การพัฒนาการของเมืองระยอง  หลังจากที่เมืองระยองได้ย้ายจากตำบลบ้านเก่ามาตั้งอยู่ที่ตำบลท่าประดู่แล้ว ก็ได้มีการเปลี่ยนแปลงมาเป็นลำดับคือ
            เมืองระยองในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น มีฐานะเป็นหัวเมืองชั้นจัตวา เป็นหัวเมืองชั้นนอก ขึ้นสังกัดกับกรมท่า หัวเมืองชั้นนอกที่ขึ้นสังกัดกรมท่าในครั้งนั้นมีสามเมืองคือ เมืองระยอง เมืองจันทบูร และเมืองตราด
                ปี พ.ศ.๒๔๔๙ เมืองระยองขึ้นกับมณฑลจันทบุรี โดยมีเมืองตราด และเมืองประจันตคีรีเขต (เกาะกง) ขึ้นอยู่กับมณฑลจันทบูรด้วย
                ปี พ.ศ.๒๔๕๑ โอนอำเภอเมืองแกลงมาขึ้นกับเมืองระยอง จากเดิมนั้นขึ้นอยู่กับเมืองจันทบุรี เมืองแกลงนี้เดิมเป็นเมืองจัตวาคู่กับเมืองขลุง เมืองแกลงถูกยุบเป็นอำเภอแกลงในปีเดียวกันนี้ มีหลวงแกลงแกล้วกล้า (ศรี บุญศิริ) เป็นนายอำเภอคนแรก
                ปี พ.ศ.๒๔๕๔ เมืองระยองได้แบ่งเขตการปกครองออกเป็นสามอำเภอคือ อำเภอเมือง ฯ อำเภอแกลง และอำเภอบ้านค่าย
                ปี พ.ศ.๒๔๕๙ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เปลี่ยนชื่อเมืองระยองมาเป็นจังหวัดระยอง และยังขึ้นต่อมณฑลจันทบุรี
                ปี พ.ศ.๒๔๗๔ ยุบมณฑลจันทบุรี จังหวัดระยองย้ายไปขึ้นกับมณฑลปราจีนบุรี
                ปี พ.ศ.๒๔๗๖ ยกเลิกระบบเทศาภิบาล มณฑลต่าง ๆ ถูกยุบ และให้ถือจังหวัดเป็นเขตการปกครองใหญ่ในส่วนภูมิภาค จังหวัดระยองจึงขึ้นต่อกระทรวงมหาดไทย
                ปี พ.ศ.๒๔๘๔ มีการจัดตั้งภาคขึ้นมาควบคุมดูแลทำนองเดียวกับมณฑล จังหวัดระยองขึ้นอยู่กับภาค ๒ ในจำนวน ๕ ภาค ที่ทำาการภาคตั้งอยู่ที่จังหวัดปราจีนบุรี ต่อมาได้ย้ายมาอยู่กับภาค ๑ เมื่อปี พ.ศ.๒๔๘๖ มีที่ทำการภาคอยู่ที่กรุงเทพ ฯ ผู้มีหน้าที่ควบคุมดูแลภาคเรียกว่า ข้าหลวงตรวจการภาค
                พ.ศ.๒๔๙๕ กำหนดให้มี ๙ ภาค มีผู้ว่าราชการภาค ปกครองบังคับบัญชา จังหวัดระยองขึ้นอยู่กับภาค ๒ มีที่ทำการภาคอยู่ที่จังหวัดฉะเชิงเทรา
                พ.ศ.๒๕๐๐ ยกเลิกการปกครองระบบแบ่งเขตการปกครองเป็นภาค คงให้จังหวัดเป็นหน่วยราชการส่วนภูมิภาคที่ใหญ่ที่สุด
                พ.ศ.๒๕๑๓ จังหวัดระยองแบ่งเขตการปกครองออกเป็น ๓ อำเภอ ๑ กิ่งอำเภอ ได้แก่ อำเภอเมือง ฯ อำเภอแกลง อำเภอบ้านค่าย และกิ่งอำเภอปลวกแดง (เป็นอำเภอปลวกแดงในปี พ.ศ.๒๕๒๒)
