มรดกทางพระพุทธศาสนา
ศาสนาและศานวัตถุ
ศาสนสถานในเมืองฟ้าแดดสงยาง
พบร่องรอยของศาสนสถาน จำนวน ๑๔ แห่ง ลักษณะของแผนผังตลอดจนลายปูนปั้นที่ใช้ประดับ
มีลักษณะทางศิลปกรรมแบบทวารวดี มีอายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๒ - ๑๔ และพบว่ามีการสร้างต่อเติมศาสนสถานดังกล่าวในสมัยต่อมา
ดังปรากฎหลักฐานรูปสี่เหลี่ยมทรงกลม และแปดเหลี่ยม
สถูปเจดีย์ต่าง ๆ มีจำนวนมากกว่า ๑๐ องค์ มีองค์ใหญ่ที่สำคัญคือ พระธาตุยาคู
![](kalasin46.jpg)
พระธาตุยาคู
เป็นเจดีย์ใหญ่ และสมบูรณ์ที่สุด มีขาดกว้าง ๑๖ เมตร เป็นศิลปะแบบทวารววดี
ก่อด้วยอิฐขนาดใหญ่ ไม่สอปูน ฐานอิฐที่เหลือเพียง ๑.๑๕ เมตร มีเจดีย์แบบอยุธยาซ้อนทับ
และมีหลักฐานปรากฎว่ามีการสร้างต่อเพิ่มเติมใหม่อีกในสมัยรัตนโกสินทร์
สภาพปัจจุบันองค์พระธาตุ สูง ๑๕ เมตร รอบองค์พระธาตุมีใบเสมาสลักภาพพระพุทธประวัติปักอยู่
ชาวบ้านเชื่อว่าเป็นเจดีย์ที่บรรจุของพระสงฆ์ ที่ชาวบ้านเคารพนับถือ ตั้งแต่ครั้งอพยพมาตั้งหมู่บ้าน
ณ ที่แห่งนี้
ศาสนสถานอื่น ๆ ได้แก่พระอุโบสถ สิมและอูบมุง
พระอุโบสถวัดกลาง กาฬสินธุ์
วัดกลางกาฬสินธุ์เป็นพระอารามหลวง มีพระอุโบสถ์ที่มีลักษณะโดดเด่นสวยงาม สร้างเมื่อปี
พ.ศ.๒๔๘๒ มีขนาดกว้าง ๘๐ เมตร ยาว ๑๗ เมตร เป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็กทรงไทย
หลังคาลดสามชั้น มุงด้วยกระเบื้องเคลือบสี มีช่อฟ้าใบระกา หางหงส์ และสาหร่ายรวงผึ่งหน้าบันทั้งสองด้าน
ประดับตกแต่งด้วยลายปูนปั้นอย่างวิจิตรงดงาม รวมถึงคันทวยที่เป็นรูปสัตว์ในหิมพานต์คล้ายนกยูงสามหัว
บานประตู และหน้าต่างเป็นไม้แกะสลักอยู่ภายในกรอบปูนปั้น ที่ทำเป็นซุ้มเรือนแก้ว
พระอุโบสถยกพื้นสูง มีบันไดขึ้นทางด้านหน้าและด้านหลัง มียักษ์ถือกระบองยืนเฝ้าบันไดทั้งด้านหน้า
และด้านหลัง ด้านละสองตน
กำแพงแก้วรอบพระอุโบสถเป็นกำแพงย่อมุมไม้สิบสอง ที่มุมมีรูปเทวดาประจำมุมละองค์ทางขึ้นของกำแพงแก้วทั้งสี่ด้านประดับด้วยประติมากรรมปูนปั้น
เป็นรูปสัตว์ในหิมพานต์แบบต่าง ๆ บนกำแพงรอบพระอุโบสถ ได้ประดับปูนปั้นเป็นภาพปริศนาภาษิตโบราณ
และนิทานพื้นบ้าน
![](kalasin47.jpg)
อูบมุงวัดบึงนาเรียง
อยู่ที่บ้านมาเวียง อำเภอร่องคำ เป็นสถาปัตยกรรมเก่าแก่ที่มีลักษณะเป็นสถูป
(อูบมุง) ฐานสี่เหลี่ยมจัตุรัส ปลายสอบเข้าหากันเป็นรูปโดม ก่อด้วยอิฐสอปูนปิดทึบ
เจาะเป็นช่องหน้าต่างสี่ด้าน ภายในเชื่อว่าบรรจุอัฐิธาตุของพระอรหันต์สาวก
![](kalasin48.jpg)
สิมวัดกลางโคกค้อ
อยู่ในเขตอำเภอยาวตลาด เป็นสิมขนาดเล็ก มีสัดส่วนสวยงาม เป็นสิมโปร่ง หลังคาทรงโค้งรับกับปีกนก
ศาสนวัตถุ
ได้แก่ พระพุทธรูป พระพิมพ์ ใบเสมา
![](kalasin49.jpg)
พระพุทธรูปสลักบนหน้าผา
