต่งเป็นคำประพันธ์ ร้อยกรองแบบโศลก บางทีได้รับยกย่องว่าเป็นพระเวท คัมภีร์ที่ห้าของศาสนานั้น ด้วยเหตุนี้จึงถือว่าเป็นหนังสือศักดิ์สิทธิ์ ใช้สำหรับสวดฟังแล้วได้บุญ คัมภีร์นี้เป็นเรื่องทำนองตำนานที่เล่าสืบกันมา เป็นเรื่องของเผ่าพันธ์มนุษย์ วงศ์กษัตริย์ ฤาษี ลัทธิ วิทยาธร คนธรรพ์ ทวยเทพ และอสูร ตลอดจนสัตว์ในนิยายเช่นครุฑ นาค หงส์ ราชสีห์ ฯลฯ และย้อนขึ้นไปถึงเรื่องการสร้างโลก นอกจากนี้ยังเป็นเรื่องที่รวมของเรื่องปลีกย่อยนานาประการ เช่นเรื่องดาราศาสตร์ ปรัชญา ภูมิศาสตร์ เพชรนิลจินดา ฯลฯ จนดูราวกับว่าเป็นสารานุกรมแห่งความรู้ทั้งมวล
                การแต่งคัมภีร์นี้ใช้เวลานาน บางเล่มใช้เวลามากกว่าร้อยปี แต่โดยนประเพณีนิยมที่เชื่อถือกันมาแต่โบราณ กล่าวกันว่าฤาษีวยาส หรือกฤษณไทวปายน เป็นผู้รจนาแต่ผู้เดียว ทั้งสิบแปดคัมภีร์ เมื่อแต่งเสร็จได้มอบให้ลูกศิษย์คนหนึ่งนำไปสวดเผยแพร่แก่คนทั่วไป จนเป็นที่รู้จักและท่องจำกันได้แพร่หลาย ในสมัยต่อมา
                คัมภีร์ปราณะเล่มเก่าแก่ที่สุดคงจะแต่งก่อนพุทธกาลเล็กน้อย และเล่มหลังสุดแต่งไม่เกินคริสต์ศตวรรษที่ ๑๓ หรือราวพุทธศตวรรษที่ ๑๘ คัมภีร์ปุราณาสิบแปดเล่ม มีดังนี้
                    ๑. พรหมปุราณะ เป็นเล่มแรกสุด จึงมีอีกชื่อว่า อาทิปุราณะ หรือปุราณะ เล่มแรกมีความยาว ๒๕,๐๐๐ โศลก กล่าวถึงพระพรหม แสดงคำสอนแก่พระทักษประชาบดี มีเนื้อเรื่องตอนหนึ่งแสดงเทวประวัติ
                    ๒. พรหมาณฑปุราณะ มีความยาว ๑๒,๐๐๐ โศลก กล่าวถึงความเป็นมาของจักรวาล ตามคำบอกเล่าของพระพรหม
                    ๓. พรหมไววรรตปุราณะ มีความยาว ๑๘,๐๐๐ โศลก บรรยายคำสอนของพระนารทฤาษี ซึ่งแสดงแก่สาวรรณิกปุราณะ เนื้อเรื่องส่วนใหญ่เป็นเรื่องการสร้างจักรวาล
                    ๔. มารกัณฑยปุราณะ มีความยาว ๙,๐๐๐ โศลก มีเนื้อเรื่องเกี่ยวกับพระอินทร์ พระสูรย และพระอัคคี อย่างละเอียด
                    ๕. ภุริษยปุราณะ มีความยาว ๑๔,๐๐๐ โศลก กล่าวถึงเรื่องอันจะเกิดมีในอนาคต เป็นคำกล่าวของพระสูรยะต่อพระมนูผู้เป็นมนุษย์ และกษัตริย์องค์แรกของโลก
                    ๖. วามนปุราณะ มีความยาว ๑๐,๐๐๐ โศลก มีเนื้อหาสาระคล้ายคลึงกับวราหปุราณะมากที่สุด กล่าวถึงอวตารปางต่าง ๆ ของพระวิษณุ ตั้งแต่ปางเป็นวามนะเรื่อยมาถึงอวตารปางสุดท้าย
                    ๗. วิษณุปุราณะ  มีความยาว ๒๓,๐๐๐ โศลก จัดว่าเป็นปุราณะที่สำคัญเล่มหนึ่ง เนื้อเรื่องส่วนใหญ่พรรณาถึงอวตารทั้งสิบสมัย (ปาง) ของวิษณุ โดยเหตุที่เล่มนี้เป็นคัมภีร์เก่าแก่ และมีค่าสูงสุดจึงได้ชื่อว่าเป็น ปุราณรัตนะ
                    ๘. ภาควตปุราณะ  มีความยาว ๑๘,๐๐๐ โศลก เป็นปุราณะที่มีความแพร่หลายมากที่สุด และเป็นที่จับจิตใจของบรรดาไวษณพ (ผู้นับถือพระวิษณุเป็นเทพสูงสุด) มากที่สุด คัมภีร์เล่มนี้ได้รับการแปลเป็นภาษาต่าง ๆ ของอินเดียวแทบทุกภาษา
                    ๙. นารทียปุราณะ  มีความยาว ๒๕,๐๐๐ โศลก เป็นเรื่องที่พระนารทฤาษี เล่าแก่สนัตกุมาร เกี่ยวกับธรรมทั้งหลายในพฤหัตกัป
                    ๑๐. ครุฑปุราณะ  มีความยาว ๘,๐๐๐ โศลก เป็นเรื่องราวที่พระวิษณุทรงสั่งสอนแก่ครุฑ มีเรื่องดาราศาสตร์ อายุรศาสตร์ ไวยากรณ์ และเรื่องกำเนิดของเพชร รวมฟังคุณสมบัติในด้านต่าง ๆ ครึ่งหลังแสดงความคิดทางปรัชญาว่า ชีวิตหลังความตาย
                    ๑๑. ปัทมปุราณะ  มีความยาว ๒๕,๐๐๐ โศลก เนื้อเรื่องแบ่งออกเป็นหกตอน นอกจากเนื้อเรื่องจะบรรยายถึงความสำคัญของเดือนต่าง ๆ แล้ว ยังมีเรื่องแทรกที่สำคัญคือ เรื่องศกุนตลา กับเรื่องพระราม
                    ๑๒. วราหะปุราณะ  มีความยาว ๑๔,๐๐๐ โศลก กล่าวถึงพระวิษณุอวตารปางที่สาม เป็นวราหะ (หมู) เพื่อปราบอสูรร้าย และบรรยายเกี่ยวกับสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ต่าง ๆ อันมีชื่อเสียง
                    ๑๓. วายุปุราณะ  มีความยาว ๑๔,๐๐๐ โศลก พระวายุ เป็นผู้เล่ามีข้อความสดุดีพระเกียรติคุณ ของพระศิวะเป็นส่วนใหญ่
                    ๑๔. ลิงคปุราณะ  มีความยาว ๑๒,๐๐๐ โศลก บรรยายถึงคำสอนของพระศิวะผู้สถิตอยู่ในรูปของลิงคะ (เครื่องหมายเพศชาย)  และยังกล่าวถึง พระศิวะในรูปแบบอื่น ๆ อีก ๒๘ รูป
                    ๑๕. สกันทปุราณะ  มีความยาว ๘๔,๐๐๐ โศลก พระสกันทะ (โอรสพระศิวะ)  เป็นผู้เล่ามีเนื้อหาว่าด้วยการต่อสู้ระหว่าง พระสกันทะกุมาร กับ ตารกาสูร
                    ๑๖. อัคนิปุราณะ  มีความยาว ๑๒,๐๐๐ โศลก เป็นเรื่องราวอันทรงคุณค่าทางศิลปวิทยาการสาขาต่าง ๆ ที่เทพเจ้าอัคคี เล่าแก่พระวสิษพรหมฤาษี เช่น ดาราศาสตร์ สถาปัตยกรรมศาสตร์ รัตนศาสตร์ กาพยะลังการนาฎกะ (วิชาการละคร การตกแต่งคำ และกาพย์กลอน) และอื่น ๆ มีกล่าวถึง อวตารสองปางของพระวิษณุคือ รามจันทราวตาร และกฤษณาวตาร
                    ๑๗. มัตยปุราณะ  มีความยาว ๑๓,๐๐๐ โศลก  เป็นเรื่องที่มตสยะ (ปลา)  หรือพระวิษณุ อวตารปางที่หนึ่ง เล่าให้พระมนูปฐมกษัตริย์ของมนุษย์ฟัง และยังมีเรื่องอื่น ๆ ประกอบอีกมาก เช่น เรื่องของพระไชนมตะ (ศาสนาเชน)  พุทธมตะ (ศาสนาพุทธ)  นาฎยศาสตร์ และอานธรราชวงศ์ (เรื่องราวของกษัตริย์ ในแคว้นอานธระทางภาคใต้ของอินเดีย) ฯลฯ
                    ๑๘. กูรมปุราณะ  มีความยาว ๘,๐๐๐ โศลก เป็นเรื่องราวของพระวิษณุ สมัยอวตารเป็นกูรมะ (เต่า)  เป็นผู้เล่าที่บาดาลเกี่ยวกับอินทรยุมน์ และกล่าวถึงภูมิศาสตร์ของโลกโบราณว่า ประกอบด้วยทวีปทั้งเจ็ด มหาสมุทรทั้งเจ็ด และดินแดนภารตะ (อินเดีย)  ตั้งอยู่ท่ามกลางทวีปทั้งหลาย มีชื่อว่า ชมพูทวีป              หน้า ๑๑๙๔๒
            ๓๕๕๔. ปุโรหิต  เป็นตำแหน่งหัวหน้าพราหมณ์ ผู้เป็นประธาน หรือผู้อำนวยการในการทำยัญพิธี ในราชสำนักของกษัตริย์ ในแว่นแคว้นต่าง ๆ ของอินเดียและประเทศต่าง ๆ ที่นับถือศาสนาพราหมณ์
                ตำแหน่งปุโรหิต ถือว่าเป็นตำแหน่งสูงสุดของฝ่ายพราหมณ์ มีอำนาจและอิทธิพลเคียงคู่กับตำแหน่งกษัตริย์ ในอินเดียมาตั้งแต่ยุคเริ่มแรกของประวัติศาสตร์ ของชนชาติอารยันอินเดีย มีหลักฐานอ้างถึงในคัมภีร์พระเวท ประมาณ ๓,๕๐๐ - ๔,๐๐๐ ปี มาแล้ว และถือกันว่าเป็นตำแหน่งที่มีมาในแดนสวรรค์ และโลกมนุษย์ ตั้งแต่สมัยเริ่มแรกคัมภีร์ที่เก่าแก่ที่สุด ของศาสนาพราหมณ์คือ คัมภีร์ฤคเวท กล่าวถึงพระเจ้ารุ่นแรกสององค์คือ พระอัคนี กับพระพฤหัสบดี ว่าเป็นเทวปุโรหิตของทวยเทพทั้งหลาย
                อำนาจและหน้าที่ของปุโรหิต โดยหลักใหญ่มีอยู่สองประการคือ ประการแรกในยามที่บ้านเมืองสงบ ปราศจากสงคราม ปุโรหิตมีหน้าที่เป็นประธานในการทำพิธีต่างๆ เพื่อพระราชา เพราะทวยเทพย่อมไม่รับเครื่องสังเวยจากพระราชาผู้ไม่มีปุโรหิต ประการที่สอง ในยามศึกสงคราม ปุโรหิตช่วยเหลือพระราชาในการพิธีทำลายล้างข้าศึก และนำชัยชนะมาสู่แว่นแคว้นของตน
                ปุโรหิตต้องเป็นพราหมณ์ที่เรียนจบ และมีความเชี่ยวชาญในคัมภีร์พระเวททั้งสี่ อันได้แก่ คัมภีร์ฤคเวท ยชุรเวท สามเวท และอถรรพเวท ซึ่งโดยปรกติพราหมณ์ทั่วไป ย่อมเลือกเรียนคัมภีร์พระเวทเล่มใดเล่มหนึ่ง           หน้า ๑๑๙๕๑
            ๓๕๕๕. ปู  เป็นสัตว์ที่มีกระดองปกคลุมลำตัว และมีก้ามเป็นอาวุธป้องกันตัว ปูมีสิบขา ก้ามปูก็เป็นขาคู่หนึ่ง สัตว์ที่มีสิบขานี้ ก็ยังมีพวกกุ้ง และจักจั่นทะเล
                ปูทั่วโลก มีมากกว่าพันชนิดมีขนาดแตกต่างกัน หลายชนิดอาศัยอยู่ในทะเล มีน้อยชนิดที่อาศัยอยู่ในน้ำจืด บางชนิดอาศัยหากินบนบก
                ปูส่วนมากกินเนื้อสัตว์ที่เน่าเปื่อย และสัตว์เป็น ๆ บางชนิดกินพวกสาหร่ายสีเขียว          หน้า ๑๑๙๕๗
            ๓๕๕๖. ปูจ๋า  เป็นชื่อรายการอาหารใช้เนื้อปูปรุงตำรับหนึ่ง เมื่อปรุงแล้วบรรจุไว้ในกระดองปูม้า หรือกระดองปูทะเลแล้วจึงนึ่งให้สุก           หน้า ๑๑๙๖๑
            ๓๕๕๗. ปูจาก  ปูแป้น หรือปูแปะ ก็เรียก เป็นปูน้ำเค็มอาศัยอยู่ตามชายทะเล หาดโคลนหรือป่าชายเลน ตามปากแม่น้ำนิยมเอาไปทำเป็นปูเค็ม เช่นเดียวกับปูเเสม           หน้า ๑๑๙๖๒
