ศาลเทพารักษ์  สร้างเมื่อประมาณปี พ.ศ.๒๔๙๐ เดิมเป็นศาลไม้ ตั้งอยู่บนเนินดิน ข้างจวนผู้ว่าราชการจังหวัด (ปัจจุบันเป็นที่ตั้งพระตำหนักหนองประจักษ์)  โดยได้ประกอบพิะธีอัญเชิญดวงพระวิญญาณของ พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม มาสิงสถิต ณ ศาลแห่งนี้ เนื่องจากในครั้งนั้นยังไม่มีศาลหลักเมือง
            ต่อมาได้สร้างศาลเทพารักษ์ขึ้นใหม่  ณ บริเวณเดิม มีลักษณะรูปทรงคล้ายปรางค์ของขอมอย่างสวยงาม และได้ประกอบพิธีอัญเชิญดวงพระวิญญาณ พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย ในจังหวัดอุดร  ฯ มาสิงสถิตอยู่ ณ ศาลแห่งนี้
ศิลปหัตถกรรมและงานช่างท้องถิ่น
            ประติมากรรม  งานฝีมือท้องถิ่นได้แก่ งานแกะสลักเทียนพรรษาของคุ้มวัดต่าง ๆ เพื่อเข้าร่วมขบวนแห่เทียนพรรษา ของจังหวัดเป็นประจำทุกปี
                    ธรรมาสน์เก่าแก่ของวัดพระแท่น (บ้านแดง)  อำเภอวิบูลย์รักษ์ เป็นธรรมาสน์ไม้ส้มกบ หรือไม้ก้านเหลือง สร้างเมื่อประมาณปี พ.ศ.๒๔๔๖  มีฐานรูปสี่เหลี่ยมจตุรัส กว้างด้านละ ๒ เมตร สูง ๔ เมตร ส่วนถัดจากฐานขึ้นไปเป็นภาพแกะสลัก แสดงพุทธประวัติ มีบันไดรูปพญานาคที่ด้านหลัง หลังคาซ้อนกันหลายชั้น
                    ใบเสมาสลักภาพที่พระพุทธบาทบัวบก  และวัดโนนศิลาอาสนวราราม (วัดหนองกาลืม)  บ้านหนองกาลืม ตำบลเมืองพาน อำเภอบ้านผือ ส่วนใหญ่แกะสลักลวดลายเป็นภาพบุคคลหลายอิริยาบถ ใบเสมาทั้งสองแห่งนี้บางส่วนมีความคล้ายคลึงกัน โดยเฉพาะการสลักลายบุคคล (โพธิสัตว์)  ประทับนั่งบนแท่น ตางส่วนกลางของใบเสมา และมีรูปบุคคลอยู่ด้านข้างทั้งสองข้าง องค์ประกอบโดยรวมของภาพคล้ายกับ รูปแบบของภูษาภรณ์และซุ้มเรือนแก้วของใบเสมา ก็มีลักษณะใกล้เคียงกัน
                    ใบเสมาที่พระพุทธบาทบัวบาน  เป็นงานศิลปะที่ได้รับอิทธิพลจากศิลปะเขมร แบบเกาะแกร์  สร้างขึ้นเมื่อประมาณหลังพุทธศตวรรษที่ ๑๕ และน่าจะเป็นการสร้างภาพบุคคล เนื่องในพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาท
            จิตรกรรม  งานจิตรกรรมในระยะแรก ก่อนประวัติศาสตร์ของจังหวัดอุดร ฯ ในแหล่งภูพระบาท อำเภอบ้านผือ เป็นภาพเขียนสีตามเพิงต่าง ๆ ๔๕ แห่ง เป็นภาพคน ภาพมือ ภาพรูปทรงเรขาคณิต และภาพสัตว์ต่าง ๆ
            จิตรกรรมการเขียนสีหม้อดินเผาในบ้านเชียง อำเภอหนองหาน ในยุคก่อนประวัติศาสตร์ ยังมีความเหมือนกับจิตรกรรม ที่อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท คือใช้ของแข็งขัดเขียนลาย และนิยมใช้สีแดงเช่นกัน ลายหม้อดินเผาส่วนมากเป็นลายเส้นสวยงาม มีรูปสัตว์ปนอยู่บ้างแต่ไม่มาก
            จิตรกรรมในสมัยต่อมา ส่วนใหญ่เป็นเรื่องทางพระพุทธศาสนา และวรรณคดี ซึ่งสะท้อนให้เห็นวิถีชีวิต และความเป็นอยู่ ของผู้คน การแต่งกาย และเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ งานจิตรกรรมเหล่านี้ปรากฎตามฝาผนังศาสนสถานต่าง ๆ รวมทั้งนิยมเขียนลงผ้าทั้งเป็นแผ่นและเป็นผืน ส่วนใหญ่จะเป็นภาพเวสสันดร ในบุญมหาชาติแต่ละปี สีที่ใช้เดิมมักเป็นสีแดงชาด สีขาว และสีดำ เท่านั้น ต่อมาการใช้สีมีมากขึ้น คือ ใช้สีเบญจรงค์ (เหลือง คราม แดงชาด ขาว และดำ)  ปัจจุบันมีการใช้สีหลากหลายขึ้น
            ในสมัยโบราณภาพจิตรกรรมฝาผนังในจังหวัดอุดร ฯ มีน้อยมาก ในช่วงหลังปี พ.ศ.๒๕๐๐ จึงมีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังมากขึ้น
            สถาปัตยกรรม  ส่วนใหญ่จะเป็นศาสนสถานในพระพุทธศาสนา มีดังนี้
                สิมหรืออุโบสถ  แบ่งออกเป็นสองลักษณะคือ