พบที่หน้าผาภูปอ ตำบลภูปอ อำเภอเมือง เป็นพระพุทธรูปปางไสยาสน์ ฝีมือช่างสมัยทวารวดี
สลักบนหน้าผามีอยู่สององค์ องค์แรก
ประดิษฐานอยู่บนเชิงเขาแสดงปางปรินิพพาน โดยหันพระเศียรไปทางทิศเหนือ ปลายพระบาทมีผ้ารอง
(สังฆาฎิสี่ชั้น) ตามคติที่ปรากฎในมหาปรินิพพานสูตร ส่วนองค์ที่สอง
ประดิษฐานอยู่บนภูปอ เบื้องล่างองค์พระสลักเป็นรูปพระแท่นบรรทม มีเสารองรับ
![](kalasin50.jpg)
ที่วัดภูค่าว บ้านสีนวล อำเภอสหัสขันธ์ มีพระพุทธรูปปางไสยาสน์ สลักบนเพิงผา
มีลักษณะแปลกไปจากพระพุทธรูปปางไสยาสน์องค์อื่น ๆ คือ บรรทมตะแคงด้านซ้าย
แทนที่จะตะแคงด้านขวา ในท่าสีหไสยาสน์ นอกจากนั้น พระเศียรไม่มีพระเกตุมาลา
เชื่อกันว่าเป็นภาพสลักรูปพระโมคคัลลานะ ผู้เป็นพระสาวก
ตามตำนานกล่าวว่า เมื่อประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๓ - ๑๖ พระเจ้าศรีโคตรบูรณ์
ต่อยอดพระธาตุพนม สำเร็จจะประกอบพิธีสมโภช จึงแจ้งข่าวแก่หัวเมืองต่างๆ
ให้มาร่วมฉลอง นายสาและพรรคพวกได้เดินทางมาร่วมฉลองด้วย แต่เมื่อมาถึงบ่อคำม่วง
ก็ได้ทราบข่าวว่าการสมโภชพระธาตุพนมได้เสร็จสิ้นแล้ว จึงตกลงกันให้ฝังสมบัติที่นำมาไว้ที่ภูค่าว
และสลักรูปพระไสยาสน์ไว้ ณ เพิงผาแห่งนี้
พระพุทธรูปสมัยต่าง ๆ
ได้แก่ พระพุทธรูปตั้งแต่สมัยลพบุรีลงมา มีอยู่ดังนี้
พระพุทธรูป ที่บ้านโนพระเจ้าคอกุด บ้านส้มป่อย ตำบลสงเปือย อำเภอเขาวง
อยู่ในสมัยทวารวดี
พระพุทธรูปปางนาคปรก ที่บ้านเชียงสา ตำบลบัวบาน อำเภอยาวตลาด อยู่ในสมัยลพบุรี
พระพุทธรูปปางนาคปรก ที่บ้านนาสีนวล ตำบลบึงนาเรียง อำเภอห้วยเม็ก อยู่ในสมัยลพบุรี
พระพุทธรูป ที่วัดกลางกุดสิมคุ้มเก่า อำเภอเขาวง อยู่ในสมัยลพบุรี
พระพุทธรูปหิน ที่วัดป่าสักวัน บ้านโนนศิลา อำเภอสหัสขันธ์ อยู่ในสมัยลพบุรี
![](kalasin51.jpg)
พระพุทธรูปสำริด นิโรคันตราย (พระองค์ดำ) ประดิษฐานอยู่ที่วัดกลาง
อำเภอเมือง ฯ อยู่ในสมัยล้านช้าง
พระพุทธรูปสำริด ประดิษฐานอยู่ที่วัดภูแล่นช้าง บ้านภูแล่นช้าง
กิ่งอำเภอนาคู อำเภอกมลาไสย อยู่ในสมัยล้านช้าง
พระแก้วมรกต บึงนาเรียง บ้านนาเรียง อำเภอร่องคำ อยู่ในสมัยล้านช้าง
พระเจ้าใหญ่บ้านต้อน อำเภอเมือง ฯ อยู่ในสมัยล้านช้าง
![](kalasin52.jpg)
พระพุทธบุษราคำมิ่งมงคล วัดสิมนาโก อำเภอกุฉินารายณ์ อยู่ในสมัยล้านช้าง
พระพุทธหนองอีบุตรมิ่งมงคล อำเภอห้วยผึ้ง อยู่ในสมัยล้านช้าง
![](kalasin53.jpg)
พระพรหมภูมิปาโล ประดิษฐานอยู่บนยอดเขาภูสิงห์ เป็นพระพุทธรูปปูนปั้นปางมารวิชัย
ที่ใหญ่ที่สุดของจังหวัดกาฬสินธุ์ อยู่ในสมัยรัตนโกสินทร์
![](kalasin54.jpg)
- ใบเสมา
พบใบเสมากระจายอยู่ในพื้นที่หลายอำเภอ คือ อำเภอกมลาไสย พบมากในบริเวณเมืองน้ำแดดสงยาง