                พ.ศ.๒๕๑๖ จังหวัดระยองมี ๓ อำเภอกับ ๒ กิ่งอำเภอคือ เพิ่มกิ่งอำเภอบ้านฉาง (เป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๒๘)
                พ.ศ.๒๕๒๐ จังหวัดระยองมี ๓ อำเภอกับ ๓ กิ่งอำเภอคือ เพิ่มกิ่งอำเภอวังจันทร  (เป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๓๔)
                พ.ศ.๒๕๒๒ จังหวัดระยองมี ๔ อำเภอกับ ๒ กิ่งอำเภอ โดยกิ่งอำเภอปลวกแดงถูกยกฐานะเป็นอำเภอ
                พ.ศ.๒๕๒๘ จังหวัดระยองมี ๕ อำเภอกับ ๑ กิ่งอำเภอ โดยกิ่งอำเภอบ้านฉางถูกยกฐานะเป็นอำเภอ
                พ.ศ.๒๕๓๔ จังหวัดระยองมี ๖ อำเภอ โดยกิ่งอำเภอวังจันทร ถูกยกฐานะเป็นอำเภอ
                พ.ศ.๒๕๓๖ จังหวัดระยองมี ๖ อำเภอ กับ ๑ กิ่งอำเภอคือ กิ่งอำเภอเขาชะเมา
                พ.ศ.๒๕๓๙ จังหวัดระยองมี ๖ อำเภอกับ ๒ กิ่งอำเภอ คือเพิ่มกิ่งอำเภอนิคมพัฒนา
                พ.ศ.๒๕๔๑ จังหวัดระยองยังคงมีเขตการปกครองเป็น ๖ อำเภอกับ ๒ กิ่งอำเภอ แยกเป็นองค์การบริการส่วนตำบล ๕๔ ตำบล เทศบาล ๓ แห่ง สุขาภิบาล ๑๓ แห่ง หมู่บ้าน ๔๑๒ หมู่บ้าน
            เหตุการณ์สำคัญ  เป็นเหตุการณ์ในประวัติ พอประมวลได้ดังนี้
                การกู้ชาติของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช  ในปลายสมัยอยุธยา เมื่อกรุงศรีอยุธยาใกล้จะเสียแก่พม่า พระยาวชิรปราการหรือพระยาตาก ได้ถูกเกณฑ์มารักษากรุง ตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๓๐๖ - ๒๓๑๐ เมื่อพิจารณาเห็นว่ากรุงศรีอยุธยาคงจะต้องเสียแก่พม่า เนื่องจากความอ่อนแอของฝ่ายไทย จึงได้หาทางออกเมื่อประมาณเดือนยี่ พ.ศ.๒๓๐๙ โดยได้รวบรวมกำลังประมาณ ๕๐๐ คน ออกไปตั้งหลัก ณ วัดพิชัย อยู่ทางด้านใต้ของสถานีรถไฟในปัจจุบัน แล้วยกกำลังมุ่งไปทางทิศตะวันออก ได้ปะทะกับพม่าแต่ตีฝ่าวงล้อมออกไปได้ จากนั้นก็มุ่งไปบ้านโพสามหาว (โพสาวหาร หรือโพสังหาร ก็เรียกกัน) และบ้านพรานนก ได้สู้รบกับพม่าไปตลอดทาง
                จากบ้านพรานนกไปบ้านคง หนองไม้ซุง ตามทางเมืองนครนายก ไปบ้านนาเริ่ง ถึงเมืองปราจีนบุรีข้ามด่านกบ และบ้านหัวทองหลาง พานทอง บางปลาสร้อย ถึงบ้านนาเกลือออกไปพัทยา มาจอมเทียน ไก่เตี้ย สัตหีบ หินโค่ง แวะหยุดพักไพร่พล ที่บ้านน้ำเก่า ปัจจุบันเข้าใจว่าเป็นบ้านเก่า ตำบลตาขัน อำเภอบ้านค่าย
                ขณะนั้นผู้รั้งเมืองระยองคือ พระยาระยอง (บุญเมืองหรือบุญเรือน) ได้ทราบข่าวจึงพาคณะกรมการเมืองออกไปเชิญให้พระยาตากพาไพร่พลเข้ามาพักในเมือง พร้อมทั้งมอบธัญญาหารให้เกวียนหนึ่ง ให้พระยาตากเข้าพักที่ท่าประดู่ และพักแรมอยู่ที่วัดลุ่ม (วัดลุ่มมหาชัยชุมพล) สองคืน แล้วจึงได้ตั้งค่าย ขุดคู ปักขวากล้อมบริเวณที่พักไว้โดยมิได้ประมาท
