ศาสนสถาน

            พระธาตุศรีสองรัก  อยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ของตัวอำเภอด่านซ้ายประมาณ ๑ กิโลเมตร เป็นเจดีย์ก่ออิฐถือปูน ฐานสี่เหลี่ยมจตุรัส กว้างด้านละ ๑๑ เมตร สูงประมาณ ๑๒ เมตร ตั้งอยู่ริมลำน้ำหมัน สร้างระหว่างปี พ.ศ.๒๑๐๓ - ๒๑๐๖  ในรัชสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์ แห่งกรุงศรีอยุธยา และพระเจ้าไชยเชษฐา แห่งกรุงศรีสัตนาคนหุต (เวียงจันทน์)  โดยยึดถือความศรัทธาในพระพุทธศาสนา เป็นการสร้างมิตรภาพและสัมพันธภาพ ระหว่างสองอาณาจักร ดังสัตยาธิษฐานที่กระทำต่อกันมีความว่า
            สมเด็จพระมหากษัตริย์เจ้ากรุงศรีสัตนาค สมเด็จพระมหากษัตริย์เจ้ากรุงศรีอยุธยามหาดิลก จึงมีพระราชวงษาสองพระองค์ จึงจากันทางให้เป็นพระราชไมตรี โดยบุพประเวณี เพื่อจะสืบเชื้อคือ สุริยวงษา และญาติวงษา พันธุมิตร อุตสาห์ รำมนา เพื่อจัดให้เป็นบรมสุขสวัสดิ์ เป็นประโยชน์แก่สมณพราหมณาจารย์เจ้า ชาวประชาราษฎรทั้งหลาย ตราบต่อเท่าถ้วนกัปป์อันนี้ เป็นเค้าเป็นประธานสารคดีในมหาปัตถพิคีรัต (คีรี) ในห้อมหว้อภูเขาสกลสีลวังก์ (เอกสิมังว)  ขอจงเป็นเอกสีมา ปริมณฑลอันเดียวกัน เกลี้ยงกลมงานมณฑลเท่าพงษ์พันธุ์ ลูกหลานเหลน อย่าได้ชิงส่วยลางแดนแสนหญ้า อย่าได้กระทำโลภเสี้ยวแก่กัน จนเท่าเสี้ยงพระอาทิตย์ พระจันทรเจ้าตกลงมอยู่เหนือแผ่นดินอันนี้เทอญ
            คำสัตยาธิษฐานนี้แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของเขตแดนระหว่างกัน โดยมีพระธาตุเจดีย์ศรีสองรัก เป็นหลักกั้นเขตแดน ระหว่างกันซึ่งอยู่ระหว่างกลางของแม่น้ำน่าน กับแม่น้ำโขง
            วัดกู่คำ  ตั้งอยู่ที่บ้านทรายขาว ตำบลทราย อำเภอวังสะพุง มีพระธาตุกุดเรือคำ สร้างเมื่อประมาณปี พ.ศ.๒๐๐๐  มีพระประธานดินเผาสมัยสุโขทัย สร้างเมื่อประมาณปี พ.ศ.๑๘๑๗ นอกจากนั้นยังมี พระทองแก้วสัมฤทธิ์ สององค์ พระงาช้างหนึ่งองค์
            ตามตำนานกล่าวว่า ในปี พ.ศ.๑๘๙๐ เจ้าฟ้าร่มขาวได้นำไพร่พลมาจากเมืองสุโขทัย อพยพมาตามลำน้ำเลย มาสร้างบ้านเมืองอยู่ ณ ภูมิประเทศที่อุดมสมบูรณ์ แล้วได้สร้างวัดชื่อ วัดกู่ ต่อมาเมื่อประมาณ พ.ศ.๑๙๐๐ ลูกชายเจ้าฟ้าร่มขาว ได้สร้างสถูปให้ชื่อว่า พระธาตุกุดเฮือคำ และเนื่องจากพระธาตุนี้อยู่ในวัด จึงเปลี่ยนชื่อวัดกู่ เป็นวัดกู่คำ