อำเภอสหัสขันธ์ อำเภอกุฉินารายณ์ อำเภอนามน อำเภอยาวตลาด อำเภอท่าคันโท และกิ่งอำเภอฆ้องชัย
![](kalasin55.jpg)
ใบเสมาดังกล่าว มีลักษณะที่สลักเป็นรูปสถูป หรือมีสันตรงกลางแผ่น และสลักเป็นภาพเล่าเรื่องเกี่ยวกับชาดก
และพระพุทธประวัติ ที่งดงามมาก เป็นศิลปะสมัยทวารวดี พอประมวลได้ดังนี้
- กลุ่มใบเสมา ที่วัดภูค่าวพุทธนิมิตร บ้านโสกทราย อำเภอสหัสขันธ์ เป็นแผ่นเรียบหัก
ไม่ปรากฎทิศทาง
- ใบเสมาหิน จำนวน ๖ หลัก เป็นประเภทแผ่นเรียบ ปักอยู่บริเวณเนินดิน ที่บ้านโนนศิลา
อำเภอสหัสขันธ์
- ใบเสมาหิน ที่บ้านหนองห้าง ตำบลกุดหว้า อำเภอกุฉินารายณ์ เป็นภาพเล่าเรื่องวิฑูร
ชาดก
- ใบเสมาบ้านนางาม ตำบลบ่อแก้ว อำเภอเขาวง เป็นเสมาหินทรายแผ่นเรียบ
- ใบเสมาหิน ที่บ้านสังคมพัฒนา ตำบลหลักเหลี่ยม อำเภอนามน
- ใบเสมาหิน ที่บ้านหนองห้าง ตำบลกุดหว้า อำเภอกุฉินารายณ์ เป็นแท่งหินสี่เหลี่ยม
ยอดกลมแหลม
- ใบเสมา ที่วัดบ้านทรัพย์ อำเภอท่าคันโท เป็นใยเสมาแผ่นเรียบ ยอดแหลม
- ใบเสมาที่วัดบ้านนาบง ตำบลหนองหิน อำเภอหนองกุงศรี เป็นรูปสี่เหลี่ยมปลายแหลม
- ใบเสมา ที่วัดบ้านดงสว่าง ตำบลสงเปือย อำเภอนามน
- ใบเสมา ที่บ้านสงเปือย ตำบลสงเปือย อำเภอนามน
- ใบเสมา ที่ศาลเจ้าปู่เจ้าท่า วัดบ้านท่ากลาง ตำบลเจ้าท่า อำเภอกมลาไสย
- ใบเสมา ที่วัดกลางกุดสิมคุ้มเก่า ตำบลสงเปือย อำเภอเขาวง
- ใบเสมา ที่วัดบ้านหนองแสง ตำบลสงเปือย อำเภอเขาวง
- ใบเสมา ที่บ้านดอนแคน ตำบลบ่อแก้ว อำเภอเขาวง
- ใบเสมา ที่บ้านดอนน้อย บ้านดอนนาแก ตำบลหลุบ อำเภอเมือง ฯ
- ใบเสมาหิน ที่วัดสว่างอารมณ์ บ้านอุ้มเม่า อำเภอยาวตลาด
- ใบเสมาหิน ที่วัดบ้านขมิ้น ตำบลขมิ้น อำเภอเมือง ฯ
- ใบเสมาหิน ที่วัดดอนย่งบาง บ้านดอนย่านาง อำเภอยาวตลาด
- ใบเสมาหิน ที่วัดโนนศิลาเสิง บ้านโนนศิลาเสิง อำเภอกมลาไสย
- ใบเสมาหิน ที่โรงเรียนโนนศิลาสว่างวิทย์ บ้านโนนศิลาเสิง อำเภอกมลาไสย
- ใบเสมาหิน ที่วัดโพนมาดี ตำบลสงเปือย อำเภอเขาวง
- ใบเสมาหิน ที่วัดเหนือ บ้านบัวขาว อำเภอกุฉินารายณ์
- ใบเสมาหิน ที่วัดกกตาล ตำบลหูลิง อำเภอกุฉินารายณ์
- ใบเสมาหิน ที่ศาลเจ้าพ่อหลักเมือง อำเภอเมือง ฯ
- ใบเสมาหิน ที่พิพิธภัณฑ์วัดกลาง อำเภอเมือง ฯ
- ใบเสมาหิน ที่วัดสว่างคงคา อำเภอเมือง ฯ
- ใบเสมาหิน ที่วัดเหนือ อำเภอเมือง ฯ
- ใบเสมาหิน ที่วัดสิมนาโก ตำบลนาโก อำเภอกุฉินารายณ์
- พระพิมพ์ดินเผา
พบที่เมืองฟ้าแดดสงยาง เป็นแบบเดียวกับพระพิมพ์ดินเผาที่พบในเมืองนครจัมปาศรี
เมืองกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม และยังเหมือนกับพระพิมพ์ดินเผาในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา
ที่จังหวัดสุราษฎร์ธานี ในภาคใต้ พระพิมพ์บางองค์มีจารึกอยู่ด้านหลัง
|