จังหวัดพังงาตั้งอยู่ในพื้นที่ภาคใต้ตอนบนของประเทศไทย ทางด้านทะเลอันดามัน มหาสมุทรอินเดีย พื้นที่ที่ของจังหวัดพังงาเคยเป็นสถานที่อยู่อาศัยของมนุษย์ในสมัยก่อนประวัติศาตร์มีแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติมากมายหลายแห่ง มีพื้นที่ประมาณ ๔,๑๗๐ ตารางกิโลเมตรหรือ ประมาณ ๒,๖๐๐ ล้านไร่ มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ ๙ ของจังหวัดในภาคใต้ มีอาณาเขตดังนี้
            ทิศเหนือ  ติดต่อกับจังหวัดระนอง
            ทิศตะวันออก ติดต่อกับจังหวัดสุราษฎรธานี และจังหวัดกระบี่
            ทิศใต้  ติดต่อกับ จังหวัดภูเก็ต
            ทิศตะวันตก  ติดต่อกับทะเลอันดามันมหาสมุทรอินเดีย
ลักษณะภูมิประเทศ

            ภูมิประเทศของจังหวัดพังงา ประกอบด้วยภูเขาสลับซับซ้อน มีที่ราบตามชายฝั่งทะเลที่ราบหุบเขา มีช่ายฝั่งทะเลยาว ๒๔๐ กิโลเมตร ตลอดแนวด้านตะวันตกมีเกาะแก่งประมาณ ๑๐๕ เกาะ มีแม่น้ำลำคลอง และลำธารหลายสายกระจายอยู่ในเขตอำเภอต่าง ๆ
            พื้นที่มีลักษณะเป็นรูปยาวรีวางตัวตามแนวทิศเหนือ-ใต้ มีความยาวประมาณ ๑๑๓ กิโลเมตร มีความกว้างจากทิศตะวันออก - ตะวันตก ทางตอนเหนือของจังหวัดประมาณ ๒๕ กิโลเมตร และตอนใต้ ประมาณ ๕๐ กิโลเมตร มีลักษณะภูมิประเทศดังนี้

           บริเวณเทือกเขาและที่ราบสูงทางด้านตะวันออก  บริเวณนี้ครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของจังหวัดมีลักษณะเป็นกลุ่มภูเขาน้อยใหญ่จำนวนมาก ที่วางตัวสลับซับซ้อน ทอดตัวยาวตามแนวเหนือ - ใต้ มีเทือกเขาที่สำคัญคือเทือกเขาภูเก็ตซึ่งเป็นเทือกเขาที่ต่อเนื่องมาจากเทือกเขาตะนาวศรี มีความสูง ๒๐๐ ถึง ๑,๐๕๐ เมตร จากระดับน้ำทะเล แนวสันเขานี้ใช้เป็นเส้นแบ่งเขตการปกครองระหว่างจังหวัดพังงากับจังหวัดสุราษฎรธานี และจังหวัดกระบี่ บริเวณพื้นที่อำเภอเมือง ฯ อำเภอทับปุด แหละบางส่วนของอำเภอกะปง
           บริเวณที่ราบเชิงเขาตอนกลาง  บริเวณตอนกลางของพื้นที่ตามแนวเหนือ-ใต้ มีลักษณะภูมิประเทศแบบที่ราบเชิงเขา พื้นที่ส่วนใหญ่มีความสูงประมาณ ๒๐ - ๑๒๐ เมตร จากระดับน้ำทะเล ได้แก่พื้นที่ในเขตอำเภอเมือง ฯ อำเภอตะกั่วป่า และอำเภอท้ายเหมือง

           บริเวณที่รบชายฝั่งทะเลด้านตะวันตกและด้านใต้  เป็นที่ราบแคบ ๆ ตลอดแนวชายฝั่งทะเลยาวประมาณ ๒๔๐ กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ชายฝั่งทะเลของอำเภอคุระบุรี อำเภอตะกั่วป่า อำเภอท้ายเหมือง อำเภอตะกั่วทุ่ง อำเภอเมือง ฯ และอำเภอทับปุด
           บริเวณที่ราบดินตะกอนลำน้ำ  ได้แก่ บริเวณสองฝั่งคลองคึกคักและแม่น้ำตะกั่วป่าในเขตอำเภอตะกั่วป่า คลองวังทัง คลองห้วยทราย และคลองนาแฝก ในเขตอำเภอท้ายเหมือง คลองหล่อยุง คลองวัดเขา และคลองหินเขาในเขตอำเภอตะกั่วทุ่ง และแม่น้ำพังงาในเขตอำเภอเมือง ฯ

           บริเวณเกาะนอกฝั่งทะเล  จังหวัดพังงามีเกาะใหญ่น้อยประมาณ ๑๐๕ เกาะ เกาะเหล่านี้เกิดจากการจมตัวของฝั่งทะเลในอดีต ส่วนใหญ่อยู่ในเขตพื้นที่อำเภอตะกั่วป่า อำเภอตะกั่วทุ่ง อำเภอคุระบุรี และอำเภอเกาะยาว
ทรัพยากรธรรมชาติ
            จังหวัดพังงามีทรัพยากรธรรมชาติค่อนข้างสมบูรณ์มากจังหวัดหนึ่งของภาคใต้ ทรัพยากรที่สำคัญได้แก่ แหล่งน้ำ ป่าไม้ สัตว์ป่า ดิน แร่ธาตุ และทรัพยากรทางทะเล