            ๓๕๕๘. ปู่เจ้า ๑  เป็นชื่อเทพเจ้าประจำภูเขาใหญ่แห่งหนึ่ง ในป่าใกล้เมืองสอง ซึ่งเป็นเมืองของพระเพื่อน พระแพง ในเรื่องพระลอ มีนามเต็มว่า "ปู่เจ้าสมิงพราย"          หน้า ๑๑๙๖๖
            ๓๕๕๙. ปู่เจ้า ๒  เป็นชื่อแหลมใน อ.สัตหีบ จ.ชลบุรี อยู่ทางฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะเตาหม้อ แหลมปู่เจ้าก็เรียก มีศาลบรรจุพระอัฐิของกรมหลวงชุมพร ฯ ที่ยอดเขาบนแหลมนี้มีกระโจมไฟ สูงทั้งกระโจมไฟ ๑๖๘ เมตร          หน้า ๑๑๙๖๗
            ๓๕๖๐. ปูชนีย - แปลว่า น่านับถือ น่าบูชา ควรบูชา สิ่งที่น่าบูชา ที่ควรบูชานั้นมีสามอย่างคือ  บุคคลที่ควรบูชา เรียกว่า ปูชนียบุคคล วัตถุที่น่าบูชาเรียกว่า ปูชนียวัตถุ สถานที่ที่ควรบูชา เรียกว่า ปูชนียสถาน          หน้า ๑๑๙๖๘
            ๓๕๖๑. ปูด - นก  เรียกเต็มว่า นกกะปูด          หน้า ๑๑๙๖๙
            ๓๕๖๒. ปูทะเล  เป็นปูวงศ์เดียวกับปูม้า อาศัยอยู่ในทะเลโดยเฉพาะตามหาดโคลนที่เป็นป่าโกงกาง หรือป่าแสม ปูทะเลเป็นชื่อที่ใช้เรียกโดยทั่วไป ชื่อตามท้องถิ่นเรียกตามลักษณะ หรือสีส้น เช่น ปูทองโหลง ปูทองหลาง ปูทองแดง ปูทองดำ ปูขาว ปูสีน้ำตาล ปูดำ ปูเขียว แม่กระแชง และปูหนามเตย ปูกะเทย เป็นต้น           หน้า ๑๑๙๖๙
            ๓๕๖๓. ปูน ๑ - เถาวัลย์  เป็นไม้เถาเลื้อย ใบขนาด ๙ - ๑๒ x ๕ - ๗ ซม. เป็นรูปหัวใจ มีมือจับเพื่อพยุงลำต้น ช่อดอกมีก้านขอบยาว ยาว ๕ - ๑๐ ซม. แยกออกเป็น ๓ - ๕ ช่อ จากจุดเดียวกัน หรือแตกตามข้อของลำต้น ดอกมีก้านสั้น และออกจากจุดเดียวกัน ผลเป็นฐานแคบ แต่ปลายกว้างคล้ายรูปลูกข่าง ผลเป็นช่อคล้ายผลองุ่น
                เถาวัลย์ปูน มีสรรพคุณทางยา ใบสดใช้ผสมกับปูนใช้พอกแผลสด ส่วนเถาใช้เข้ายา เป็นยาขับปัสสาวะ หรือขับเสมหะ          หน้า ๑๑๙๗๔
            ๓๕๖๔. ปูน ๒  คือ สิ่งที่ได้จากการเผาหินปูน หรือเผาสารที่มีเนื้อสารเกือบทั้งหมดเป็นแคลเซียมคาร์บอเนต เช่น เปลือกหอย หินปะการัง เปลือกไข่ ให้สลายตัว วัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตปูนเป็นอุตสาหกรรมก็คือ หินปูน ซึ่งมีหลายชนิด โดยปรกติจะเป็นหินสีขาว มีปรากฎอยู่ทั่วไปในธรรมชาติ และอาจปรากฎอยู่ในลักษณะต่าง ๆ กัน เช่น หินอ่อน ดินสอพอง ชอล์ก           หน้า ๑๑๙๗๕
            ๓๕๖๕. ปูนา ๑  เป็นปูน้ำจืด ขุดรูอยู่ตามท้องทุ่งท้องนา หรือในที่น้ำขังชื้นแฉะ ออกมาให้เห็นตอนต้นฤดูฝน ชาวบ้านนำปูนามาเป็นอาหาร ปูนาเป็นศัตรูต่อการทำนาข้าวมาก เพราะชอบกัดกินต้นข้าว ต้นกล้า           หน้า ๑๑๙๗๘
            ๓๕๖๖. ปูนา ๒  เป็นเมืองใหญ่ลำดับสาม ในรัฐมหาราษฎร์ของประเทศอินเดีย ตั้งอยู่ด้านในของฆาต (ภูเขา) ด้านตะวันตก ที่แม่น้ำมุทากับแม่น้ำมุลา ไหลมาบรรจบกัน
                ปูนา มีความสำคัญทางด้านประวัติศาสตร์ ในฐานะที่เป็นศูนย์กลางการปกครองของพวกมราฐะ ซึ่งมีอำนาจปกครองดินแดนส่วนใหญ่ของประเทศอินเดีย ระหว่างกลางพุทธศตวรรษที่ ๒๔ ถึงกลางพุทธศตวรรษที่ ๒๕ ภายหลังที่ราชวงศ์มุฆัล สิ้นอำนาจลงในประเทศอินเดีย พวกมราฐะตกอยู่ในอำนาจของอังกฤษโดยสิ้นเชิง ในปี พ.ศ.๒๔๖๑ อังกฤษใช้เมืองนี้เป็นที่ทำการรัฐบาลแคว้นบอมเบย์ ในฤดูร้อน           หน้า ๑๑๙๘๔
            ๓๕๖๗. ปูป่า  เป็นปูน้ำจืดชนิดหนึ่ง อาศัยอยู่ตามเนินดินตามชายป่า ขุดรูลึก ๑ - ๑.๕๐ เมตร โดยเฉพาะตามริมน้ำ พบในบริเวณป่าเขาแหลม อ.โป่งน้ำร้อน จ.จันทบุรี จ.กาญจนบุรี และ อ.หล่มสัก อ.หล่มเก่า จ.เพชรบูรณ์
                ปูป่า มีลักษณะคล้ายปูแป้ง โดยทั่วไปมีขนาดใหญ่ กว้าง ๔๓ มม. ยาว ๓๒ มม. หนา ๒๒ มม.  ชาวบ้านบางรายนำมาเผากิน           หน้า ๑๑๙๘๖
            ๓๕๖๘. ปูแป้ง  เป็นปูน้ำจืดชนิดหนึ่ง อาศัยอยู่ตามชายป่าริมน้ำ ขุดรูลึกประมาณ ๑ - ๑.๕๐ เมตร มีรายงานพบอยู่แห่งเดียวที่ อ.โป่งน้ำร้อน จ.จันทบุรี รูปร่างคล้ายปูนา           หนา ๑๑๙๘๙
            ๓๕๖๙. ปูม้า  อาศัยอยู่ในทะเล ชาวไทยนิยมนำมาประกอบอาหารหลายชนิด ปูม้ามีลักษณะกระดองสะดุดตา โดยเฉพาะหนามข้างกระดอง ซึ่งยื่นแหลมยาวไปทั้งสองข้าง และมีกระดองสีต่าง ๆ กัน ตั้งแต่สีเขียวถึงสีน้ำเงิน แต่มีจุดขาวประทั่วไป          หน้า ๑๑๙๙๒
            ๓๕๗๐. ปูแสม  รู้จักกันทั่วไปอีกชื่อหนึ่งว่า ปูเค็ม อาศัยอยู่ในป่าชายเลนในระดับน้ำขึ้นลง ขุดรูอยู่ตามรากต้นโกงกาง กระดองเกือบเป็นรูปสี่เหลี่ยมจตุรัส ด้านกว้างมากกว่าด้านยาวเล็กน้อย มีกลุ่มขนสั้น ๆ กระจายอยู่บนกระดอง ๆ มีสีน้ำตาล ถึงสีม่วง          หน้า ๑๑๙๙๖
            ๓๕๗๑. เป้ง - ต้น  เป็นพืชพวกปาล์ม ลำต้นตรง มีหน่อเกิดที่โคนต้น ใบเป็นใบประกอบ แบบขนนก ใบยอ่ยอยู่ที่ตรงโคน ใบเปลี่ยนเป็นหนามแข็ง โคนก้านใบเป็นเส้นใยแผ่เป็นกาบซ้อนกัน เป้งแยกเพศกันอยู่คนละต้น ดอกออกที่ซอกใบเป็นช่อใหญ่ ดอกย่อยเกิดห่าง ๆ กัน ผลมีเนื้อนุ่ม และมีเมล็ดหนึ่งเมล็ด
                เป้ง ในไทยมีอยู่สามชนิดคือ เป้งบก หรือปุ่งเป้ง เป้งดอย และเป้งทะเล          หน้า ๑๒๐๐๑
            ๓๕๗๒. เป็ด ๑  เป็นสัตว์ปีกชนิดหนึ่ง ปากแบน ตีนแบนเป็นแผ่น ขนาดเล็กกว่าห่าน ว่ายน้ำได้ มีหลายสี เลี้ยงเพื่อการบริโภคเนื้อ และไข่ มีหลายชนิด           หน้า ๑๒๒๐๑
            ๓๕๗๓. เป็ด ๒ - เรือ  เป็นเรือลูกมาด และเสริมกาบ หัวแบนท้ายแบน กลางป่อง ดูรูปร่างเหมือนเป็ด จึงเรียกว่า เรือเป็ด ตามปรกติใช้แจว แต่ถ้ามีลมก็สามารถใช้แล่นใบได้ หางเสือติดประจำอยู่ท้ายเรือ ในยามจอดพักถอดออกได้           หน้า ๑๒๐๐๕
            ๓๕๗๔. เป็ด ๓ - ผัก  เป็นไม้ล้มลุกข้ามฤดู ลักษณะต้นเกลี้ยง ใบเปลี่ยนได้หลายรูป และหลายขนาด ตั้งแต่ใบแคบแหลม ถึงใบรูปไข่ ขนาด ๐.๗๕ - ๖๕ x ๐.๒๕ ซม. ดอกออกเป็นกระจุกกลม
                ผักเป็ด เป็นพืชที่ขึ้นได้ทั่วไปตั้งแต่ระดับน้ำทะเลถึง ๑,๒๕๐ เมตร เหนือระดับน้ำทะเล มักขึ้นตามทุ่งนา ผลแห้งเล็กมักจะลอยตามน้ำ         หน้า ๑๒๐๐๗
            ๓๕๗๕. เป็ดก่า - นก  (ดูเป็ดน้ำ - ลำดับที่...)           หน้า ๑๒๐๐๗
            ๓๕๗๖. เป็ดคับแค - นก  (ดูเป็ดน้ำ - ลำดับที่...)           หน้าที่  ๑๒๐๐๘
            ๓๕๗๗. เป็ดน้อย  เป็นชื่อตัวละครหนึ่งในเรื่องราชาธิราช  บิดาชื่อสมิงเลิกพร้า  เป็นเจ้าเมืองมองมะละ เป็ดน้อยนับเป็นพระญาติของพระเจ้าราชาธิราช เป็นคนมีน้ำใจกล้าหาญ และมีอาวุธพิเศษ คือ ดาบโพรงแก้ว เมื่อพระเจ้าราชาธิราชยกกองทัพมาตีเมืองมองมะละ เป็ดน้อยขออาสาชนช้างกับพระเจ้าราชาธิราช ผลปรากฏว่าช้างทรงของพระเจ้าราชาธิราช เสียทีเป็ดน้อยก็ชักดาบโพรงแก้วออกจะฟันแต่ด้วยบุญบารมีของพระเจ้าราชาธิราช เป็ดน้อยไม่สามารถชักดาบออกจากฝักได้ ได้แต่ฟาดดาบทั้งฝักไปถูกพระพักตร์พระเจ้าราชาธิราชแตกไปหน่อยหนึ่ง แล้วพระเจ้าราชาธิราชก็เอาชนะเป็ดน้อยได้และเก็บดาบโพรงแก้วไวเป็นพระแสงต้น   ส่วนเป็ดน้อยนั้นเห็นว่าตนได้ทำการอาจหาญเกินเลยไปจึงขอลาตาย           หน้า ๑๒๐๐๘
            ๓๕๗๘. เป็ดน้ำ - นก  เป็นนกที่มีลักษณะปาก และตีนคล้ายเป็ดบ้าน ว่ายน้ำดำน้ำได้เก่งบินแข็งชอบหากินพืชแะสัตว์ในน้ำ ตามบึงหนอง และท้องนาที่น้ำท่วมถึงบางครั้งลงไปหากิน  หรือลอยอยู่ตามชายทะเล บางชนิดหากินพืชบนพื้นดิน  ชอบอยู่และหากินกันรวมกันเป็นฝูง  แต่งพอถึงฤดูผสมพันธุ์ก็แยกพวกกัน ไปยังที่ที่ของตัวเคยทำรังส่วนมากทำรังใกล้ๆน้ำ  มีหลายชนิดบินย้ายถิ่นตามฤดูกาลได้ไกลๆ
                เป็ดน้ำทั่วโลกมี  ๑๔๗ ชนิด เคยพบในประเทศไทยถึง ๑๖ ชนิด เป็ดน้ำแบ่งเป็นพวกๆ ด้วยวิธีหากินของพวกมัน  คือ
                        ก. พวกนกเป็ดน้ำที่หากินตามผิวน้ำ  มีเป็ดทอมหรือเป็ดหางแหลม เป็ดปีกเขียว นกเป็ดเทา เป็ดแกดวาล เป็ดปากสั้น เป็ดลาย และเป็ดปากพลั่ว
                        ข. พวกเป็ดน้ำที่ชอบดำน้ำหากิน  มีเป็ดดำหลังขาว เป็ดดำหัวสีน้ำตาล เป็ดดำหัวดำ เป็ดเปีย
                        ค. พวกเป็ดน้ำที่ทำรังในโพรงไม้สูง  มีนกเป็ดแดง นกเป็ดคับแค นกเป็ดพม่า เป็ดหงษ์ เป็ดก่า           หน้า  ๑๒๐๐๙
            ๓๕๗๙. เป็ดผี ๑   เป็นชื่อที่ใช้เรียกตั๊กแตนหนวดยาวกลุ่มหนึ่งซึ่งทำเสียงหวิดหวิวในเวลากลางคืน           หน้า ๑๒๐๑๕