                ในระหว่างเวลานั้น กรุงศรีอยุธยายังไม่เสียแก่พม่า พวกกรมการเมืองคิดระแวงว่า พระยาตากหลบหนีการสู้รบมาจึงนำเรื่องเข้าปรึกษาหารือกับพระยาระยอง แต่พระยาระยองไม่เห็นด้วย ดังนั้นขุนรามหมื่นซ่อง นายทองอยู่นกเล็ก ขุนจ่าเมือง (ด้วง) หลวงแสนพลหาญ กรมการเมืองระยองได้นำกำลังประมาณ ๑,๕๐๐ คน ยกกำลังมาโจมตีพระยาตาก โดยเข้าโจมตีค่ายทางด้านเหนือ ด้านวัดเนิน (ปัจจุบันรวมกับวัดลุ่ม) มีขุนจ่าเมืองเป็นหัวหน้า แต่ถูกกำลังของพระยาตากต่อต้านถอยกลับไป กำลังของพวกกรมการเมืองที่เหลืออยู่ก็พากันล่าถอยไป พระยาตากจึงระดมกำลังเข้าตียึดเมืองระยองไว้ได้ในคืนวันนั้น บรรดาทหารได้เห็นความสามารถของพระยาตาก จึงพากันยกย่องเรียกว่า เจ้าตาก และโดยที่ชื่อเดิมของท่านชื่อว่า สิน จึงพากันเรียกว่า เจ้าตากสิน
                เมื่อพระยาตาก ยึดเมืองระยองได้แล้ว ก็ให้พักไพร่พลอยู่ในเมืองประมาณ ๗ - ๘ วัน เพื่อบำรุงขวัญทหารและจัดการบ้านเมืองให้เรียบร้อย แล้วจึงนำกำลังเดินทางไปเมืองจันทบุรี เพื่อใช้เป็นที่ตั้งมั่นในการกอบกู้อิสรภาพจากพม่าต่อไป
                การเสด็จประพาสเกาะเสม็ดของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เมื่อปี พ.ศ.๒๔๑๙ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินเกาะเสม็ด ได้ทอดพระเนตรการทำเยื่อเคย (กะปิ) หลายแห่ง กะปิที่เกาะเสม็ดในครั้งนั้นราคาเพียงถังละหนึ่งบาท ผลจากการเสด็จประพาสครั้งนี้ จังหวัดระยองได้ใช้ตราสัญญลักษณ์ของจังหวัดเป็นรูปเกาะเสม็ด บนเกาะมีพลับพลา ซึ่งหมายถึงพลับพลาซึ่งเคยเป็นที่ประทับของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
                พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ สร้างวัดในระยอง  เมื่อปี พ.ศ.๒๔๒๗ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จ ฯ ชายฝั่งทะเลตะวันออก แหลมสน เมืองแกลง เสด็จ ฯ มาใกล้เจดียสถานทรงมีพระราชดำริว่าที่ตำบลปากน้ำแหลมสนนี้ สมควรเป็นที่สร้างพระอารามได้ จึงได้โปรดเกล้า ฯ ให้พระแกลงแกล้วกล้า (มั่ง) ผู้ว่าราชการเมืองแกลง สร้างพระอารามขึ้นในบริเวณพระเจดีย์ซึ่งมีอยู่เดิม พระราชทานนามวัดว่า วัดสมมติเทพฐาปนาราม พร้อมกับพระราชทานที่ดินสร้างวัด จำนวน ๑๐ ไร่ ๒ งาน