ปีใหม่ของชาวไทดำ  จะจัดขึ้นในเดือนสิบ เรียกประเพณีปาตดง นอกจากนั้น ไทดำยังมีการเล่นที่สืบืทอดกันมาช้านาน เป็นการแสดงความเคารพต่อหมอมด ประจำหมู่บ้าน ซึ่งจะมีเครื่องดนตรี ประกอบด้วย ปี่บั้วบู ฟางฮาด เรียกการเล่นนี้ว่า แซปาง มักมีการแสดงในวันแรม หนึ่งคำ และเดือนหก
                    ภาษาของชาวไทดำ ใช้อักษรไทยดำ ซึ่งเป็นภาษาเฉพาะกลุ่ม
                    การแต่งกาย ผู้ชายสวมเสื้อที่ทอด้วยผ้าสีดำ แขนกระบอก ผ่าหน้าอก ติดกระดุมเงิน ๑๑ เม็ด ลักษณะกระดุมเป็นรูปผักบุ้ง ตัวเสื้อผู้ชายยาวกว่าเสื้อผู้หญิง มีกระเป๋าตรงชายล่างด้านหน้าทั้งสองข้าง กางเกงขายาว คล้ายกางเกงจีน ใช้ผ้าสีดำเข้ม ผู้หญิงจะใส่เสื้อสีดำคอกลม ผ่าหน้า แขนกระบอก ติดกระดุมเป็นรูปผีเสื้อ นุ่งผ้าซิ่นที่ทอเป็นลายพื้นเมือง นิยมโพกศีรษะด้วยผ้าที่ทอด้วยฝ้าย ย้อมมีสีดำ กว้างประมาณ ๔๐ เซนติเมตร ยาวประมาณ ๑๒๐ เซนติเมตร  ชายผ้าปักด้วยด้ายสีเป็นลวดลายต่าง ๆ รองเท้า ทั้งชายและหญิงใช้รองเท้าไม้ยกพื้นสูง แบบคีบ
                        - อาหารของชาวไทดำประกอบด้วยผักและน้ำพริกคือ แจ่วอดทำจากใบบอนคัน ไม่ค่อยนิยมกินเนื้อสัตว์ ชาวไทดำจึงคงมีวิถีชีวิตแบบเดิม แทบไม่มีการเปลี่ยนแปลง
                    ชาวไทพวน  ได้อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานที่บ้านบุฮมและบ้านกลาง อำเภอเชียงคาน จากถิ่นฐานเดิมที่เมืองเตาไห หลวงพระบาง ประเทศลาว เมื่อครั้งพวกจีนฮ่อ กลา เวียง รุกรานเมืองเตาไห
                    ชาวไทพวนมีความเป็นอยู่ที่เรียบง่ายแบบสังคมชนบททั่วไป มีอาชีพเกษตรกรรม การทอผ้า การตีเหล็ก การทำเครื่องเงิน เครื่องทอง ภาษาทีใช้คล้ายกับชาวอีสานทั่วไป
                        - บ้านเรือนไทพวนจะยกพื้นสูง มีใต้ถุนบ้าน ใช้ทำประโยชน์ได้หลายอย่างเช่น ทำคอกวัว คอกควาย ฯลฯ นิยมปลูกเรือนที่มีห้องตั้งแต่สามห้องขึ้นไป มีหลังคาทรงมนิลา หันหน้าไปทางทิศตะวันตก ใช้หวายผูกมัดแทนการตอกตะปู ถ้าเป็นบ้านผู้มีฐานะดีหลังคาจะมุงด้วยกระเบื้องไม้เรียกว่าไม้แป้นเกล็ด หรือกระเบื้องดินเผา พื้นและฝาเรือนใช้ไม้กระดานหรือไม้ไผ่สับออกเป็นแผ่น แล้วมีเสื่อสานด้วยหวายปูทับอีกชั้นหนึ่ง ห้องครัวอยู่บนเรือน มีฐานยื่นออกมาจากตัวเรือน มีบันไดขึ้นลงพาดที่นอกชานด้านทิศเหนือ เสาเรือนอาจใช้ไม้ทั้งต้น หรือใช้อิฐก่อเป็นเสาขนาดใหญ่