            ๓๕๘๐. เป็ดผี ๒ - นก  เป็นนกที่ดูเผิน ๆ คล้ายเป็ดน้ำ แต่มีปากแหลมไม่เเบนเหมือนนกเป็ดน้ำทั่วไป มีขนาดเล็กเท่ากำปั้นของคนผู้ใหญ่ หางสั้นมาก ตีนไม่แบนอย่างตีนเป็ด นิ้วตีนแบนเป็นพาย แต่ละนิ้วแยกจากกัน มีทั่วโลก ๑๘ ชนิด แต่มีชนิดเดียวในประเทศไทย ทำรังวางไข่บนจอกแหนที่ลอยอยู่เหนือน้ำ พบตามบึง สระ และทุ่งนาที่น้ำท่วมทั่วไป           หน้า ๑๒๐๑๘
            ๓๕๘๑. เปรตพลี  (ดูพลี - ลำดับที่...)           หน้า ๑๒๐๑๘
            ๓๕๘๒. เป็ดหงษ์ - นก  (ดูเป็ดน้ำ - ลำดับที่...)           หน้า ๑๒๐๑๘
            ๓๕๗๓. เปรต  ในคติของศาสนาพราหมณ์ และพระพุทธศาสนานั้นมีความหมายเป็นอย่างเดียวกัน จะต่างกันก็แต่ในเรื่องความเชื่อถือแต่ละฝายกล่าวไว้เท่านั้น  มีข้อรวมกันอยู่ที่ว่า ผู้ตายไปแล้วไปเกิดในคตินั้น ๆ คอยรับผลทานของผู้ทำบุญอุทิศส่งไปให้
                พวกพราหมณ์เชื่อว่าคนที่ตายไปแล้วนั้น ย่อมไปเกิดในคตินั้น ๆ คอยรับผลทานที่ลูกหลานทำบุญเลี้ยง พราหมณ์ผู้เป็นปฏิคาหกของเขาแล้วอุทิศผลส่งไปให้ ซึ่งเรียกว่าทำ พิธีศราทธ์ ส่วนในคติของพระพุทธศาสนาก็กล่าวว่า เปรต หมายถึง ผู้ตายไปเกิดในอบายภูมิ คือ แดนทุกข์คอยบริโภคผลทานที่ทายกทำบุญเลี้ยงพระสงฆ์ ผู้เป็นปฏิคาหกแล้วอุทิศผลส่งไปให้ซึ่งเรียกว่า ทำบุญทักษิณานุประทาน           หน้า  ๑๒๐๑๘
            ๓๕๘๔. เปรสไบทีเรียน  ได้รากศัพท์จากภาษกรีก แปลว่า ผู้อาวุโส หมายถึง ผู้นับถือศาสนาคริสต์นิกายโปรเตสแตนด์ ลัทธิเปรสไบทีเรียน ผู้ใช้ชื่อลัทธิเช่นนี้เป็นคนแรก ได้แก่ จอห์น  น็อกซ์ (ค.ศ.๑๕๑๓ - ๑๕๗๒ หรือ พ.ศ.๒๐๕๖ - ๒๑๑๕)  นักปฎิรูปศาสนาคริสต์ชาวสก๊อตที่ใช้คำนี้ เพราะจอห์น  น็อกซ์ ต้องการชักชวนชาวคริสต์แบบดั้งเดิมที่สุด คือ ระหว่างคริสต์คตวรรษที่หนึ่ง (พุทธศตวรรษที่หก)
                ผู้ค้นคิดจริง ๆ คือ จอห์น แคลวิน (พ.ศ.๒๐๕๒ - ๒๑๐๗) ชาวฝรั่งเศส ผู้ปฎิรูปคริสต์ศาสนาในสวิสเซอร์แลนด์ แคลรินชี้ให้เห็นว่าสมัยแรกของคริสต์จักร คริสต์ชนทุกคนมีเสรีภาพในการเข้าในพระคัมภีร์ ไม่มีคณะบาดหลวงคอยชี้ขาด ครั้นคริสต์จักรพัฒนาการปกครองไปเป็นระบบบาดหลวง โดยมีสันตปาปาเป็นประมุข ปัญหาความยุ่งยากเกี่ยวกับการปกครองก็เกิดขึ้นเป็นลำดับ แคลวินเห็นว่าควรมีการปกครองโดยคณะกรรมการ ซึ่งคริสต์ชนแต่ละกลุ่มเลือกกันขึ้นมาเอง
                คริสต์จักรเปรสไบทีเรียนได้ส่งมิชชันนารีเข้ามาในประเทศไทย เมื่อปี พ.ศ.๒๓๘๓ ที่นับว่าสำคัญได้แก่ หมอบรัดเล ศาสนาจารย์แดเนียล แมคกิลวาร์ ศาสนาจารย์สตีเฟน แมตตูน ศาสนาจารย์แมค ฟาร์แลนด์ได้สร้างสถานศึกษาที่มีชื่อเสียง เช่น รร.กรุงเทพคริสเตียน  โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย โรงเรียนปรินซ์รอแยลวิทยาลัย และวิทยาลัยพระคริสต์ธรรมแมคกิลวาร์ ซึ่งพัฒนาเป็นวิทยาลัยพายัพ เป็นต้น ได้สร้างโรงพยาบาลที่สำคัญ เช่น โรงพยาบาลมิชชัน และโรงพยาบาลโรคเรื้อน ที่เชียงใหม่ ขณะนี้สมาชิกและกิจการทั้งหมดในประเทศไทย สังกัดอยู่ในสภาพระคริสต์แห่งประเทศไทย           หน้า ๑๒๐๒๗
            ๓๕๘๕. เปราะ  เป็นไม้ล้มลุกที่ไม่มีลำต้นแต่มีเหง้าและรากที่ค่อนข้างอวบน้ำจำนวนมากอยู่ใต้ต้น เหง้าและรากเหล่านี้มีอายุยาวนาน ก้านใบอวบน้ำและมักจะซ้อนอยู่ใต้ดิน ใบโผล่เหนือดินและแบนราบไปบนดิน ใบกลางรีหรือรูปไข่ ดอกออกเป็นช่อ ช่อหนึ่งมี ๖ - ๘ ดอก ผลมีสามช่องภายในมีเมล็ดเล็ก ๆ
                เปราะ ใช้ทำยากลั้วคอ ทำยาแก้ไอและขับลม ใบและเหง้าใช้ประกอบอาหาร           หน้า ๑๒๐๓๑
            ๓๕๘๖. เปรียง  เป็นไม้เลื้อยชนิดหนึ่ง ซึ่งมักจะเรียกควบลักษณะของไม้เลื้อยว่า เถาวัลย์เปรียง เป็นไม้เลื้อยที่มีเถาใหญ่โตแข็งแรง เถามักจะเรียบ และมีจุดสีน้ำตาลอ่อนกระจายอยู่ทั่วไป เถาวัลย์เปรียงมักจะชอบขึ้นปกคลุมพุ่มไม้อื่น ๆ พบมากตามชายป่า ใบเป็นใบประกอบมีใบย่อย ๖ - ๘ คู่ ช่อดอกประกอบด้วยดอกเล็ก ๆ ดอกมีลักษณะเหมือนดอกถั่วช่อหนึ่งยาง ๒๐ - ๓๐ ซม. ดอกสีม่วงอ่อน มีกลิ่นหอมเล็กน้อย ผลเป็นฝัก ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด           หน้า ๑๒๐๓๒
            ๓๕๘๗. เปรียญ  เป็นระดับความรู้ทางพระปริยัติธรรมของคณะสงฆ์ไทย มีหลักสูตรกำหนดเป็นชั้น ๆ ผู้สอบได้ตามหลักสูตรที่กำหนดนั้นเรียกว่า เปรียญ มีสามชั้น เรียกเปรียญตรี เปรียญโท และเปรียญเอก จัดเป็นประโยคมีเก้าประโยค เรียกรวมยอดว่า เปรียญบาลี ใช้อักษรย่อว่า ปบ. ต่อมาตั้งหลักสูตรนักธรรมขึ้น ต้องสอบนักธรรมเป็นบุพภาคแล้วถึงสอบบาลีตามเรียกผู้สอบได้ว่า เปรียญธรรม ใช้อักษรย่อว่า ป.ธ. ปัจจุบันมีแต่เปรียญธรรม
                พระไตรปิฎกเป็นภาษาบาลีมาแต่เดิม ต่อมาเมื่อพระพุทธศาสนาแพร่หลายออกไปถึงนานาประเทศที่ใช้ภาษาอื่น จึงเกิดความคิดแตกต่างกัน ประเทศข้างเหนือมีทิเบตและจีน เป็นต้น แปลพระไตรปิฎกจากภาษาบาลีไปเป็นภาษาของตน ครั้นพระไตรปิฎกเดิมไม่มีใครเล่าเรียน ก็เลยสูญสิ้นหลักที่จะสอบสวนพระธรรมวินัยให้ถ่องแท้ ลัทธิพระศาสนาในประเทศฝ่ายเหนือนั้นก็ผันแปรวิปลาสไป ส่วนประเทศทางข้างใต้มีลังกาทวีป เป็นต้น ตลอดมาถึงไทย พม่า มอญ ลาว และเขมร เหล่านี้คิดเห็นมาแต่เดิมว่า ถ้าแปลพระไตรปิฎกไปเป็นภาษาอื่น ทิ้งภาษาเดิมเสียแล้ว พระธรรมวินัยก็คงคลาดเคลื่อน จึงรักษาลัทธิของพระพุทธสาวกยั่งยืนสืบมาได้ ดังนั้นการเล่าเรียนพระปริยัติธรรมจึงต้องเล่าเรียนภาษาบาลี
                เพราะเหตุดังกล่าว พระราชาธิบดีผู้เป็นพุทธศาสนูปถัมภกตั้งแต่โบราณมาจึงทรงทำนุบำรุงการเล่าเรียน พระปริยัติธรรม และทรงยกย่องพระภิกษุสามเณร ที่เรียนรู้ให้มีฐานันดรพระราชทานราชูปถัมภ์ต่าง ๆ จึงเกิดมีวิธีสอนพระปริยัติธรรม เมื่อปรากฎว่าพระภิกษุสามเณรรูปใดรอบรู้ถึงที่กำหนดก็ทรงยกย่องให้เป็นมหาบาเรียน
                เพราะการเล่าเรียนพระปริยัติธรรมเป็นการเล่าเรียนทั้งภาษาบาลี และคัมภีร์พระไตรปิฎก การสอบความรู้ผู้เล่าเรียนพระปริยัติธรรม จึงสอบทั้งความรู้ภาษาบาลี และความรู้คัมภีร์พระไตรปิฎกด้วย มีหลักสูตรตั้งไว้ ได้ความว่าครั้งสมัยอยุธยา กำหหนดไว้เป็นสามระดับ คือ เปรียญตรี แปลคัมภีร์พระวินัยปิฎกทั้งบาลี และอรรถกถาตามแต่จะกำหนด เปรียญโท แปลคัมภีร์พระสุตตันตปิฎกทั้งบาลี และอรรถกถาตามแต่จะกำหนด เปรียญเอก แปลคัมภีร์พระอภิธรรมปฎิกทั้งบาลี และอรรถกถาตามแต่จะกำหนด มาถึงสมัยรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่สองได้แก้ไขปรับปรุงใหม่แบ่งระดับทั้งสามเป็นระดับละสามประโยค รวมเป็นเก้าประโยค คือ
                    ประโยคที่ ๑ - ๓ สอบคัมภีร์พระธรรมบทต้องสอบได้ในคราวเดียวกันทั้งสามประโยค จึงนับว่าเปรียญชั้นจัตวา หรือเปรียญสามัญ
                    ประโยคที่ ๔ สอบคัมภีร์มังคลัตถทีปนีขั้นต้น สอบได้นับเป็นเปรียญตรี
                    ประโยคที่ ๕ สอบคัมภีร์มุตถวินัย วินิจฉัยสังคหะ ต่อมาเปลี่ยนเป็นคัมภีร์สารัตถสังคหะสอบได้นับเป็นเปรียญโท
                    ประโยคที่ ๖ สอบคัมภีร์มังคลัตถทีปนีขั้นปลาย สอบได้คงเป็นเปรียญโทอยู่
                    ประโยคที่ ๗ สอบคัมภีร์ปฐมสมันตปาสาทิกา สอบได้เป็นเปรียญเอกสามัญ
                    ประโยคที่ ๘ สอบคัมภีร์วิสุทธิมรรค สอบได้นับเป็นเปรียญเอกมัชฌิมา
                    ประโยคที่ ๙ สอบคัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหะ สอบได้นับเป็นเปรียญเอกชั้นเอกอุดม
                    ปัจจุบันระบบเก่านี้เลิกหมดมานานแล้ว คณะสงฆ์ได้แบ่งการศึกษาออกเป็นสองแผนก คือแผนกนักธรรมและแผนกบาลี เมื่อสอบได้ตามหลักสูตร ตั้งแต่สามประโยคขึ้นไปจึงเรียกว่าเป็นเปรียญ           หน้า ๑๒๐๓๒
            ๓๕๘๘. เปล้า ๑  เป็นไม้พุ่มหรือไม้ยืนต้นสูง ๑๐ เมตร ใบเป็นใบเดี่ยวออกสลับกัน รูปร่างใบเป็นใบป้อมค่อนข้างยาว ขนาด ๑๔.๒๙ x ๘.๑๐ ซม. ดอกแยกเพศมีก้านสั้น ๆ ดอกเกิดบนก้านรวมยาวเป็นช่อ ๆ ดอกตัวเมียมักอยู่ที่โคนช่อ ดอกตัวผู้อยู่ที่ส่วนปลาย ผลเป็นสามพู เมื่อแก่แตกเป็นสามช่องแต่ละช่องมีหนึ่งเมล็ด
