- การเกี่ยวข้าว  เมื่อต้นข้าวเจริญเติบโต ได้ประมาณ ๒ - ๓ เดือน ก็จะออกดอก (ออกรวง)  เมื่อดอกข้าวบานผสมเกษรเป็นรวงข้าว มีเมล็ดสมบูรณ์แล้วประมาณ ๓๐ - ๓๕ วัน เมล็ดข้าวจะเริ่มแก่มีสีทอง รวงกับได้ที่ ชาวนาจะเริ่มเกี่ยวข้าว โดยใช้เคียวเกี่ยว เมื่อเกี่ยวเต็มกำมือแล้ว จะวางไว้เป็นกำ ๆ เรียงบนซังข้าว ประมาณ ๕ - ๖ กำ ผึ่งแดดให้แห้งประมาณ ๒ - ๓ วัน จึงใช้ซังข้าว (ต้นฟางข้าว) หรือตอกมัดรวมเป็นฟ่อน (มัด) แล้วขนไปลานนวดข้าว โดยนำฟ่อนข้าวไปเรียงเป็นแถว ใช้หัวฟ่อนข้างชนกัน ให้หางฟ่อนส่วนที่เป็นรวงข้าวออกข้างนอก เรียงเป็นแถวใส่ใส้ตรงกลางจนแน่น เรียงแต่ละชั้นเหลื่อมกันขึ้นไปเล็กน้อย จนสุดท้ายเป็นจั่วเหมือนหลังคา เรียกว่า ลอมข้าว (กองข้าว)  ป้องกันข้างเปียกฝนได้ คือ เมื่อฝนตกน้ำฝนจะไหลตามรวงข้าว ออกมาข้างนอกเหมือนไหลตามร่องหลังคา ทำให้ฟ่อนข้าวข้างในไม่เปียกฝน ป้องกันเมล็ดข้าวเสียหาย แตกหน่อก่อนกำหนด
                        การขนฟอนข้าวสมัยก่อนมักใช้คานหลาวหาบ ไม้คานดังกล่าวทำจากลำไผ่ที่แก่ มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ประมาณ ๕ - ๗ นิ้ว ยาวประมาณ ๔ เมตร เหลาลบข้อระหว่างปล้องให้เรียบร้อย เฉือนปลายทั้งสองประมาณหนึ่งในสามของความยาว ให้เป็นปลายแหลมเรียงมน เพื่อใช้เสียบตรงหัวฟ่อนใต้จุดที่ตอกมัดอยู่ การเฉือน จะต้องปาดอยู่คนละด้าน
                        ลานนวดข้าวสมัยก่อน จะมีการนำขี้ควายมาละลายน้ำให้ทั่วพื้นลาน จนพื้นเรียบทิ้งให้แห้ง เพื่อกันเม็ดดินปนในเมล็ดข้าว และป้องกันเมล็ดข้าวตกลงไปในรอยแตกของดิน
                        - การนวดข้าว  เดิมนวดข้าวแบบกำฟาด (ตีข้าว) โดยใช้แรงคือ ใช้ไม้ที่เหลากลม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๒ - ๓ นิ้ว สองตัว ยาวตัวละประมาณ ๑ เมตร มีหนังหรือเชือกมัดไว้ที่ปลายไม้ เพื่อใช้รัดฟ่อนข้าว ฟาดลงบนพื้นลาน ให้เมล็ดข้าวหลุดจากรวง การนวดข้าวจะใช้เวลาและแรงงานมาก แต่ได้เมล็ดข้าวมากกว่าวิธีอื่น ๆ
                        ในอดีต ชาวนาจะมีประเพณีช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ด้วยวิธีลงแรงกันที่เรียกว่า "ลงแขก" ซึ่งชาวนาที่อยู่บริเวณใกล้เคียงกัน จะลงแขกเวียนกันไป เป็นการประหยัดเวลาในการนวดข้าว
                        - การนวดฟางข้าว  เมื่อนวดฟางข้าวแล้ว จะเหลือฟ่อนฟางที่หัวฟ่อน จะยังมีรวงข้าวที่หักขาดติดอยู่ ชาวนาจะแก้ฟ่อนฟางให้กระจายออก กองรวบรวมกันเป็นกอง ๆ แล้วนำไปนวดหรือไม้ตะขอ ซึ่งทำจากแขนงไม้ เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๒ เซนติเมตร ยาวประมาณ ๓ - ๔ เซนติเมตร สองอัน อันหนึ่งตัดแต่งให้แขนงเหลือไว้เป็นตะขอ สำหรับเกี่ยวฟางขึ้นกอง อีกอันหนึ่งจะเหลาให้สะอาด และตรง ใช้สำหรับตีฟาดบนรวงข้าว ที่อยู่ในกองฟางให้ร่วงออกมาจากรวง และยังทำให้ฟางนุ่ม ให้วัว ควายกินได้ง่ายขึ้น และหลังจากนั้น ชาวนาจะเก็บฟางไว้เป็นกอง มีไม้หลักกันเป็นแกนกลาง สำหรับให้ฟางยึด