                        - การแต่งกาย  ผู้ชายจะนุ่งกางเกงหรือผ้าโจงกระเบน ใส่เสื้อม่อฮ่อม มีผ้าขาวม้าพาดบ่า หรือคาดเอว ผู้หญิงนุ่งผ้าซิ่น มีผ้าขาวม้ารัดอกหรือใส่เสื้อแขนกระบอกสีดำ สีครามหรือสีทึบ เด็กผู้ชายใส่กำไลเท้า เด็กู้หญิงใส่กำไลมือและกำไลเท้า ทรงผมของไทพวนจะเป็นสิ่งบอกถึงสถานภาพของแต่ละคน เช่นผู้หญิงที่เป็นสาวรุ่น จะไว้ผมทรงผูกผมคือ รวบผมมารวมไว้กลางศีรษะแล้วใช้เชือกผูกมัดผมไว้ ปล่อยให้ผมยาวไปตามลำตัว เอาหนามเม่นแข็งกลัดไว้ เมื่ออายุ ๑๗ - ๑๙ ปี อาจทำทรงผมแบบโค้งมน คล้ายกับผูกผม แต่เอาปลายผมขึ้นมาไว้ข้างบน แล้วจัดให้เป็นรูปโค้งหรือวงกลม ปลายผมที่ชี้ออกมาใช้น้ำมันทาให้ติดกันเป็นเรียวแหลม พาอายุ ๒๐ ปีขึ้นไปจัดว่าเป็นสาวเต็มตัวแล้ว จะเอาผมทั้งหมดไปขมวดเป็นกระจุกไว้กลางศีรษะ สำหรับู้ชายเมื่อโกนผมไฟแล้วก็โกนต่อไปเรื่อย ๆ เมื่อโตเป็นหนุมถึงจะไว้ทรงผมได้
                    ชาวไทพวนมีความเชื่อเรื่องผี เรื่องการเข้าทรง ประเพณีที่ปฏิบัติต่อกันมาคือ งานบุญกำฟ้า มีการทำข้าวหลาม ข้าวจี่ เพื่อนำไปถวายพระ และแจกจ่ายแก่ญาติมิตร ในรอบปีจะมีสามครั้งคือ ขึ้นสามค่ำ ขึ้นสิบค่ำ และขึ้นสิบห้าค่ำ เดือนสาม ในช่วงเวลาดังกล่าวชาวไทพวนจะไม่ทำงานโดยจะพักผ่อนอยู่กับบ้านและมีการเล่นต่าง ๆ เช่น เล่นต่อไม้ เล่นลูกช่วง ฯลฯ
                    ปัจจุบันชาวไทยพวนรับเอาวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณีของชาวอีสานมาปฎิบัติ การใช้ภาาา การแต่งกาย การนับถือสาสนา ฯลฯ อย่างเต้มตัว
                    ชาวไทใต้  อพยพมาจากภาคอีสานเข้ามาตั้งถิ่นฐานในจังหวัดเลย ส่วนใหญ่มาจากจังหวัดกาฬสินธิ์ อุบลราชธานี และยโสธร เมื่อ พ.ศ.๒๕๐๖  จะพบชาวไทใต้จำนวนมากที่อำเภอเอราวัณ และอำเภอนาด้วง
                    ชาวไทใต้ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม สภาพบ้านเรือนจะเป็นกระต๊อบ นิยมสร้างบนที่ดอนน้ำท่วมไม่ถึง หลังคามุงด้วยหญ้าคา อกไก่ จั่ว ดั้ง และระแนง ทำจากไม้ ฝาบ้านทำด้วยไม้ไผ่สับที่เรียกว่า ฟาก เอามาสานเข้าด้วยกันเป็นลวดลาย แล้วติดเข้ากับตัวบ้าน โดยใช้ไม้ไผ่ขัดเอาไว้ พื้นบ้านปูด้วยฟาก ชานบ้านและเรือนครัวสร้างยื่นออกมาจากส่วนหน้า โดยมีระดับต่ำกว่าตัวบ้าน เสาบ้านใช้ไม้เนื้อแข็ง บันไดทำจากไม้ไผ่หรือไม้เนื้อแข็ง โดยทั่วไปบ้านชาวไทใต้ในอดีตจะมีห้องเดียวคือห้องนอน ใต้ถุนยกสูงเพื่อใช้เลี้ยงสัตว์และใช้เป็นที่เก็บอุปกรณ์เครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆ
                        - การแต่งกาย  ผู้ชายจะใส่เสื้อผ้าฝ้ายคอกลมสีขาวผ่าหน้าตลอด และนุ่งโสร่งตาหมากรุก มีผ้าขาวม้าคาดเอวและคล้องคอ ผู้หญิงจะใส่เสื้อคอกลม แขนกระบอก นุ่งผ้าถุงฝ้ายมัดหมี่ ผู้สูงอายุที่เป็นผู้ชายจะใส่เสื้อม่อฮ่อมหรือใส่เสื้อผ้าฝ้ายสีขาว ผ่าหน้าตลอดและนุ่งโสร่ง ผู้หญิงจะใส่เสื้อหมากกะแหล่งหรือเสื้อแขนกระบอก คอกลมสีขาว ติดกระดุมที่ทำจากผ้าฝ้ายและนุ่งผ้าถุง และถ้าเป็นงานบุญหรือการเล่นพื้นเมือง ผู้ชายจะมีผ้าสไบ หรือผ้าที่มีลักษณะคล้ายผ้าขาวม้า พาดที่บ่า ผู้หญิงจะใส่เป็นสไบเฉียง ส่วนคนเฒ่าคนแก่ จะมีผ้าเบียง (ผ้าสไบ) พาดบ่า
                        - ภาษาพูด  แตกต่างจากภาษาไทเลย เพราะได้สืบทอดมาจากถิ่นเดิมของตน เช่น ภาษาไทอีสาน ภาษาลาวจากจังหวัดอุบล ฯ ภาษาไทโคราช
                        ขนบธรรมเนียมประเพณีไม่ค่อยแตกต่างจากคนอีสานทั่วไป วิถีชีวิตความเป็นอยู่คล้ายชาวไทเลย
การปกครอง
            การปกครองหัวเมือง แต่เดิมเป็นการปกครองแบบกินเมือง เจ้าเมืองได้รับมอบหมายให้ใช้พระราขอำนาจแทน พระมหากษัตริย์ ในการปกครองชุมชนขนาดเล็กมี ท้าวฝ่าย เป็นผู้ปกครองในระดับอำเภอ ตาแสง เป็นผู้ปกครองในระดับตำบล  และพ่อบ้าน หรือนายบ้าน ในระดับหมู่บ้าน
            ทำเนียบผู้ว่าราชการจังหวัดเลย  พอประมวลได้ดังนี้
                - หลวงศรีสงคราม  (ท้าวคำแสน)    พ.ศ.๒๓๙๖
                - หลวงศรีสงคราม  ( เหว้า)
                - หลวงราชภักดี  (สนธิ์    พ.ศ.๒๔๑๖
                - หลวงวิเศษจางวาง
                - พระศรีสงคราม  (มณี  เหมาภา)    พ.ศ.๒๔๔๖ - ๒๔๕๐
                - พระรามฤทธิ์  (สอน วิวัฒนปทุม)    พ.ศ.๒๔๕๐ - ๒๔๕๒
                - พระภักดีสงคราม  (ดิษฐ โกมลบุตร)    พ.ศ.๒๔๕๔ - ๒๔๕๖
                - พระยาประเสริฐ  สุนทราศัย  (กระจ่าง  สิงหเสนีย์)    พ.ศ.๒๔๕๖ - ๒๔๖๓
                - พระยาบรมราชบรรหาร (เย็น  อมาตยกุล)    พ.ศ.๒๔๖๔ - ๒๔๖๖
                - พระยาศรีนคร (ประสงค์  อมาตยกุล)    พ.ศ.๒๔๖๖ - ๒๔๗๕
                - หลวงวิวิธสุรการ  (ถวิล  เจียรมานพ)    พ.ศ.๒๔๗๖ - ๒๔๘๒

|บน |หน้าต่อไป |