                เปล้า ใช้ทำยาโดยใช้ใบ และรากตำพอกแผล, ฝี หรือแช่น้ำอาบ           หน้า ๑๒๐๔๙
            ๓๕๘๙. เปล้า ๒ - นก  นกพวกนี้โดยมากมักมีสีเขียว ชอบอยู่เป็นฝูงใหญ่ ๆ มักชอบลงกินเกลือ และกรวดทรายตามดินโป่ง           หน้า ๑๒๐๕๐
            ๓๕๙๐. เปลี่ยวดำ  เป็นชื่อโรคอย่างหนึ่ง ซึ่งแพทย์แผนโบราณกล่าวว่า เกิดจากทางที่ร่างกายถูกความเย็นจัดอยู่นาน
                อาการเหมือนกับอาการของตะคริว แต่รุนแรงกว่า ผู้ป่วยมีสีหน้าเขียวคล้ำเพราะหายใจไม่สะดวก มีอาการหอบรู้สึก อึดอัดในท้อง เพราะมีลมคั่งอยู่ในลำใส้ ปวดท้องแบบลำใส้ถูกบิด และปวดเมื่อยตามลำตัว
                การรักษาแพทย์แผนโบราณให้ผู้ป่วยกินยาที่ให้ความร้อนแก่ร่างกายประกอบด้วย พริกไทย ดีปลี และขิง เป็นต้น ส่วนแพทย์แผนปัจจุบัน จะให้การรักษาตามอาการ           หน้า ๑๒๐๕๓
             ๓๕๙๑ เปิงมาง  เป็นชื่อกลองชนิดหนึ่งที่ใช้กันอยู่วงปีพาทย์มอญมาตั้งแต่เดิม ตัวกลองทำด้วยไม้จริง รูปร่างเป็นทรงกระบอก แต่ป่องกลางเล็กน้อย เข้าใจว่าคนไทยได้นำเอามากลองเปิงมางเข้ามาใช้ตั้งแต่สมัยสมัยอยุธยาแล้ว
                เดิมที่เดียวท่านใช้เปิงมางสำหรับตีนำกลองชนะในกระบวนพระพยุหยาตรา หรือไม่ก็ใช้ตีประโคมในงานพระบรมศพ หรือพระศพเจ้านายต่างๆ ต่อมาได้นำมาใช้ในวงปีพาทย์สำหรับตีจัดจังหวะกับตะโพน           หน้า ๑๒๐๕๔
            ๓๕๙๒  เปิดโลก  หมายถึง การที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโลกวิวรณปาฏิหารย์ เผยโลกทั้งสามโลกให้เห็นถึงกันหมด คราวเมื่อพระพุทธองค์เสด็จลงจากดาวดึงส์มายังมนุษย์โลกที่เมืองสังกัสนคร ต่อมาไทยอาศัย พระพุทธจริยาควาวนั้นจึงนิยมสร้างพระพุทธรูปขึ้นปางหนึ่งเรียกว่า ปางเปิดโลก พระพุทธรูปปางนี้อยู่ในพระกิริยาบถยึน ห้อยพระหัตต์ทั้งสองปรกติเหมือนปางประทับยึน แต่แบพระหัตถ์ทั้งสองแบไปข้างหน้าเป็นกิริยาเปิด           หน้า  ๑๒๐๕๘
            ๓๕๙๓. เปีย ๑  เป็นคำเรียกผมที่ปล่อยให้ยาวพอสมควรแล้วถักไข้วกันเป็นเปียห้อยยาวลงทางเบื้องหลังศีรษะ และห้อยลงทั้งสองข้างใบหูก็มี
                   คตินิยมในการไว้ผมเปีย เป็นคติเก่าแก่นิยมกันในหมู่ชนชาวเอเซียหลายชาติด้วยกัน การไว้เปียที่ปรากฏ หลักฐานเก่าแก่ มีปรากฏเป็นภาพจิตรกรรมฝาผนังในที่ฝังศพแห่งหนึ่งในประเทศอียิปต์ เขียนเมื่อประมาณ ๑๐๓๗ - ๕๔๒ ปีก่อนพุทธกาล มีภาพทั้งเด็กผู้ชาย และเด็กผู้หญิงไว้ผมเปียบนกระหม่อม และโกนผมรอบกระหม่อมทิ้ง กับมีภาพผู้หญิงสาวไว้ผมยาว และถักเปียทั้งเป็นสายรอบศีรษะและถักเป็นเส้นเดียวห้อยยาวลงด้านหลัง
                ชนชาวจีนก็เป็นชาติเก่าแก่ที่นิยมไว้ผมเปีย เป็นประเพณีแต่เดิมที่นิยมไว้กันในหมู่ชาวฮั่น และชนชาวมองโกลเผ่าหนึ่ง ต่อมาพวกแมนจูได้เลียนแบบการไว้เปียไปจากชาวฮั่น แต่นิยมโกนผมทางด้านหน้าศีรษะขึ้นไปทางกลางกระหม่อม           หน้า ๑๒๐๖๕
            ๓๕๙๔. เปีย ๒ - ขนม  เป็นขนมของจีนชนิดหนึ่งมีเเป้งเป็นชั้น ๆ มีไส้ข้างใน มีผู้เล่าว่าสมัยก่อนที่จีนยังไว้ผมเปีย แล้วทำขนมนี้ขึ้นมาคนทั่วไปจึงเรียกว่า ขนมเปีย ซึ่งปัจจุบัน คือ ขนมเปี๊ยะนั่นเอง           หน้า  ๑๒๐๖๗
            ๓๕๙๕. เปียโน  เป็นเครื่องดนตรีชนิดหนึ่งในประเภทเครื่องคีย์บอร์ด เครื่องดนตรีประเภทนี้มีแถวลิ่มนิ้ว (คีย์บอร์ด) สำหรับให้ผู้บรรเลงสัมผัสให้เกิดเสียง เสียงที่เกิดขึ้นนั้นมีต้นกำเนิดจากแหล่งสองแหล่งที่แตกต่างกัน คืออย่างหนึ่ง เมื่อผู้บรรเลงกดลิ่มนิ้ว (คีย์) ลงไปก็จะมีเครื่องกลไกไปบังคับลม ให้ดันแทรกผ่านลิ้นทำให้เกิดเสียงขึ้น เครื่องดนตรีประเภทนี้ได้แก่ ออร์แกน, ฮาร์มอเนียม และแอกคอร์เดียน เป็นต้น
                อีกอย่างหนึ่งเมื่อผู้บรรเลงกดลิ่มนิ้วลงไปก็จะมีเครื่องกลไกไปกระทบสายที่ขึงตึงทำให้เกิดเสียงขึ้นมา เครื่องดนตรีประเภทนี้ได้แก่ คลาวิคอร์ด ฮาร์ปสิคอร์ด และเปียโน เป็นต้น
                ในตอนกลางพุทธศตวรรษที่ ๒๒ ได้มีผู้ดัดแปลงฮาร์ปสิคอร์ดหลังหนึ่งเป็นเปียโนหลังแรกของโลกขึ้น เมื่อปี พ.ศ.๒๒๕๒
                ระบบการเกิดเสียงของเปียโนจัดเป็นแบบกลไกลูกค้อน คือเมื่อผู้บรรเลงเคาะนิ้วลงบนลิ่มนิ้วของเปียโน ลูกค้อนที่เชื่อมโยงด้วยกลไกจากลิ่มนิ้ว จะกระดกไปเคาะเส้นลวดทำให้เกิดเสียง แล้วกระดกกลับมาอยู่ที่เดิม ทำให้เกิดเสียงเป็นไปอย่างอิสระ และเสียงก็ยังดังกังวานอยู่ เมื่อต้องการให้เสียงกังวานหยุด ก็เอานิ้วออกจากลิ่มนิ้ว ทำให้แคมเปอร์ (ชิ้นระงับเสียง) ซึ่งเป็นกลไกอยู่ภายใน จะกระดกไปประกบสายไม่ให้สั่นเสียงกังวานนั้น ก็จะเงียบลงทันที
                ปัจจุบันเปียโนมาตรฐานมี ๘๘ ลิ่มนิ้ว มีกระเดื่องเหยียบสองอัน อันซ้ายเมื่อเหยียบจะทำให้เสียงเบาลง อันขวาเมื่อเหยียบจะทำให้เสียงดังกระหึ่มและมีกังวานยาวขึ้น ปัจจุบันมีหลายบริษัทผู้ผลิตเปียโนได้เพิ่มกระเดื่องเหยียบอีกหนึ่งอันคือ อันกลาง เมื่อเหยียบจะทำให้เสียงของตัวโน๊ตเฉพาะที่ต้องการดังกังวานยาว
                กล่าวโดยทั่วไปเปียโนปัจจุบันมีอยู่สองระบบคือ
                        อัพไรต์เปียโน  เป็นเปียโนที่เส้นลวดตั้งฉากกับพื้น ส่วนมากเป็นเปียโนที่ใช้บรรเลงกันตามบ้าน การวางเปียโนชนิดนี้นิยมให้ด้านหลังของเปียโนติดกับฝา หรือผนังห้อง
                        แกรนด์เปียโน  เป็นเปียโนที่เส้นลวดขนานกับพื้น มีหลายขนาดด้วยกัน
                        เปียโนเป็นเครื่องดนตรีที่สำคัญที่สุดในบรรดาเครื่องดนตรีทั้งหลาย สามารถบรรเลงเพลงได้ทุกชนิด ทุกประเภท เหมาะที่จะใช้บรรเลงเดี่ยว สามารถเล่นรวมกับเครื่องดนตรีต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี เหมาะที่สุดเป็นเครื่องมือสอนทฤษฎีวิชาดนตรี นักประพันธ์เพลงแทบทุกคน ใช้เปียโนเป็นเครื่องมือในการประพันธ์เพลง           หน้า ๑๒๐๖๙
            ๓๕๙๖. เปี้ยว - ปู  ปูลมก็เรียก เป็นปูน้ำเค็มชนิดหนึ่งของอาศัยอยู่ตามหาดทรายชายทะเลเป็นปูวงศ์เดียวกับปูก้านดาบ ขุดรูอยู่ในระดับน้ำขึ้นเต็ม ที่ในประเทศไทยพบมีอยู่ทุกจังหวัดชายทะเล           หน้า ๑๒๐๗๙
            ๓๕๙๗. แป้ง ๑  เป็นอินทรีย์จำพวกคาร์โบไฮเดรตประเภทโพลีแซกคาไรต์ ซึ่งมีปรากฏอยู่ในพืชสีเขียว แหล่งกำเนิดสำคัญของแป้งได้แก่ ข้าวชนิดต่าง ๆ และเผือก มัน ถั่ว กลอย แป้งเป็นอาหารหลักสำคัญประเภทหนึ่งของมนุษย์และสัตว์ ในธรรมชาติที่มีสะสมอยู่เป็นจำนวนมากในพืชจะมีลักษณะเป็นเม็ดเล็ก ๆ สีขาว รูปทรงกลม หรือ รูปไข่หรือรูปเลนส์นูนหรือรูปอื่นได้
                องค์ประกอบหลักของแป้งได้แก่ กลูโคสชนิดแอลฟา ซึ่งเป็นคาร์โบไฮเดรตพวกน้ำตาลประเภทโมโนแซกคาไรด์คือ กลูโคสหลาย ๆ โมเลกุลเชื่อมโยงกันเป็นโมเลกุลใหญ่
                เมื่อบริโคอาหารประเภทแป้งเข้าไปจะเกิดการย่อยแป้งให้แปรสภาพเป็นสารอื่น ปฎิกิริยาในการย่อยแป้งจะเกิดขึ้นหลายขั้นตอน และสลับซับซ้อนมาก การย่อยผลสุดท้ายเป็นกลูโคส ซึ่งผนังลำไส้ดูดซึมนำไปใช้ประโยชน์ต่อไป คือ นำไปใช้เป็นแหล่งพลังงานแห่งหนึ่งของร่างกาย และสร้างสารต่าง ๆ ที่ร่างกายต้องการ เช่น ร่างกายนำกลูโคสไปสร้างไกลโคเจน แล้วเก็บสะสมไว้ที่ตับและกล้ามเนื้อ ร่างกายเก็บไกลโคเจนไว้เป็นอาหารสำรองเพื่อนำมาใช้ในยามจำเป็น นอกจากนี้ยังใช้ไปสร้างไขมันกรดนิวคลีอิกและอื่น ๆ อีกมาก
                แป้งเป็นสารที่มีประโยชน์อย่างยิ่งทั้งในด้านโภชนาการและอุตสาหกรรม           หน้า ๑๒๐๘๓
            ๓๕๙๘. แป้ง ๒  ในด้านโภชนาการใช้เป็นอาหาร เป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้จากพวกธัญพืช พืชประเภทหัวจะมีการสะสมแป้งไว้มาก แป้งต่างชนิดกันจะมีส่วนประกอบต่างกัน โดยทั่วไปแป้งจะมีส่วนประกอบของคาร์โบไฮเดรตมากที่สุด รองลงมาคือ โปรตีน ไขมัน เซลลูโลส วิตามิน สารสี และเอนไซม์ ความชื้นหรือน้ำ           หน้า ๑๒๐๘๘
            ๓๕๙๙. แป้น - ปลา  มีอยู่ด้วยกันมากชนิด มีชื่อเรียกตามลักษณะ และขนาดของตัวปลา ปลาแป้นอยู่รวมเป็นฝูง ลูกปลามักหากินอยู่ผิวน้ำ ปลาแป้นเป็นปลาทะเลอยู่ในทะเลเขตร้อน ลำตัวสั้นแบบรูปไข่ ตัวแบนข้าง ปากปลายืดหดได้มาก           หน้า ๑๒๐๘๙