           ทรัพยากรน้ำ  พื้นที่ส่วนใหญ่ตั้งอยู่ในพื้นที่ลุ่มน้ำรหัสที่ ๒๕ (พื้นที่ลุ่มน้ำภาคใต้ฝั่งตะวันตกมีต้นน้ำเกิดจากแนวเทือกเขาภูเก็ตที่เป็นเทือกเขาต่อเนื่องกับเทือกเขาตะนาวศรี ไปลงสู่ทะเลอันดามันและเวิ้งอ่าวพังงา
                - แม่น้ำพังงา  มีต้นกำเนิดจากภูเขากะทะคว่ำในเขตอำเภอกะปง ไหลมาบรรจบกับคลองหรา และไหลลงสู่ทะเลที่อ่าวพังงา มีความยาวประมาณ ๔๕ กิโลเมตร เดิมเป็นเส้นทางคมนาคมทางน้ำที่สำคัญเคยมีเรือสำเภาเข้ามาขนถ่ายสินค้าถึงตัวเมืองพังงา แต่ปัจจุบันแม่น้ำสายนี้อยู่ในสภาพตื้นเขิน เรือไม่สามารถแล่นเข้ามาได้ และไม่ได้รับการพัฒนาใช้ประโยชน์ในการเกษตร และอุปโภคบริโภค
                - คลองตะกั่วป่า  เกิดจากเทือกเขาในเขตอำเภอกะปง ไหลมาบรรจบกับคลองเหล คลองรมณีย์ และไหลลงสู่ทะเลอันดามัน ที่อำเภอตะกั่วป่า มีความยาวประมาณ ๓๐ กิโลเมตร สมัยก่อนเป็นแม่น้ำที่มีความสำคัญในเชิงพาณิชย์ และคมนาคม เคยมีเรือแล่นเข้าไปถึงอำเภอกะปงได้ แต่ปัจจุบันมีสภาพเช่นเดียวกับแม่น้ำพังงาที่อยู่ในสภาพตื้นเขินอันเป็นผลมาจากการทำเหมืองแร่ ก่อให้เกิดปัญหาน้ำท่วมในเขตอำเภอตะกั่วป่าเป็นประจำทุกปี จำเป็นที่จะต้องขุดลอกเพื่อให้ระบายน้ำได้ทันในฤดูที่ฝนตกหนัก
                - คลองนางย่อม  มีต้นกำเนิดจากเขาพระหนี หรือเขานมสาวและเขาพ่อตาหลวงแก้ว ไหลลงสู่ทะเลอันดามันที่ตำบลทุ่งรัก อำเภอคุระบุรี มีความยาวประมาณ ๒๔ กิโลเมตร คลองสายนี้เป็นแหล่งน้ำสำคัญเพื่อการเกษตรกรรมบริเวณสองฝั่งคลอง คลองสายนี้หากได้รับการพัฒนาจะสามารถนำน้ำมาใช้เพื่อการเกษตรได้ถึง ๑๖,๐๐๐ ไร่
                - คลองนาเตย  มีต้นกำเนิดจากทิวเขาโตนย่านไทร เขาหม่น เขาตีนโตนใน ไหลลงสู่ทะเลอันดามันที่ตำบลท้ายเหมือง มีความยาวประมาณ ๑๕ กิโลเมตร ปัจจุบันคลองสายนี้เป็นแหล่งน้ำต้นทุนของโครงการคลองนาเตย อำเภอท้ายเหมือง
                - คลองถ้ำ  มีต้นกำเนิดจากทิวเขาแสกเพิง เขาวังกอ ไหลลงสู่อ่าวพังงาที่ตำบลถ้ำ อำเภอตะกั่วทุ่ง ยาวประมาณ ๑๓ กิโลเมตร ปัจจุบันเป็นแหล่งน้ำต้นทุนของโครงการฝายคลองถ้ำ ตำบลตากแดด อำเภอเมือง ฯ
                - คลองลำไตรมาศ   มีต้นกำเนิดจากท่าเขาทำหมอน ไหลลงสู่ทะเลอันดามันที่ตำบลปะรุ่ย อำเภอทับกุด ยาวประมาณ ๒๓ กิโลเมตร ปัจจุบันเป็นแหล่งน้ำต้นทุนของโครงการฝายคลองลำไตรมาศ อำเภอทับปุด
            นอกจากนี้ยังมีแหล่งน้ำลำธาร และคลองหลายสายที่มีความยาวตั้งแต่ ๔ - ๒๐ กิโลเมตร อื่น ๆ อีก

