อุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาว
ข้อมูลทั่วไป
น้ำตกหงาว นับได้ว่าเป็นน้ำตกคู่เมืองระนอง เพราะทุกคนที่เดินทางผ่านตัวเมืองระนองจะต้องเห็นสายน้ำสีขาวของน้ำตกหงาวที่ไหลตกลงมาจากหน้าผาสูง อุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาวมีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 417,500 ไร่ หรือ 668 ตารางกิโลเมตร อยู่ในอำเภอเมือง อำเภอละอุ่น จังหวัดระนอง และอำเภอพะโต๊ะ อำเภอทุ่งตะโก อำเภอหลังสวน จังหวัดชุมพร ภูมิประเทศเป็นเทือกเขาสลับซับซ้อนทอดตัวยาวระหว่างสองจังหวัด มีสันเขานมสาวเป็นเส้นแบ่งเขตจังหวัดระนองกับจังหวัดชุมพร

อุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาว เดิมชื่อ อุทยานแห่งชาติคลองเพรา มีประวัติการจัดตั้งเริ่มจากเมื่อในปี พ.ศ. 2521 ป่าไม้เขตสุราษฎร์ธานี ได้มีหนังสือถึงกรมป่าไม้แจ้งว่า บริเวณป่าสงวนแห่งชาติป่าทุ่งระยะนาสัก ท้องที่อำเภอสวี จังหวัดชุมพร สภาพป่าและภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลับซับซ้อน มีไม้มีค่าเป็นจำนวนมาก เป็นป่าต้นน้ำลำธาร สัตว์ป่าชุกชุม ธรรมชาติสวยงามเหมาะแก่การจัดเป็นแหล่งท่องเที่ยวในลักษณะของอุทยานแห่งชาติ หรือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ซึ่งกองอนุรักษ์สัตว์ป่าได้สำรวจแล้วแจ้งว่า ป่าดังกล่าวไม่เหมาะสมที่จะจัดตั้งเป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า

กองอุทยานแห่งชาติได้สั่งให้เจ้าหน้าที่ไปสำรวจเบื้องต้นได้รับรายงานว่า พื้นที่ดังกล่าวมีสภาพธรรมชาติที่เหมาะสมที่จะจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติได้ ประกอบกับในปี พ.ศ. 2524 นายประมวล กุลมาตย์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดชุมพร ได้มีหนังสือกราบเรียน ฯพณฯ พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรี เสนอว่า ที่หมู่บ้านหมู่ที่ 13 (ปัจจุบัน หมู่ที่ 5) ตำบลตะโก อำเภอทุ่งตะโก จังหวัดชุมพร มีน้ำตกสวยงาม น้ำไหลตลอดปี มีสภาพป่าอุดมสมบูรณ์ เห็นควรสงวนไว้จัดเป็นอุทยานแห่งชาติ ฯพณฯ นายกรัฐมนตรีพิจารณาแล้วมีบัญชาให้กรมป่าไม้รับไปพิจารณาดำเนินการต่อไป

กองอุทยานแห่งชาติ จึงได้สั่งให้เจ้าหน้าที่ออกไปดำเนินการบุกเบิกจัดตั้งอุทยานแห่งชาติคลองเพราตั้งแต่ปีงบประมาณ 2524 แต่ต่อมาเกิดเหตุการณ์บ้านเมืองไม่สงบ เนื่องจากการแทรกซึมของผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ ไม่เป็นที่ปลอดภัยต่อการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ จึงได้ระงับแผนงานไว้เป็นการชั่วคราว เมื่อสถานการณ์เข้าสู่ภาวะปกติแล้ว ในปี พ.ศ. 2526 กองอุทยานแห่งชาติจึงได้ให้เจ้าหน้าที่ออกไปบุกเบิกจัดตั้งอุทยานแห่งชาติคลองเพราอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งเจ้าหน้าที่ได้เข้าเริ่มดำเนินการตั้งแต่ปีงบประมาณ 2527 เป็นต้นมา