            ๓๖๐๐. แปบ ๑ - ปลา  มีอยู่ด้วยกันหลายชนิด เป็นปลาน้ำจืด มีชื่อเรียกตามท้องถิ่นแตกต่างกันไป ชอบอยู่ในที่มีน้ำไหล มีขนาดแตกต่างกันไปแต่ละชนิด
                ปลาแปบจัดอยู่ในวงศ์เดียวกับปลาตะเพียน ปลายี่สก ปลาซิว หรือปลาหมู เป็นต้น แต่อยู่ต่างวงศ์ย่อยกัน ลักษณะสำคัญของปลาแปบคือ มีลำตัวค่อนข้างยาว ตัวแบนข้างมาก           หน้า ๑๒๐๙๑
            ๓๖๐๑. แปบ ๒ - ถั่ว  (ดูถั่ว - ลำดับที่ ๒๓๕๘ ว่าด้วยถั่วแปบ)           หน้า ๑๒๐๙๓
            ๓๖๐๒. แปลงชาติ  เป็นการเปลี่ยนแปลงสัญชาติของบุคคลจากสัญชาติเดิมที่ถืออยู่ไปเป็นอีกสัญชาติหนึ่ง
                การกำหนดเงื่อนไขในการขอแปลงชาติของคนต่างด้าวนั้นเป็นสิทธิของแต่ละประเทศตามนโยบายภายในของตน กฎหมายระหว่างประเทศ เข้าไปมีส่วนเกี่ยวข้องอยู่บ้าง ก็แต่เป็นแนว ประเทศต่าง ๆ ส่วนใหญ่มักจะให้อำนาจแก่ฝ่ายบริหาร แต่มีบางประเทศให้อำนาจดังกล่าวแก่ศาลยุติธรรม โดยให้ฝ่ายบ้านเมือง (อัยการ) เข้ามาเป็นคู่ความฝ่ายตรงข้ามเพื่อรักษาประโยชน์ของแผ่นดิน
                การแปลงชาติตามกฎหมายไทยมีมาตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า ฯ ชื่อว่า พ.ร.บ.แปลงชาติ ร.ศ.๑๑๗ เป็นกฎหมายเฉพาะเรื่องอนุญาต ให้พระดิฐการภักดีผู้มีชื่อแต่กำเนิดว่า เซเลสตีน มาเรีย ซาเวีย แปลงชาติเป็นไทย
                ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า ฯ จึงได้มีกฎหมายแปลงชาติใช้กับบุคคลทั่ว ๆ ไป ชื่อว่า พ.ร.บ.แปลงชาติ ร.ศ.๑๓๐ มีหลักเกณฑ์ และเงื่อนไขต่าง ๆ สอดคล้องกับแนวปฏิบัติของนานาอารยประเทศ ต่อมาได้มี พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ.๒๔๕๖  พ.ร.บ.ดังกล่าวทั้งสองฉบับได้ถูกยกเลิกไป โดย พ.ร.บ.สัญชาติพ.ศ.๒๔๙๕           หน้า ๑๒๐๙๓
            ๓๖๐๓. โป เป็นชื่อการพนันมีอยู่สองอย่างคือ โปกำและโปปั่น
                    โปกำ  มีวิธีเล่นคือ เจ้ามือเอาเบี้ย โดยมากเป็นเบี้ยจั่นกองไว้ข้างหน้าโดยให้ลูกค้าเห็นกองเบี้ยนั้น เพื่อล่อให้คาดคะเนแต้มแล้วเอาถ้วยครอบ กวาดเบี้ยที่ไม่ครอบไปหมดออกไปกองไว้ข้างหนึ่ง เมื่อลูกค้าแทงเสร็จเจ้ามือจะเปิดถ้วยออกแล้วใช้ไม้เขี่ยเบี้ยนั้นออกทีละสี่เบี้ย จนกว่าจะหมดเบี้ยในกอง เรียกว่า แจงเบี้ย ถ้าแจงครั้งสุดท้ายเหลือเบี้ยอยู่เท่าไรถือว่าโปออกประตูนั้น ถ้าเหลือสี่เบี้ย เรียกว่า ออกครบ
                    ที่เรียกว่า โปกำนั้น เพราะมีวิธีเล่นเช่นเดียวกับถั่ว แต่ใช้วิธีแทงเช่นเดียวกับ โปปั่น จึงถือว่าโปกำเป็นทำนองพันทางระหว่างถั่วกับโป
                    โปปั่น  มีวิธีเล่น คือ มีทองเหลืองรูปสี่เหลี่ยม ซึ่งเรียกว่า "โป" มีฝาครอบปิดเหมือนกับกล่องที่ตัวโปมีช่องสี่เหลี่ยมพอใส่ลิ้นโปลงโปเต็มพอดี ไม่ให้ลิ้นโปพลิกได้ ลิ้นโปมีรูปร่างเหมือนลูกบาศก์สลักทั้งหกด้าน ทาสีขาวซีกหนึ่ง สีแดงซีกหนึ่งเหมือนกันทั้งหกด้าน เจ้ามือเอาลิ้นใส่ลงไปในโปไม่ให้คนแทงเห็น ปิดฝาโปแล้วตั้งให้แทง ก่อนแทงยอมให้คนแทงปั่นโปไปตามใจชอบจนตกลงกันว่า จะตั้งตลับโปให้ด้านไหน ตรงกับแต้มไหนแล้วจึงเปิด ถ้าลิ้นโปซักขวาตรงกับช่องแต้มไหนก็นับว่าโปออกแต้มนั้น มีประตูแทงสี่ประตู เช่นเดียวกับโปกำ
                    การเล่นโปเป็นของจีนคิดขึ้นเล่นในเมืองจีนก่อน เมื่อจีนเดินทางไปค้าขายยังต่างประเทศก็นำเอาการเล่นโปไปเล่นในประเทศนั้น ๆ การเล่นโปในประเทศไทยได้เริ่มมีขึ้นในรัชกาลที่สอง หรือที่สามแห่งกรุงรัตนโกสินทร์
                    ปัจจุบันโปกำ และโปปั่นจัดอยู่ในบัญชี ก. ทาง พ.ร.บ.การพนัน พ.ศ.๒๔๗๘           หน้า ๑๒๐๙๙
            ๓๖๐๔. โป่ง ๑  เป็นสถานที่ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติเป็นแหล่งของเกลือโซเดียม และแคลเซียม ที่สัตว์ประเภทกินพืชกินเข้าไปแล้วมีประโยชน์ในการเจริญเติบโต และเสริมสร้างกระดูก โป่งแยกออกเป็นสองประเภท คือ
                        โป่งน้ำ  ได้แก่ บริเวณแอ่งน้ำเล็ก ๆ ที่ลุ่มหรือบริเวณน้ำซับที่มีเกลือสะสมอยู่ในบริเวณสูง อาจเป็นเพราะเกลือโซเดียม ซึ่งสามารถละลายน้ำได้ดี
                        โป่งดิน ได้แก่ บริเวณพื้นดินที่เป็นพื้นที่แคบที่มีปริมาณเกลือโซเดียม และเกลือแคลเซียมสูง           หน้า ๑๒๑๐๗
            ๓๖๐๕. โป่ง ๒ - ผี  ตามคติชาวบ้านทั่ว ๆ ไปว่า เป็นผีที่อยู่ตามป่าที่มีดินโป่ง พวกพรานที่ไปนั่งโป่งหรือนั่งห้างคอยดักยิงสัตว์ป่าที่มากินดินโป่งรู้จักดี บางทีผีโป่งนี้แปลงเป็นสัตว์มาลวงพราน หรือคนนั่งห้างด้วย           หน้า ๑๒๑๐๘
            ๓๖๐๖. โป่งข่าม - แก้ว  เป็นคำที่ใช้เรียกรัตนชาติตระกูลควอร์ตซ์ เดิมที่ประชาชนทั่วไปรู้จักกันว่าเป็นแก้วธรรมชาติ ซึ่งได้มาจากเมืองเถิน ถือกันว่าเป็นของขลังแคล้วคลาดภยันตราย และนำโชคดีมาให้
                โป่งข่าม ส่วนใหญ่มีลักษณะเป็นแก้วใสโปร่งตา หรือโปร่งแสง ภายในอาจมีลวดลายสีสันสวยงามต่าง ๆ กัน เมื่อเจียรไนแล้ว จะทำให้ปรากฎเป็นรูปวิวทิวทัศน์สวยงาม แก้วโป่งข่ามเป็นที่รู้จักกันมานานกว่าร้อยปีแล้ว ชาวเถินเรียกกันว่า แก้วเมืองเถิน ต่อมาเรียกว่า แก้งแม่แก่งบ้าง แก้วโป่งข่ามบ้าง           หน้า ๑๒๑๑๒
            ๓๖๐๗. โป่งน้ำร้อน  อำเภอขึ้น จ.กาญจนบุรี มีอาณาเขตทางทิศตะวันออกจดประเทศกัมพูชา ภูมิประเทศด้านตะวันตก และใต้เป็นภูเขา ด้านเหนือและด้านตะวันออกเป็นป่าและเขา มีกลุ่มชนเรียกว่า ชอง อยู่ในอำเภอนี้
                อ.โป่งน้ำร้อนเดิมเป็นกิ่งอำเภอ เรียก กิ่ง อ.ท่าหลวง ขึ้น อ.ท่าหลวง เปลี่ยนเป็น กิ่ง อ.กัมพุช เมื่อปี พ.ศ.๒๔๖๐ เปลี่ยนชื่อเป็น กิ่ง อ.โป่งน้ำร้อน เมื่อปี พ.ศ.๒๔๘๒ ยกฐานะเป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๔๘๓           หน้า ๑๒๑๑๗
            ๓๖๐๘. โป๊บ  ชาวไทยคริสต์เรียกว่า "สันตะปาปา" หมายถึงประมุขของคริสต์จักรนิกายโรมันคาทอลิก เดิมเรียกกันว่า บิชอปแห่งกรุงโรม ฝ่ายนิกายโรมันคาทอลิกถือว่า ตำแหน่งนี้สืบทอดมาจากปีเตอร์ จึงเป็นตำแหน่งประมุขของคริสต์จักรสืบต่อเรื่อยมา แต่ฝ่ายนิกายโปรเตสแตนต์ และนิกายออร์โทดอกซ์ถือว่า ตำแหน่งของปีเตอร์ถ่ายทอดไม่ได้ บิชอปแห่งกรุงโรม จึงเป็นตำแหน่งเสมอกับตำแหน่งบิชอปของเมืองอื่น ๆ (ดูปีเตอร์ - ลำดับที่ ๓๕๔๐)
                วิธีเลือกสันตะปาปาแต่เดิมเลือกโดยเสียงสนับสนุนของคริสต์ชนในกรุงโรม ตั้งแต่ปี พ.ศ.๑๐๙๘ (ค.ศ.๕๕๕) ต้องได้รับการอนุมัติจากจักรพรรดิแห่งอาณาจักรโรมันตะวันออก ตั้งแต่ปี พ.ศ.๑๓๖๗ ต้องได้รับอนุมัติจากจักรพรรดิ์แห่งอาณาจักรโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ ระหว่างพุทธศตวรรษที่ ๑๕ ตำแหน่งสันตะปาปา กลายเป็นตำแหน่งช่วงชิงกันระหว่างพรรคการเมืองต่าง ๆ ของอิตาลี ในปี พ.ศ.๑๕๘๙ สันตะปาปาเคลเมนต์ที่สอง จึงตกลงกับจักรพรรดิเฮนรีที่สาม แห่งอาณาจักรโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ว่า ต่างฝ่ายต่างต้องได้รับการอนุมัติจากกัน ในปี พ.ศ.๑๗๒๒ สันตะปาปาอะเล็กซานเดอร์ที่สาม กำหนดให้คาร์ดินัลเท่านั้นมีสิทธิออกเสียงเลือกสันตะปาปา โดยมีเสียงนิยมไม่น้อยกว่าสองในสามของผู้ออกเสียง และจะเลือกคริสต์ชนคนใด
ก็ได้ เคยปรากฏว่าในปี พ.ศ.๑๗๔๗ เลือกได้ฆราวาสคือ จอห์นที่สิบเก้า เมื่อได้คะแนนเสียงครบแล้วประธานการเลือกจะถามความสมัครใจว่าจะรับตำแหน่งหรือไม่ เมื่อตอบว่าข้าพเจ้ารับก็ถือว่าเป็นพระสันตะปาปาทันที
                อำนาจของสันตะปาปาก็คือ แต่งตั้งสมณศักดิ์ทุกระดับ ลงพระนามาภิไธยในเอกสารสำคัญ ๆ  และแต่งตั้งสมณฑูต  เป็นต้น
                สมณศักดิ์รองจากสันตะปาปาคือ คาร์ดินัล ปัจจุบันมี ๑๒๐ รูป มีสิทธิและหน้าที่เลือกสันตะปาปาองค์ต่อไป และมีหน้าที่รับผิดชอบภารกิจที่สันตะปาปามอบหมายให้
                    อาร์ชบิชอป  เป็นตำแหน่งบิชอปของคณะบาทหลวงในเมืองใหญ่หรือเมืองที่มีความสำคัญเป็นพิเศษ
                    บิชอป  เป็นประมุขของคณะบาทหลวง (ดูบิชอป - ลำดับที่ ๓๑๓๗ ประกอบ)           หน้า ๑๒๑๑๘
