- ศิลาจารึกวัดพัทธสีมาราม (วัดป่าช้า)  เป็นจารึกบนแท่งหิน หรือใบเสมาหินขนาดใหญ่ ชนิดหินทรายทอง เป็นพุทธศิลปะสมัยทวารวดี ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๔ - ๑๖ ใช้อักษรปัลลวะ หรืออักษรอินเดียใต้  ที่พบมากในประเทศไทยทุกภาค ในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๖  อักษรจารึกทั้ง ๑๒ บรรทัด ปรากฎอยู่ด้านข้างของใบเสมา หินที่แกะสลักเป็นรูปหม้อบริเวณกลางหิน พบเมื่อปี พ.ศ.๒๕๐๖ ที่บ้านบุ่งผักก้าม ตำบลวังสะพุง อำเภอวังสะพุง  กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณวัตถุ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๓๔
                        เนื่องจากอัษรจารึกลบเลือนมาก ไม่สามารถอ่านข้อความใหญ่ได้ พอสันนิษฐานคร่าว ๆ จากหลักฐานโบราณคดี ประเภทใบเสมาหินได้ว่า เป็นศิลปแบบทวารวดี สร้างขึ้นตามคติดในพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาท
                        - ศิลาจารึกพระธาตุศรีสองรัก  เป็นใบเสมาหินชนิดหินชนวนทรงใบพาย ใช้อักษรธรรมอีสาน จำนวน ๔๓ บรรทัด จารึกด้านเดียว ศิลาจารึกสูง ๑.๓๖ เมตร กว้าง ๐.๘๓ เมตร เป็นจารึกหลักใหม่ สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๙ โดยพระครูลุน เจ้าอาวาสวัดบ้านหนานแพ่ง และเพียศรีวิเศษ บ้านนาทุ่ม  สร้างขึ้นใหม่ตามเนื้อความเดิม อ้างถึงว่าได้จดตำนานที่เคยสร้างเป็นจารึกไว้แล้ว เมื่อปี พ.ศ.๒๑๐๓  ซึ่งเป็นจารึกหลักเก่า ได้พบหลักฐานว่า จารึกหลักเดิมนั้นฝรั่งเศสได้เคลื่อนย้ายไป ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่หอพระแก้ว เมืองเวียงจันทน์ ซึ่งอยู่ในสภาพชำรุดแตกออกเป็นแปดชิ้นส่วน กรมศิลปากรได้สำเนาศิลาจารึกหลักนี้ จากประเทศลาว เมื่อปี พ.ศ.๒๕๒๓ และได้พิมพ์เผยแพร่อยู่ในจารึกประเทศไทย เล่ม ๕ พ.ศ.๒๕๒๙ เนื้อความขาดหายไปมาก จารึกไว้สองด้าน ด้านหนึ่งเป็นอักษรตัวธรรม อีกด้านหนึ่งเป็นอักษรขอม เนื้อความตรงกัน ไม่ต่างจากจารึกที่พระครูลุน จำลองไว้ นอกจากสามบรรทัดแรกที่ พระครูลุนกล่าวนำไว้ ปัจจุบันอยู่บริเวณด้านข้างของพระธาตุศรีสองรัก อำเภอด่านซ้าย
                        เนื้อเรื่อง ในศิลาจารึกคือ เริ่มกล่าวถึงการจารึกหลักใหม่ และเริ่มเล่าเรื่องตำนานศิลาเลข (ศิลาจารึก)  หลักเก่าตั้งแต่ประมาณปี พ.ศ.๒๑๐๓ สมัยพระไชยเชษฐาธิราช เป็นกษัตริย์เมืองเวียงจันทน์บุรีศรีสัตตนาคนหุต ร่วมสมัยกับสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์ เป็นกษัตริย์กรุงศรีอยุธยา (อยุธยา)  กษัตริย์ทั้งสองจึงตั้งเมตตาไมตรีจิต คิดให้เป็นประโยชน์แก่สองแผ่นดิน จึงใช้ราชามหาอำมาตย์นำเรื่องปรารภที่จะผูกไมตรีต่อกันโดยสองกษัตริย์ให้ไปนิมนต์พระ
เถรานุเถระที่มีศีลบริสุทธิ์ฝ่ายกรุงศรีสัตตนาคนหุตและพระสงฆ์ฝ่ายกรุงศรีอยุธยา พร้อมทั้งมหาอำมาตย์ฝ่ายกรุงศรีสัตตนาคนหุต กับมหาอำมาตย์ฝ่ายกรุงศรีอยุธยา กำหนดหมายมาชุมนุมกันที่จักหลั่งน้ำสัจจา พระสงฆ์ผู้ทรงศีลบริสุทธิ์และหลวงราชามหาอำมาตย์ ก็เอาน้ำสัจจาในกระออมแก้วแห่งกษัตริย์ทั้งสองเจือเป็นกระออมแก้วเดียวกัน เอาน้ำในกระออมนากแห่งมหาอุปราชเจ้าทั้งสองเจือเป็นกระออมนากเดียวกัน เอาน้ำในกระออมแก้ว น้ำในกระออมเงินแห่งมหาอำมาตย์ทั้งสองเจือกันเป็นกระออมเดียวกัน แล้วให้อ่านสัตยามีเนื้อความอ้างถึงพระมหากษัตริย์ทั้งสองแผ่นดิน พระราชวงศานุวงศ์ ได้เจรจากันที่จะให้เป็นพระราชไมตรีโดยบุพพประเพณี เพื่อจักสืบเชื้อสุริยวงศา และญาติวงศา เพื่อให้เป็นบรมสุขสวัสดิ์ เป็นประโยชน์แก่สมณพราหมณาจารย์ ชาวประชาราษฎร์ทั้งหลาย ขอจงเอาเป็นเอกสีมาปริมณฑลแผ่นดินอันเดียวกันไปชั่วลูกชั่วหลาน ห้ามมิให้ช่วงชิงดินแดน และไม่โลภเลี้ยวแก่กันจนสิ้นพระอาทิตย์ พระจันทร์
                        ครั้นอ่านสัจจะอธิษฐานเสร็จแล้ว ทั้งสองฝ่ายก็หลั่งน้ำสัจจะบนมหาปฐพี พระสงฆ์ทั้งสองฝ่ายก็มีใจภิรมย์ชมชื่นยินดี
มีเสน่หารักกันตั้งแต่ได้สร้างอุทิศกเจดีย์ศรีมหาธาตุ ไว้เป็นหลักด่านไว้กึ่งกลางระหว่างแม่น้ำโขงกับแม่น้ำน่าน นอกจากนี้ได้บอกการ สร้างอุทิศกเจดีย์ศรีสองรักครั้งแรกเมื่อปีวอก โทศก ถึงปีกุน เบญจศก เดือน ๖ ขึ้น ๑๔ ค่ำ และมหาอุปราชทั้งสองฝ่าย พระยาหัวเมือง
เสนาอำมาตย์ ก็ชุมนุมพระธาตุศรีสองรักจนเมื่อเดือน ๖ วันพฤหัสบดี ก็เสร็จสิ้นการฉลอง