สำหรับน้ำตกหงาวนั้น เดิมคือ วนอุทยานน้ำตกหงาว อยู่ในท้องที่ตำบลหงาว อำเภอเมือง จังหวัดระนอง มีแนวเขตตามแนวเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าเขาน้ำตกหงาว มีเนื้อที่ประมาณ 2.93 ตารางกิโลเมตร เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงของจังหวัดระนอง อยู่ในความดูแลของสำนักงานป่าไม้จังหวัดระนองมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2498 จนถึงปี พ.ศ. 2524 จึงได้โอนไปขึ้นกับกองอุทยานแห่งชาติ ซึ่งได้ให้หัวหน้าอุทยานแห่งชาติแหลมสนมาเป็นผู้ควบคุมดูแลวนอุทยานน้ำตกหงาวอีกหน้าที่หนึ่ง

ต่อมาในปี พ.ศ. 2532 ได้มีการผนวกวนอุทยานน้ำตกหงาวเข้าเป็นเขตอุทยานแห่งชาติคลองเพราและเปลี่ยนชื่อมาเป็น “อุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาว” เมื่อปี พ.ศ. 2537

ปัจจุบันอุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาวได้รับการประกาศให้เป็นอุทยานแห่งชาติตามพระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 แล้ว ประกอบด้วยพื้นที่ทั้งหมด 417,500 ไร่ โดยได้ตราพระราชกฤษฎีกากำหนดที่ดินป่าป่าละอุ่น และป่าราชกรูดในท้องที่ตำบลบางแก้ว ตำบลละอุ่นใต้ ตำบลบางพระเหนือ ตำบลละอุ่นเหนือ อำเภอละอุ่น ตำบลบางริ้น ตำบลหาดส้มแป้น ตำบลหงาว ตำบลราชกรูด อำเภอเมืองระนอง จังหวัดระนอง ป่าทุ่งระยะ ป่านาสัก ป่าเขาตังอา ป่าคลองโชน ป่าพะโต๊ะ ป่าปังหวาน และป่าปากทรง ในท้องที่ตำบลเขาค่าย อำเภอสวี ตำบลช่องไม้แก้ว ตำบลตะโก อำเภอทุ่งตะโก ตำบลนาขา ตำบลวังตะกอ ตำบลหาดยาย อำเภอหลังสวน และตำบลปังหวาน ตำบลพระรักษ์ ตำบลพะโต๊ะ ตำบลปากทรง อำเภอพะโต๊ะ จังหวัดชุมพร ให้เป็นอุทยานแห่งชาติ ซึ่งประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 116 ตอนที่ 44 ก วันที่ 2 มิถุนายน 2542 เป็นลำดับที่ 93 ของประเทศ

ลักษณะภูมิประเทศ
เป็นเทือกเขาสลับซับซ้อนมีที่ราบน้อยมาก เทือกเขาเป็นทิวยาวในแนวเหนือ–ใต้ ประกอบด้วย เขาแดน เขาห้วยเสียด เขานมสาว ยอดเขาที่สูงที่สุด คือ ยอดเขานมสาว มีความสูง 1,089 เมตรจากระดับน้ำทะเล สันเขาที่เป็นแนวยาวนี้เป็นเส้นแบ่งเขตจังหวัดระนองกับจังหวัดชุมพร และเป็นแหล่งต้นน้ำลำธารที่สำคัญ เช่น คลองสวี คลองเพรา คลองตะโก และคลองหลังสวน ในจังหวัดชุมพร คลองละอุ่น คลองระวิ คลองหาดส้มแป้น คลองบางริ้น คลองหงาว และคลองราชกรูด ในจังหวัดระนอง

ลักษณะภูมิอากาศ
สภาพภูมิอากาศ อยู่ในเขตลมมรสุม ในฤดูฝนจะมีฝนตกชุกระหว่างเดือน พฤษภาคม - ธันวาคม ช่วงที่เหมาะสำหรับการท่องเที่ยว คือ ในช่วงระหว่างเดือนพฤศจิ-กายน - เมษายน