            ๓๖๐๙. โปมะยุง่วน  เป็นชาวพม่าที่ได้รับแต่งตั้งจากพระจ้ามังระแห่งกรุงอังวะให้ไปครองเมืองเชียงใหม่ ก่อนที่กรุงศรีอยุธยาจะเสียแก่พม่าครั้งที่สองไม่นานนัก
                เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสิน ฯ ทรงยกกองทัพไปปราบชุมนุมเจ้าพระฝางที่เมืองสรรคบุรี พวกเจ้าพระฝางหนีไปพึ่งพม่าที่เมืองเชียงใหม่ โปมะยุง่วนเห็นเป็นโอกาส จึงยกกองทัพลงมาตีเมืองสวรรคโลก เมื่อปี พ.ศ.๒๓๑๓ ฝ่ายไทยรักษาเมืองไว้ได้ และตีกระหนาบกองทัพพม่าแตกพ่ายกลับไป
                สมเด็จพระเจ้าตากสิน ฯ เมื่อทรงทราบข่าวศึกก็ยกทัพขึ้นไปช่วย แต่เมื่อเสด็จไปถึงกลางทางทรงทราบว่า พวกเจ้าเมืองภาคเหนือช่วยกันตีพม่าแตกกลับไปแล้ว จึงทรงตัดสินพระทัยยกทัพไปตีเมืองเชียงใหม่เสียเลย เมื่อตอนต้นปี พ.ศ.๒๓๑๔ โดยกองทัพไทยตั้งประชุม พลที่เมืองพิชัย รวบรวมไพร่พลได้ประมาณ ๑๕,๐๐๐ คน เจ้าพระยาสุรสีห์ ฯ เป็นแม่ทัพหน้าคุมพลหัวเมืองเหนือยกขึ้นไป พวกเมืองเหนือในอาณาจักรล้านนาไทยได้มาสวามิภักดิ์ต่อฝ่ายไทย โปมะยุง่วนตั้งรับอยู่ในเมืองเชียงใหม่ กองทัพไทยมีกำลัง และเสบียงไม่เพียงพอต้องถอยทัพกลับพระนครหลังจากล้อมเชียงใหม่อยู่เก้าวัน โปมะยุง่วนถือโอกาสส่งกองทัพเข้าตามตีแต่ถูกทัพไทยตีกอบหนีไป
                สมเด็จพระเจ้าตากสิน ฯ ได้ทรงยกทัพไปตีเชียงใหม่อีกครั้งในปีพ.ศ.๒๓๑๙ โดยเกณฑ์ทัพหัวเมืองฝ่ายเหนือ ๒๐,๐๐๐ คน ไปรวมกำลังที่บ้านระแหง แขวงเมืองตากและเกณฑ์กำลังพลจากกรุงธนบุรีและหัวเมืองชั้นใน ๑๕,๐๐๐ คน เป็นกองทัพหลวงไปประชุมทัพที่เมืองระแหง โดยยกไปทางเรือแล้วโปรดเกล้า ฯ ให้เจ้าพระยาจักรีกับเจ้าพระยาสุรสีห์ คุมกองทัพเมืองเหนือขึ้นไปตีเมืองเชียงใหม่ ส่วนพระองค์คุมทัพหลวงคงตั้งอยู่ที่เมืองตาก เพื่อคอยฟังข่าวการเคลื่อนทัพของพม่า ที่เมืองเมาะตะมะและเมื่อได้ทรงสั่งการให้กองทัพไปตั้งรับพม่าที่บริเวณลำน้ำไทรโยคแล้ว กับให้อีกส่วนหนึ่งคอยสกัดกั้นกองทัพพม่าที่จะเข้ามาทางเมืองตาก แล้วพระองค์ก็ทรงยกกองทัพหลวงขึ้นไปยังเมืองเชียงใหม่
                กองทัพไทยเข้าล้อมเมืองเชียงใหม่ไว้ตั้งตามรอบเมือง ๓๔ ค่าย ชักปีกกา ตลอดกันถึงสามด้านเหลือเฉพาะทางด้านเหนือที่ยังลงค่ายไม่เสร็จตลอดด้าน พวกเมืองเชียงใหม่ที่หนีไปซุ่มซ่อนอยู่ในป่าและที่อยู่ในตัวเมืองก็พากันเล็ดลอดมาเข้ากับกองทัพไทยจนมีจำนวนเพิ่มถึง ๕๐,๐๐๐ คน
                กองทัพไทยตีค่ายพม่าด้านใต้ ด้านตะวันตกและด้านตะวันออกได้ โปมะยุง่วนและโปสุพลาต้องทิ้งเมืองเชียงใหม่ออกไปทางประตูช้างเผือกทางด้านเหนือ กรุงธนบุรีจึงได้เมืองเชียงใหม่  เมืองลำพูน เมืองลำปาง เมืองแพร่และเมืองน่าน เข้ามาอยู่ในพระราชอาณาเขตไทยตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๓๑๗ เป็นต้นมา
                ในปี พ.ศ.๒๓๑๘ อะแซหวุ่นกี้มีคำสั่งให้โปมะยุง่วน และโปสุพลาที่คอยหนีไปตั้งอยู่ที่เมืองเชียงแสน ให้ยกทัพมาตีเมืองเชียงใหม่ให้ได้ในฤดูฝน เพื่อเตรียมเรือรบ เรือลำเลียง รวมทั้งเสบียงอาหารส่งมายังกองทัพอะแซหวุ่นกี้ที่จะเข้ามาตีเมืองไทยในต้นฤดูแล้ง แต่ต้องถอยกลับไปเชียงแสน เมื่อทราบว่ากองทัพไทยยกขึ้นไปป้องกันเมืองเชียงใหม่
                ในปี พ.ศ.๒๓๑๘ พระเจ้าจิงกูจา ราชโอรสพระเจ้ามังระขึ้นครองราชย์ต้องการได้แว่นแคว้นล้านนาไทย ๕๗ หัวเมืองไว้ในอำนาจ จึงแต่งกองทัพมาสมทบ กับกองทัพของโปมะยุง่วนที่เมืองเชียงแสน เข้าตีเมืองเชียงใหม่ในปี พ.ศ.๑๓๑๙ เจ้าเมืองเชียงใหม่ต้องทิ้งเมืองอพยพผู้คนมายังเมืองสรรคโลก เจ้าพระยาสุรสีห์คุมกองทัพเมืองเหนือ ไปสมทบกับพระยากาวิละ เจ้าเมืองลำปาง ยกไปตีเมืองเชียงใหม่คืนจากพม่า โปมะยุง่วนต้องถอยทัพกลับไปเมืองเชียงแสนอีก
                ในปี พ.ศ.๒๓๓๐ พระเจ้าปดุงยกกองทัพใหญ่มาปราบปรามหัวเมืองประเทศราชทางเหนือคือ เมืองเชียงรุ้ง และเมืองเชียงตุง โปมะยุง่วนคุมกำลังจากเมืองเชียงแสน มาช่วยตีเมืองฝางด้วย เมื่อตีได้แล้วก็กลับมาเมืองเชียงแสน แต่ถูกเจ้าเมืองต่าง ๆ ในแว่นแค้นล้านนา รวมกำลังเข้าขับไล่พม่าออกจากเมืองเชียงแสน และถูกจับตัวได้ที่เมืองเชียงรายแล้วถูกส่งตัวมายังกรุงเทพ ฯ รัชกาลที่หนึ่งโปรดเกล้า ฯ ให้ซักถามโปมะยุง่วนเกี่ยวกับข้อราชการต่าง ๆ ภายหลังได้รวบรวมเป็นเรื่องเรียกว่า "คำให้การชาวอังวะ" หรือ "คำให้การมะยิหวุ่น"           หน้า ๑๒๑๒๐
            ๓๖๑๐. โป๊ยเซียน  เป็นไม้พุ่ม บางครั้งคล้ายเลื้อย มีหนามตามลำต้นทั่วไป และแตกกิ่งก้านสาขา อาจสูงหรือยาวได้ ๑ - ๓ เมตร ใบออกรอบลำต้น และมักจะอยู่ที่ปลายยอด ลักษณะใบเป็นรูปไข่กลับ ดอกเป็นกระจุกเล็ก ๆ อยู่ภายในกาบรองดอก มีสีขาว ชมพู ส้ม แดง ช่อดอกมักจะออกตรงข้าม และมีก้านช่อดอกรวมยาวมาก           หน้า ๑๒๑๒๙
            ๓๖๑๑. โปรดเกศเชษฐาราม - วัด  เป็นวัดพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของคลองวัดหลวง ต.ทรงคะนอง อ.พระประแดง จ.สมุทรปราการ ชาวบ้านเรียกว่า วัดปากคลอง สร้างเมื่อปี พ.ศ.๒๓๖๕ พระยาเพชรพิไชยเป็นผู้สร้าง           หน้า ๑๒๑๓๐
            ๓๖๑๒. โปรดสัตว์ - วัด  เป็นวัดราษฎร์ตั้งอยู่ ต.ท่าขนอน อ.บางปะอิน บนฝั่งซ้ายของแม่น้ำเจ้าพระยา จ.พระนครศรีอยุธยา และอยู่ใต้วัดทำเลไทยโดยมีกำแพงคั่นเท่านั้น
                วัดนี้เป็นวัดเก่าแก่มากคือ ตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้น (พ.ศ.๑๘๙๓ - ๒๐๓๑) แต่หลักฐานโบราณคดีบางอย่างชี้ให้เห็นว่า อาจเป็นวัดเก่าเลยสมัยอยุธยาตอนต้น           หน้า ๑๒๑๓๓
            ๓๖๑๓. โปรตอน  เมื่อปี พ.ศ.๒๔๕๔ เออร์เนสต์รัทเทอร์ฟอร์ด นักฟิสิกส์ชาวอังกฤษได้ค้นพบว่ามวลของอะตอมของธาตุอัดรวมกันอยู่ในบริเวณเล็ก ๆ เรียกว่า นิวเคลียส และในปี พ.ศ.๒๔๖๒ รัทเทอร์ฟอร์ดได้ค้นพบว่า อนุภาคโปรตอนเป็นผลที่ได้มาจากการแตกสลายของนิวเคลียสของอะตอม จึงทำให้สรุปได้ว่า อนุภาคโปรตอนเป็นองค์ประกอบหนึ่งของนิวเคลียสของอะตอมของธาตุ นับจากนั้นก็ได้มีการวิจัยอีกมากมายเกี่ยวกับการสร้างของอะตอมของธาตุ ผลการวิจัยยืนยันได้แน่นอนว่าโปรตอนเป็นอนุภาคมูลฐานชนิดหนึ่ง ซึ่งมีปรากฏอยู่ที่นิวเคลียสของอะตอมของทุกธาตุ เป็นอนุภาคที่มีประจุไฟฟ้าบวก นอกนี้ทุกอะตอมของธาตุจะต้องมีโปรตอน และนิวตรอนปรากฏอยู่ด้วยกันที่นิวเคลียสเสมอ
                ธาตุชนิดเดียวกัน จะมีจำนวนโปรตอนที่นิวเคลียสของแต่ละอะตอม เป็นจำนวนเท่ากันเสมอ และธาตุต่างชนิดกัน จะมีจำนวนโปรตอนที่นิวเคลียสของอะตอมแตกต่างกันไป จำนวนโปรตอนที่นิวเคลียสของแต่ละอะตอมเรียกว่า เลขอะตอมิก ส่วนผลบวกของจำนวนโปรตอน และนิวตรอนที่นิวเคลียสของแต่ละอะตอมเรียกว่า เลขมวล ในการเรียงลำดับที่ของธาตุที่ตารางพีริออดิกในปัจจุบันเรียงตามเลขอะตอมิก โดยเริ่มต้นจากธาตุไฮโดรเจน ซึ่งมีค่าเลขอะตอมิกเป็น ๑ เรื่อยไปจนถึงธาตุฮาห์เนียม ซึ่งมีค่าเลขอะตอมิกเป็น ๑๐๕
                ในธรรมชาติโปรตอนมีบทบาทสำคัญมากเกี่ยวกับปฎิกิริยานิวเคลียส ซึ่งให้พลังงานออกมามากมายยิ่ง พบกันว่าในดวงอาทิตย์ และในดาวฤกษ์อื่นบางดวงปรากฏมีปฎิกิริยาโปรตอน - โปรตอน เป็นปฎิกิริยานิวเคลียส ซึ่ง ๔ โปรตอนหลอมรวมกันเป็น ๑ อะตอมของธาตุฮีเลียม เชื่อกันว่าปฎิกิริยานี้ เป็นแหล่งกำเนิดสำคัญแหล่งใหม่ของพลังงานในดาวฤกษ์เหล่านั้น นอกจากนั้นยังพบว่าประมาณร้อยละ ๙๐ ของอนุภาคที่มีในรังสีคอสมิก คือ อนุภาคโปรตอนที่มีพลังงานสูงมาก
                ในทางวิทยาศาสตร์ นักวิทยาศาสตร์ใช้อนุภาคโปรตอนเป็นกระสุนในเครื่องปฏิกรณ์ปรมาณู ไประดมยิงนิวเคลียสของอะตอม เพื่อสร้างอนุภาคมูลฐานอื่น ๆ ที่ไม่เสถียรสำหรับศึกษาถึงสมบัติต่าง ๆ ของอนุภาคเหล่านั้นต่อไป           หน้า ๑๒๑๓๗
            ๓๖๑๔. โปรตุเกส (โปร์ตุเกส - เพิ่มเติม)  เป็นประเทศเก่าแก่ประเทศหนึ่งในยุโรป มีแนวพรมแดนมาตั้งแต่ปี พ.ศ.๑๗๔๐ โปร์ตุเกสตั้งอยู่สุดทางด้านตะวันตกของทวีปยุโรป บนคาบสมุทรไอบีเรียทางตะวันออก และทางเหนือ ติดต่อกับประเทศสเปนทางตะวันตก และทางใต้ติดต่อกับมหาสมุทรแอคแลนติก หรือฝั่งออกไปทางตะวันตก และตะวันตกเฉียงใต้มีหมู่เกาะอะซอร์ส และหมู่เกาะมาเดียรา ซึ่งเป็นดินแดนของโปร์ตุเกสด้วย โปร์ตุเกสมีพื้นที่ ๘๘,๕๐๐ ตาราง กม.