                        กองฟางจะทำฐานใหญ่ ปลายเรียวขึ้นไปเหมือนทรงเจดีย์ เพื่อให้น้าฝนไหลลงตามฟางด้านนอก ไม่ให้ไหลเข้าไปข้างใน ซึ่งจะทำให้ฟางเน่าเสียง่าย เป็นการเก็บฟางไว้เป็นอาหารวัวควายในฤดูแล้ง
                        - การทำาความสะอาดเมล็ดข้าว  เมล็ดข้าวที่ได้จากการนวดข้าวด้วยแรงคน จะมีสิ่งเจือปนอยู่มาก เช่น เมล็ดลีบ ดิน กรวด ทราย และฟางข้าวที่ปนอยู่กับเมล็ดข้าว ชาวนามีวิธีทำความสะอาดอยู่สามวิธีคือ
                        กรณีที่มีลม จะใช้พลั่วชามหรือถังตักเมล็ดข้าวสาดขึ้นไปบนอากาศ ให้ลมพัดเอาเมล็ดข้าวที่ลีบและฟางข้าวที่เบากว่าปลิวออกไป วิธีต่อมาคือการใช้ฝัด ที่สานด้วยตาไม้ไผ่มีด้ามจับใช้ฝัดแรง ๆ เพื่อให้เมล็ดข้าวลีบและฟางปลิวออกไป อีกวิธีหนึ่งคือ ใช้กระด้างฝัดข้าว เหมาะสำหรับกรณีที่เมล็ดข้าวมีจำนวนน้อย
                        - การเลือกพันธุ์ข้าว  จะเลือกพันธุ์ข้าวให้เหมาะสมกับสภาพทางภูมิศาสตร์ของพื้นที่กล่าวคือ  ในพื้นที่ราบเชิงเขาหรือที่เน ิน ซึ่งเป็นที่ราบสูงน้ำท่วมไม่ถึง จะเลือกพันธุ์ข้าวที่มีอายุผลผลิตระยะสั้น ตั้งแต่ปักดำจนถึงให้ผลผลิต อายุประมาณ ๑ - ๓ เดือน เรียกว่า ข้าวเบา หรือข้าวดอ เช่น ข้าวหอมมะลิ ข้าวเหนียว กข.๖ เป็นต้น
                        ส่วนพื้นที่ลุ่มริมแม่น้ำที่มีน้ำท่วมขังเป็นเวลานาน ก็จะเลือกพันธุ์ข้าวที่มีอายุการให้ผลผลิตระยะยาว และลำต้นข่าวสามารถยืดตามระดับน้ำได้ จะใช้พันธุ์ข้าวอายุ ๒ - ๔ เดือน เรียกว่า ข้าวหนัก เช่น ข้าวลอย เป็นต้น
                        - การเก็บข้าว  ชาวนาในอดีตส่วนใหญ่ทำนาแล้ว จะเก็บข้าวไว้เป็นอาหารกินตลอดปี เหลือจากนั้นจึงนำไปขาย การเก็บข้าวจะเก็บไว้ในยุ้ง (ชัยภูมิ เรียก เล้าข้าว)  ซึ่งสร้างไว้ใกล้บ้านพักอาศัย
                        ยุ้งข้าว สร้างด้วยไม้ ยกพื้นสูง จากพื้นดินประมาณ ๑.๕๐ - ๒.๕๐ เมตร จะใช้ไม้ไผ่ทำเป็นริ้ว ขนาดกว้าง ๓ - ๕ เซนติเมตร ตีปิดระหว่างช่วงต่อของกระดานพื้น ไม่ให้เมล็ดข้าวหลุดร่วงลงไปได้ ฝาจะใช้ไม้ไผ่ลำที่แก่จัดสับออกเป็นแผ่น เรียกว่า ฟากไม้ไผ่ หรือทำเป็นตอกใหญ่สานเป็นลายสองลายสาม ใช้ขี้ควายละลายน้ำทาที่ฝาเพื่อป้องกันมิให้ข้าวรั่วออกมาได้
                        การเก็บข้าวเปลือกจะต้องเก็บข้าว ซึ่แงห้งดีจากลานนำใส่เกวียน นำไปเก็บไว้ในยุ้ง ที่เก็บข้าวต้องมีหลังคาที่มั่นคงฝนไม่รั่ว ก่อนนำข้าวไปเก็บไว้ในยุ้ง จะมีพิธีกรรมเชิญข้าวตาแฮก ที่เกี่ยวมัดไว้ประมาณ หนึ่งกำมือ ขึ้นยุ้งก่อนเพื่อเป็นสิริมงคล เพราะมีความเชื่อว่าผีตาแฮก ช่วยดูแลข้าวให่มีเต็มยุ้งอยู่เสมอ
                    การทำไร่ทำสวน  ได้แก่ การทำไร่ปอ มันสำปะหลัง ข้าวโพด พริกและถั่วเหลือง ที่ทำกันมาแต่เดิม ต่อมาได้มีการปลูกอ้อยมากขึ้น ส่วนการทำสวนจะปลูกผลไม้ที่เจริญเติบโตได้ตามสภาพภูมิประเทศ และภูมิอากาศ ได้แก่ หมาก ที่อำเภอคอนสาร มะขามหวาน ที่อำเภอภักดีชุมพล อำเภอหนองบัวแดง และอำเภอคอนสาร มะม่วงแก้ว ปลูกในอำเภอเมือง ฯ อำเภอบ้านเขว้า อำเภอจตุรัส อำเภอเทพสถิต และกิ่งอำเภอซับใหญ่ ส้มโอ ปลูกในอำเภอเกษตรสมบูรณ์ และอำเภอบ้านแท่น