พืชพรรณและสัตว์ป่า
สภาพป่าในเขตอุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาว เป็นป่าดิบชื้น มีต้นไม้ใหญ่ ไม้มีค่าและไม้พื้นล่างขึ้นอยู่หนาแน่นที่สำคัญ ได้แก่ พญาไม้ ตะเคียนทอง หลุมพอ จำปา ยาง ยูง บุนนาค ตะแบก อินทนิล มังตาล กระบาก ตาเสือ ตะเคียนทราย สมพง พิกุลป่า มะม่วงป่า ไข่เขียว ฯลฯ พืชพื้นล่างและพืชอิงอาศัยได้แก่ หวาย ระกำ ไผ่ เฟิน โกมาซุม และบัวผุด เป็นต้น

โกมาซุม เป็นดอกไม้ประจำจังหวัดระนอง เป็นกล้วยไม้ชนิดหนึ่ง มีชื่อว่า “เอื้องเงินหลวง” ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Dendrobium formosum Roxb. ex Lindl. มีลักษณะคล้ายดอกแคทลียา กลีบสีขาว กลีบใหญ่จะมีแต้มสีเหลืองอ่อนอยู่ตรงกลาง ดอกจะมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ จะออกดอกในช่วงเดือนตุลาคม ถึงเดือนธันวาคม พบมากบริเวณป่าที่มีความชุ่มชื้นสูง โดยเฉพาะป่าที่น้ำตกหงาว

สัตว์ป่าที่อาศัยอยู่ ได้แก่ สมเสร็จ กระทิง เสือดำ หมี เก้ง ลิง ค่าง หมูป่า หมีขอ เลียงผา กระรอก งูเห่า งูจงอาง งูเหลือม เต่า ตะพาบน้ำ ไก่ป่า นกหว้า นกกาฮัง นกเงือก ฯลฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง มีสัตว์ที่เป็นจุดเด่นที่สำคัญยิ่ง คือ “ปูเจ้าฟ้า” ปูน้ำตกพันธุ์ใหม่ พบครั้งแรกในโลกที่บริเวณน้ำตกหงาว จังหวัดระนอง นอกจากนั้น มีการพบช้างป่าในป่าพะโต๊ะ จำนวน 2 โขลง

ปูเจ้าฟ้า มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Phricotelphusa sirindhorn Naiyanete ชื่อสามัญว่า Panda crab เป็นปูชนิดใหม่ของโลกพบครั้งแรกที่น้ำตกหงาว มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ที่โดดเด่นไม่เหมือนปูน้ำจืดทั่วๆ ไป คือ บริเวณส่วนของกระดองและก้ามเป็นสีขาว บริเวณปากและเบ้าตา และขาทั้งสี่คู่ เป็นสีม่วงดำ

จากสภาพพื้นที่และที่ตั้งของอุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาว ทำให้มีแหล่งท่องเที่ยวประเภทน้ำตกที่สวยงามมากมายหลายแห่งด้วยกัน เช่น น้ำตกโตนตูน น้ำตกกอเตย น้ำตกกำแพงยักษ์ น้ำตกเหวม่วง น้ำตกเหวพร้าว น้ำตกห้วยขอน น้ำตกคลองหรั่ง น้ำตกทับขอน และน้ำตกโตนทอง เป็นต้น และมีกิจกรรมล่องแก่งที่คลองแยในช่วงเดือนพฤษภาคม-ธันวาคม นอกจากนี้ยังมีแหล่งท่องเที่ยวที่น่าสนใจดังนี้

น้ำตกหงาว น้ำตกคลองเพรา น้ำตกบางริ้น น้ำตกเชี่ยวคล้าย บ่อน้ำร้อนพรรั้ง เส้นทางเดินป่าพิชิตยอดเขานมสาว เส้นทางเดินป่าเขาพ่อตาจีนจอด เส้นทางเดินป่าพิชิตยอดเขาน้ำตกหงาว