                    ลักษณะทางภูมิศาสตร์  ส่วนใหญ่ของโปร์ตุเกสเป็นที่ต่ำประมาณร้อยละ ๑๑.๖ ของพื้นที่เท่านั้นที่สูงกว่า ๖๙๐ เมตร แม่น้ำทากุสไหลผ่านแยกโปร์ตุเกสออกเป็นสองส่วน แม่น้ำนี้มีต้นน้ำอยู่ในประเทศสเปน ทางตอนใต้เป็นที่ราบและที่ราบสูงระดับต่ำกับมีที่ราบลุ่มแม่น้ำกว้างขวางหลายแห่ง พื้นดินมีลักษณะเป็นลูกคลื่น เนินเขามีน้อย มีภูเขาเพียงเทือกเดียว สูงประมาณ ๙๘๐ เมตร ทางภาคเหนือพื้นดินมีระดับสูงกว่าทางภาคใต้กว่าร้อยละ ๙๐ ของภาคเหนือสูงกว่า ๓๙๐ เมตร เป็นที่ราบสูงที่กว้างใหญ่มีหุบเขาลึกตัดผ่านอยู่หลายแห่ง ภูเขาทางภาคเหนือนี้สูงกว่า ๙๘๐ เมตร แม่น้ำสำคัญส่วนใหญ่มีต้นน้ำอยู่ในประเทศสเปนแล้วไหลผ่านมาในโกรกธาร แม่น้ำสายยาวที่สุดที่ไหลผ่านโปร์ตุเกส คือ แม่น้ำดูโร ยาว ๓๒๐ กม. ต้นน้ำอยู่ในประเทศสเปน
                    ชายฝั่งทะเลเป็นชายฝั่งตรงเป็นส่วนใหญ่  ทำให้มีท่าเรือธรรมชาติน้อยมาก ที่สำคัญคือ เมืองลิสบอนที่ปากแม่น้ำทากุส และเซตูบัลที่ปากแม่น้ำซาโด
                    ภูมิอากาศ  โปร์ตุเกสตั้งอยู่สุดทางด้านตะวันตกเฉียงใต้ของยุโรป ทำให้มีภูมิอากาศมีลักษณะผสมของภูมิอากาศภาคพื้นทะเล และภูมิอากาศเมดิเตอเรเนียน
                    พลเมือง  ชาวโปร์ตุเกสจัดเป็นพวกเชื้อชาติผสม พวกที่มีเชื้อสายมัวร์ ซึ่งเข้ามาปกครองโปร์ตุเกสอยู่ระยะหนึ่งจะมีตาสีแก่ พวกทางเหนือตาสีฟ้าหรือสีเทา แถบชายฝั่งโดยเฉพาะอย่างยิ่งทางตอนใต้ พลเมืองมีลักษณะของพวกนิโกรสืบเนื่องมาจากการค้าทาส ในระหว่างปี พ.ศ.๒๓๐๐ - ๒๔๐๐
                    ภาษาโปร์ตุเกสอยู่ในกลุ่มภาษาละตินคล้ายกับภาษาสเปน แต่มีคำในกลุ่มภาษาเยอรมัน และภาษาเซมิติกปนอยู่เป็นจำนวนมาก ภาษาโปร์ตุเกสใช้กันทั่วไปในประเทศ มีทางตะวันออกเฉียงเหนือที่มีภาษาถิ่น ชาวโปร์ตุเกสส่วนใหญ่นับถือศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก
                    ชาวโปร์ตุเกสอพยพไปตั้งหลักแหล่งในต่างประเทศอยู่เรื่อย ๆ ส่วนใหญ่ไปประเทศฝรั่งเศส เยอรมันตะวันตก รองลงมาไปประเทศบราซิล แคนาดา เวเนซูเอลา และสหรัฐอเมริกา
                    ศิลปะและวัฒนธรรม  วัฒนธรรมโปร์ตุเกส เป็นวัฒนธรรมที่เก่าแก่ เริ่มมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์มาจนถึงสมัยโรมันและมัวร์เข้ารุกราน วัฒนธรรมจึงมีลักษณะผสมผสาน
                    ประวัติ  โปร์ตุเกสเป็นราชอาณาจักรอิสระ มีพระเจ้าแผ่นดินปกครองในปี พ.ศ.๑๖๘๒ ระหว่างปี พ.ศ.๒๑๒๓ - ๒๑๘๓ โปร์ตุเกสถูกรวมเข้ากับสเปน แล้วจึงแยกออกมาเป็นโปร์ตุเกสอย่างเดิม ถึงปี พ.ศ.๒๔๕๓ จึงเปลี่ยนแปลงระบบการปกครองเป็นสาธารณรัฐ มีประธานาธิบดีเป็นประมุข
            ๓๖๑๖. โปรแตสแตนต์  แปลว่าฝ่ายคัดค้าน เป็นชื่อเรียกกลุ่มผู้นับถือคริสต์ศาสนานิกายหนึ่งในสามนิกายคือ นิกายคาทอลิก นิกายกรีกออร์โทดอกซ และนิกายโปรเตสแตนต์
                นิกายโปรเตสแตนต์ มีกำเนิดในพุทธศตวรรษที่ ๒๑ ด้วยการเคลื่อนไหวอย่างสำคัญของ มาร์ตินลูเทอร์ ชาวเยอรมัน (พ.ศ.๒๐๒๖ - ๒๐๘๙) คัดค้านความย่อหย่อนในการปฏิบัติธรรมของฝ่ายคาทอลิกที่กรุงโรม มีผู้ยอมรับความคิดปฎิรูปการปฏิบัติธรรมแพร่หลายรวดเร็วเข้าไปทั่วยุโรป มีฝรั่งเศสเป็นรอยต่อตอนต้น แล้วแยกออกเป็นนิกายย่อยอีกหลายนิกายในอีกหลายประเทศ
                โปรเตสแตนต์ แยกออกเป็นนิกายสำคัญสี่นิกายคือ ลูเทอร์น (ตามชื่อของลูเทอร์)  แคลวิน (ตามชื่อของแคลวิน ชาวฝรั่งเศส)  อังกลิคาน และเปรสไบทีเรียน
                    นิกายลูเทอรัน  หลักปฏิบัติธรรมที่สำคัญคือ ความสัมพันธ์โดยตรงระหว่างมนุษย์กับพระเจ้า ปฎิเสธความศักดิ์สิทธิ์ของสันตะปาปา ว่าไม่ใช่ผู้แทนของพระเจ้า หรือสื่อพาคนให้ติดต่อกับพระเจ้า
                    ความสัมพันธ์โดยตรงระหว่างมนุษย์กับพระเจ้า อาศัยศรัทธา ส่วนตนของมนุษย์เป็นฐาน อาศัยพระเมตตา หรือพระพรของพระเจ้า และอาศัยพระคัมภีร์ (ไบเบิล) แทนการอาศัยสันตะปาปา
                    ลูเทอร์นปฏิเสธการแสวงหาบุญหรือการสารภาพบาปด้วยการมอบกายถวายตัว ไม่ใช่เรื่องจริงของพระคัมภีร์ แต่เป็นเรื่องที่สันตะปาปาประกาศบัญญัติขึ้นเอง
                    นิกายแคลวิน  ยอมรับอำนาจของพระจิตว่าสามารถบันดาลให้เกิดสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้ แม้แต่พระคัมภีร์ รับความสูงสุด และความศักดิ์สิทธิ์ของพระคัมภีร์ รับว่าคัมภีร์เท่านั้นคือ บ่อเกิดของความจริง ศีลสำคัญมีเพียงสองคือ ศีลล้างบาปหรือศีลจุ่ม และศีลมหาสนิท พระเจ้าเป็นเจ้าชีวิตของสัตว์โลก พระพรของพระเจ้าเป็นสิ่งสำคัญ ชะตาชีวิตของมนุษย์ขึ้นอยู่กับพระกรุณานี้ ใครไม่ทำตามคำสั่งของพระเจ้าถือว่าละหน้าที่ เป็นบาป การปฏิบัติธรรมอย่างอื่นเหมือนลูเทอร์น แต่เน้นหนักมากในเรื่องคัมภีร์
                    นิกายแองกลิคาน  หรือศาสนจักรแบบอังกฤษ เกิดในสมัยพระเจ้าเฮนรี่ที่แปด แห่งราชวงศ์สจ๊วต (พ.ศ.๒๐๕๒ - ๒๐๙๐) เมื่อโรมันคาทอลิกผ่านเข้ามาสู่เกาะอังกฤษ ราชวงศ์อังกฤษไม่พอใจความหรูหราของสำนักวาติกันประเทศฟื้นฟูศาสนาใหม่ ตามแนวปฏิบัติของลูเทอร์น ให้ศาสนาของอังกฤษเป็นอิสระไม่ขึ้นต่อสันตะปาปา กรุงโรม หัวหน้านักบวชเรียกอาร์ชบิชอบ พิธีต่าง ๆ ของโรมันคาทอลิกถูกตัดออกไปหลายพิธี มาตอนหลังการฟื้นฟูของอังกฤษ กลายเป็นเรื่องของรัฐไปหลายอย่าง ทำให้เกิดมีนิกายอื่นขึ้นมาอีก เช่นนิกายเปรสไบทีเรียน และเมทอดิสต์
                    นิกายเปรสไบทีเรียน  เกิดขึ้นเพราะรังเกียจศาสนจักรอังกฤษที่กลายเป็นเรื่องของรัฐ เปรสไบทีเรียนแปลว่า คณะนักบวชผู้ใหญ่ มีความมุ่งหมายให้มีการจัดการปกครองของพวกนักบวชให้มีระเบียบขึ้น มีบิชอบ หัวหน้านักบวชในกลุ่มเป็นประธาน มีมินนิสเตอร์ร่วมกันทำงานเหมือนสภาขึ้นตรงต่อบิชอบ ไม่ต้องการเปลี่ยนหลักเดิมของโปรเตสแตนต์
                        นิกายนี้แผ่เข้ามาสู่ประเทศสยาม เมื่อปี พ.ศ.๒๓๗๘        หน้า ๑๒๑๔๖
            ๓๖๑๗. โปลิเนเซีย  เป็นชื่ออาณาบริเวณกว้างใหญ่ หนึ่งในสามแห่งในมหาสมุทรแปซิฟิก อีกสองแห่งคือ เมลาเนเซีย และไมโครเนเซีย อาณาบริเวณทั้งสามแห่งนี้อยู่ต่อเนื่องกัน โดยโปลิเนเซียเป็นส่วนที่อยู่ทางด้านตะวันออกสุด โปลิเนเซียประกอบด้วยหมู่เกาะต่าง ๆ เป็นจำนวนมาก อาณาบริเวณนี้ลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยมอย่างคร่าว ๆ มีหมู่เกาะฮาวาย หมู่เกาะนิวซีแลนด์ และเกาะอีสเตอร์ อยู่ที่มุมด้านทิศเหนือ ทิศตะวันตก และทิศตะวันออกของรูปสามเหลี่ยม ตามลำดับ
                ชาวโปลิเนเซีย มีเลือดผสมระหว่างชนหลายเชื้อชาติ ทั้งคอเคซอยด์ มองโกลอยด์ และนิกรอยต์ มีรูปร่างค่อนข้างสูง ผิวสีน้ำตาล ผมสีดำเหยียดตรง
                ในตอนกลางพุทธศตวรรษที่ ๒๔ ชาวตะวันตกได้เริ่มแผ่อิทธิพลเข้าไปปกครองดินแดนในมหาสมุทรแปซิฟิก ทำให้ดินแดนส่วนนี้ต้องตกเป็นอาณานิคมของประเทศทางตะวันตก          หน้า ๑๒๑๕๒
            ๓๖๑๘. โปลิโอ - โรค  เรียกเป็นภาษาไทยว่าไข้ไขสันหลังอักเสบ เกิดจากเชื้อไวรัสชนิดหนึ่ง เป็นเชื้อที่ทนทานในอุณหภูมิต่ำ แต่จะตายถ้าต้มให้เดือดเพียง ๕ - ๑๐ นาที คนที่เคยเป็นโปลิโอชนิดหนึ่งแล้วจะไม่ติดเชื้อชนิดเดิมนั้นอีก แต่อาจติดเชื้ออีกสองชนิดที่แตกต่างออกไปนั้นได้