           ทรัพยากรป่าไม้  โดยรวมแล้วจังหวัดพังงา มีสภาพป่าที่อุดมสมบูรณ์มากกว่าอีกหลายจังหวัดในอดีต พื้นที่ป่ามีปริมาณ ๒,๙๙๐ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๑,๘๗๐,๐๐๐ ไร่ ประมาณร้อยละ ๗๒ ของพื้นที่จังหวัด ประกอบด้วยป่าบก ประมาณ ๒,๕๕๕ ตารางกิโลเมตร และป่าชายเลนประมาณ ๔๓๘ ตารางกิโลเมตร สภาพป่าดังกล่าวถูกบุกรุกทำลายอย่างรวดเร็ว จนเหลือสภาพป่าสมบูรณ์อยู่ประมาณ ๑,๒๒๕ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๗๖๖,๐๐๐ ไร่ ประมาณร้อยละ ๒๙ ของพื้นที่จังหวัด

                - ป่าดงดิบ  พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่าดงดิบ ประกอบด้วยป่าดิบชื้น ป่าดิบเขา และป่าไผ่ มีสภาพเป็นป่าแน่นทึบ สภาพป่าค่อนข้างสมบูรณ์ ประกอบด้วยพันธุ์ไม้มีค่านานาชนิด มีพื้นที่ประมาณ ๙๒๐ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๕๗๕,๐๐๐ ไร่ ประมาณร้อยละ ๒๒ ของพื้นที่จังหวัด
                - ป่าชายเลน  จังหวัดพังงาเป็นจังหวัดที่มีพื้นที่ป่าชายเลนมากที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับจังหวัดต่าง ๆ ด้านฝั่งทะเลอันดามัน และยังเป็นป่าชายเลนที่อุดมสมบูรณ์กว่าจังหวัดอื่น ๆ มีพันธุ์ไม้มีค่าหลายชนิด มีพื้นที่ป่าชายเลนประมาณ ๓๐๗ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๑๙๒,๐๐๐ ไร่
                - ป่าสงวนแห่งชาติ  มีอยู่รวม ๗๓ ป่ามีพื้นที่ประมาณ ๒,๔๗๕ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๑,๕๔๗,๐๐๐ ไร่
                - อุทยานแห่งชาติ  มีอยู่ ๗ แห่ง เป็นพื้นที่ประมาณ ๑,๑๐๖ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๖๙๑,๐๐๐ ไร่ ประกอบด้วยอุทยานแห่งชาติทางบก และอุทยานแห่งชาติทางทะเลคือ อุทยานแห่งชาติอ่าวพังงา (๔๐๐ ตารางกิโลเมตร) อุทยานแห่งชาติศรีพังงา (๒๔๖ ตารางกิโลเมตร)  อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ (๑๓๕ ตารางกิโลเมตร) อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสิมิลัน (๑๑๘ ตารางกิโลเมตร) อุทยานแห่งชาติเขาลำปี - หาดท้ายเหมือง (๗๒ ตารางกิโลเมตร)  อุทยานแห่งชาติหาดแหลมสน (พื้นที่ส่วนใหญ่อยู่ในเขตจังหวัดระนอง)  และอุทยานแห่งชาติเขาหลัก - เขาลำรู่ (๑๒๕ ตารางกิโลเมตร)
                - วนอุทยาน  มีอยู่ ๒ แห่ง มีพื้นที่ประมาณ ๐.๕ ตารางกิโลเมตร คือ วนอุทยานนางมโนราห์ และวนอุทยานน้ำตกรามัญ
ประชากร
            ประชากรในจังหวัดพังงาส่วนใหญ่มีเชื้อชาติไทย รองลงมาเป็นเชื้อสายจีนใช้ภาษาถิ่นใต้สื่อสารในท้องถิ่นประชากรนับถือศาสนาพุทธร้อยละ ๗๗  และนับถือศาสนาอิสลามร้อยละ ๓๒ อีกร้อยละ ๑ นับถือศาสนาอื่น นอกจากนี้มีประชากรที่เป็นคนต่างด้าวสัญชาติพม่า และมอญที่เดินทางมาเป็นผู้ใช้แรงงานจำนวนหนึ่ง ชนกลุ่มน้อยมีเพียงกลุ่มเดียวคือ ชาวเลมีอยู่ประมาณ ๑,๕๐๐ คน อาศัยอยู่ตามแถบชายฝั่งทะเลอันดามัน บริเวณหมู่เกาะสุรินทร์ อำเภอคุระบุรี และในหลายพื้นที่ที่ติดกับชายฝั่งทะเลของอำเภอท้ายเหมือง บ้านทับปลา บ้านขนิม บ้านท่าดินแดง บ้านท่าปากแหว่ง เกาะคอเขา และหมู่เกาะสุรินทร์ ชนกลุ่มนี้จะมีภาษาพูดเป็นของตนเอง
            ประชากรในจังหวัดพังงามีอาชีพหลักที่สำคัญคือ การเกษตรกรรม การประมง และการเพาะเลี้ยงชายฝั่ง การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ การทำอุตสาหกรรมขนาดเล็ก และการค้าปลีก

| หน้าต่อไป | บน |