                โรคโปลิโอ ได้ระบาดเป็นครั้งแรกในประเทศไทย เมื่อปี พ.ศ.๒๔๙๕ ต่อจากนั้นก็มีคนป่วยปรากฎทุกปี และเพิ่มจำนวนสูงขึ้นตามลำดับ อายุที่ป่วยเป็นโรคจะอยู่ในหมวดอายุต่ำกว่าห้าปี ประมาณร้อยละ ๘๐ ของผู้ป่วยทั้งหมด เชื้อไวรัสเข้าสู่ร่างกายโดยการกิน เมื่อเข้าไปจะเพิ่มจำนวนให้มากขึ้น ที่เนื้อเยื่อของต่อมน้ำเหลือง บริเวณภายในคอ และเยื่อเมือก บุผนังลำไส้ เชื้อโรคจะค่อย ๆ บุกรุกเข้าไปในกระแสโลหิต และเดินทางเข้าสู่ระบบประสาทกลาง แล้วเข้าสู่สมอง และไขสันหลังต่อไป ทำให้เกิดอาการอักเสบ ถ้าหากเซลล์ประสาทในไขสันหลัง ที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อ ถูกทำลายก็จะแสดงอาการของโรคชนิดอัมพาต ถ้าเกิดสมองอักเสบ อาจมีอัมพาตของกล้ามเนื้อที่สำคัญเกี่ยวกับการกลืน การหายใจ ซึ่งทำให้ถึงแก่ชีวิตได้         หน้า ๑๒๑๕๓
            ๓๖๑๙. โปโลน้ำ  เป็นกีฬาที่ต้องใช้ความสามารถทางด้านร่างกาย และทักษะการเล่นที่อยู่ในระดับสูงอย่างหนึ่ง เพราะได้นำเอาการเล่นของกีฬาหลาย ๆ อย่าง เช่น ว่ายน้ำ บาสเกตบอล ฟุตบอล และอื่น ๆ มารวมเข้าเล่นด้วยกัน กีฬานี้ได้มีการคิดขึ้นเล่นเป็นครั้งแรกในประเทศอังกฤษ เมื่อประมาณปี พ.ศ.๒๔๑๓ และได้จัดให้มีการแข่งขันครั้งแรกในกีฬาโอลิมปิก เมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๓
                โปโลน้ำ เป็นกีฬาที่เล่นในระหว่างผู้เล่นสองฝ่าย ฝ่ายละเจ็ดคน โดยให้แบ่งเวลาการเล่นออกเป็นสี่ช่วง ช่วงละห้านาที และพักห้านาที และพักระหว่างช่วงสองนาที ผู้เล่นแต่ละคนจะมีตำแหน่ง และหมายเลขประจำตัวในการเล่น ติดไว้ที่หมวกคือ
                หมายเลข ๑ ผู้รักษาประตู หมายเลข ๒ หลังซ้าย หมายเลข ๓ หลังขวา หมายเลข ๔ กลาง หมายเลข ๕ หน้าซ้าย หมายเลข ๖ หน้ากลาง หมายเลข ๗ หน้าขวา           หน้า ๑๒๑๖๕
            ๓๖๒๐. โปสุพลา  เป็นชื่อแม่ทัพพม่า ที่ได้รับแต่งตั้งจากพระเจ้ามังระ ให้คุมกำลังพล ๕,๐๐๐ คน มาช่วยเจ้าบุญสาร เจ้าเมืองเวียงจันทน์ เมื่อครั้งที่เจ้าสุริยวงศ์ เจ้าเมืองหลวงพระบาง ยกทัพมาล้อมเมืองเวียงจันทน์ ในปี พ.ศ.๒๓๑๔ โปสุพลา สามารถตีเมืองหลวงพระบางได้ และได้รับคำสั่งมาตั้งอยู่ที่เมืองเชียงใหม่ คอยช่วยเหลือโปมะยุง่วน ป้องกันเมือง เมื่อกองทัพไทยจะยกขึ้นไปตีเมืองเชียงใหม่ โปสุพลาได้แบ่งกองทัพส่วนหนึ่งเข้ามาตีเมืองลับแล และเลยมาถึงเมืองพิชัย ตอนปลายปี พ.ศ.๒๓๑๕ แต่ถูกฝ่ายไทยตีแตกกลับไป
                ต่อมาในปี พ.ศ.๒๓๑๖ ได้เกิดวิวาทกันเองในเมืองเวียงจันทน์ โปสุพลาต้องยกทัพไประงับการขัดแย้งที่เมืองเวียงจันทน์ เมื่อสิ้นฤดูฝนโปสุพลายกทัพกลับจากเวียงจันทน์ จึงถือโอกาสเลยมาตีเมืองพิชัยอีก แต่ก็ถูกทัพไทยตีแตกกลับไป           หน้า ๑๒๑๖๗
            ๓๖๒๑. โป๊ะ  เป็นเครื่องมือจับสัตว์น้ำเป็นเครื่องมือประจำที่ชนิดหนึ่ง สำหรับการจับปลาในทะเล ส่วนประกอบทำด้วยไม้จริง ไม้ไผ่ และไม้รวก โดยการลงหลักปักเสาเป็นรูปวงกลม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๕๐ เมตร แล้วล้อมด้วยเฝือกแน่นหนา ขันราประกอบเป็นชั้น ๆ ประมาณ ๔ - ๕ ชั้น เรียกว่า ลูกโป๊ะ ต่อจากลูกโป๊ะ ใช้ไม้ปักทำเป็นรูปคล้ายหูช้างสองแห่งเรียกว่า ห้องลวง ทำหน้าที่ขังปลาไม่ให้หนีออกจากโป๊ะ มีไม้ปักเป็นปีก หันหน้ารับกระแสน้ำลง ทำมุมซึ่งกันและกันจำนวนห้าปีกคือ ปีกใหญ่สองปีก ปีกแซงอีกสองปีก กับปีกกลางอีกหนึ่งปีก ปีกกลางและปีกใหญ่สองปีก เป็นปีกที่ยาวที่สุด อาจยาวมากกว่า ๑,๐๐๐ เมตร เวลาจับปลาใช้อวนรุกในขณะน้ำลงงวด          หน้า ๑๒๑๖๙
            ๓๖๒๒. โป๊ะจ้าย - เรือ  เป็นเรือทะเลประเภทเรือต่อ มีรูปร่างอย่างแบบยุโรป คล้ายเรือกำปั่นใบ มีเครื่องเสาเพลาใบแบบจีน มีเสาหัวกลางและท้าย สำหรับชักใบตอนท้าย เรือมีบาหลีสำหรับเดินลงไปยังท้องเรือ เรือชนิดนี้ทางราชการเรียกว่า เรือโป๊ะ ต้องเป็นเรือที่มีขนาดใหญ่พอสมควร ตาม พ.ร.บ.เดินเรือในน่านน้ำไทย พ.ศ.๒๔๔๖ กำหนดว่าต้องมีขนาดบรรทุกได้มากกว่า ๑,๐๐๐ หาบ (๔๔.๗ ตัน) และเรือทะเลทุกชนิดต้องมีดาดฟ้าปิด          หน้า ๑๒๑๗๔
            ๓๖๒๓. ไปรษณีย์  หมายถึง วิธีการส่งหนังสือ และหีบห่อสิ่งของโดยมีองค์การที่ตั้งขึ้นเป็นเจ้าหน้าที่รับส่ง
                ผู้ที่ได้รับการยกย่องว่า เป็นผู้คิดระบบไปรษณีย์ขึ้นมาคือ จักรพรรดิ์ดาริอุส แห่งเปอร์เซีย ซึ่งได้จัดม้าใช้ นำข่าวสารออกไปทั่วราชอาณาจักร และรับทราบความเป็นไปจากหน่วยทหารในทุกหนทุกแห่ง โดยกำหนดให้ม้าใช้ออกเดินทาง ในหนึ่งวันแล้วเปลี่ยนม้าและคนใหม่ ไปเรื่อยเป็นทอด ๆ จนกว่าจะถึงที่หมาย
                สามัญชนได้เข้ามามีส่วนร่วมในกิจการไปรษณีย์ ในราวปี พ.ศ.๑๙๔๓ ในรัชสมัยพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๑  แห่งประเทศฝรั่งเศส
                   กิจการไปรษณีย์ของไทย  ในสมัยโบราณการส่งหนังสือไปมาถึงกัน ระหว่างเมืองต่อเมือง ส่วนมากมีอยู่แต่ในทางราชการเท่านั้น  โดยคนเดินหนังสือใช้วิธีส่งต่อกันเป็นทอด ๆ โดยเปลี่ยนคนเดินหนังสือในแต่ละเมือง
                    ต่อมาทางการได้จัดให้มีคนเดินหนังสือประจำตามหัวเมืองสำคัญเรียกว่า "คนเร็ว" มีหน้าที่ส่งหนังสือโดยเฉพาะ ส่วนหนังสือราชการที่จะต้องส่งไปยังราชการต่างประเทศ โดยมากจะใช้วิธีมอบไปกับพ่อค้าสำเภา ที่มีเกียรติควรแก่การเชิญหนังสือราชการนั้น แต่ถ้าเป็นพระราชหัตถเลขา หรือพระราชสาสน์ถึงประมุขของประเทศ ก็ต้องแต่ตั้งทูตอัญเชิญพระราชหัตถเลขา หรือพระราชสาสน์ นั้นโดยเฉพาะ
                    ในปี พ.ศ.๒๔๑๘  ได้มีพระบรมวงศานุวงศ์ ประกอบด้วยเจ้านาย ๑๑ พระองค์ โดยการนำของ สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้าภาณุรังษีว่างวงศ์ กรมหลวงภาณุพันธุวงศ์วรเดช  ทรงร่วมกันออกหนังสือรายวันฉบับหนึ่ง เพื่ออ่านกันในหมู่เจ้านายชื่อ "ข่าวราชการ" เพื่ออำนวยความสะดวกให้แก่สมาชิก ผู้รับหนังสือจึงให้มีบุรุษเดินหนังสือขึ้นและให้มีตั๋ว "แสตมป์" เพื่อแสดงว่าได้เสียค่าเดินหนังสือแล้วด้วย นับว่าเป็นตราไปรษณียากรที่ประเทศไทยมีใช้เป็นครั้งแรก
                    ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๒๓ เจ้าหมื่นเสมอใจราช หัวหมื่นมหาดเล็กเวรสิทธิ์ ผู้ซึ่งเคยไปเห็นกิจการไปรษณีย์ในต่างประเทศมาแล้ว ได้ทำหนังสือกราบบังคมทูลรัชกาลที่ห้า ถวายคำแนะนำให้เปิดบริการไปรษณีย์ขึ้นในประเทศไทย จึงได้มีการประกาศรับฝากส่งจดหมาย หรือหนังสือเป็นการทดลองในเขตพระนคร และธนบุรีขึ้นในปี พ.ศ.๒๔๒๖ มีที่ทำการอยู่ ณ ไปรษณียาการ ตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ตอนปากคลองโอ่งอ่าง ด้านทิศเหนือ สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ ฯ ทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการกรมไปรษณีย์และโทรเลข
                    การให้บริการไปรษณีย์โทรคมนาคมและการเงิน ทั้งในประเทศ และต่างประเทศของกรมไปรษณีย์โทรเลข ดำเนินมาได้ระยะเวลา ๙๔ ปี จนถึงปี พ.ศ.๒๕๑๙ จึงได้มีการประกาศใช้ พ.ร.บ.การสื่อสารแห่งประเทศไทย พ.ศ.๒๕๑๙ แยกงานส่วนปฏิบัติการของกรมไปรษณีย์โทรเลขออกมาจัดตั้งเป็นรัฐวิสาหกิจ มีชื่อว่าการสื่อสารแห่งประเทศไทย ตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๕๒๐ ส่วนกรมไปรษณีย์โทรเลขยังคงมีฐานะเป็นส่วนราชการฝ่ายพลเรือนระดับกรมตามเดิม มีหน้าที่ความรับผิดชอบเกี่ยวกับการสื่อสารในระดับอำนวยการ       หน้า ๑๒๑๗๕