วัดอ่างทองวรวิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ตั้งอยู่ตรงข้ามศาลากลางจังหวัด เดิมเป็นวัดเล็กๆ 2 วัด ชื่อ วัดโพธิ์เงิน และวัดโพธิ์ทอง สร้างในสมัยรัชกาลที่ 4 ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 โปรดฯ ให้รวมวัดสองวัดเป็นวัดเดียวกันเมื่อ พ.ศ. 2443 และพระราชทานนามว่า วัดอ่างทอง วัดนี้มีพระอุโบสถที่งดงาม มีพระเจดีย์ทรงระฆังประดับด้วยกระจกสีและหมู่กุฏิทรงไทยสร้างด้วยไม้สักงดงามเป็นระเบียบซึ่งล้วนเป็นสถาปัตยกรรมตามแบบศิลปะสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น

ประวัติ

สภาพฐานะและที่ตั้งของวัด

วัดอ่างทองวรวิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดวรวิหาร ตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันออก ในท้องที่เทศบาลเมืองอ่างทอง มีถนนเทศบาลผ่านเข้ามาในบริเวณวัด ๓ สาย คือ ถนนเทศบาล ๑ ผ่านหน้าวัด ถนนเทศบาล ๓ ผ่านทางด้านตะวันออก ถนนเทศบาล ๔ผ่านทางด้านหลังวัดนอกจากนี้ก็มีถนนซอยร่มโพธิ์ทองอีก ๑ สาย เนื้อที่ดินที่ตั้งวัดมีจำนวน ๓๑ ไร่ ๑ งาน ๖๖ ตารางวา ที่ดินระวาง ๕๐๓๘ I ๕๖๑๒-๗ เลขที่ดิน ๗๒ หน้าสำรวจ ๔๒๗ โฉนดเลขที่ ๖๐๔๓ ตำบลบางแก้ว อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง อาณาเขตทิศเหนือจดลำแม่น้ำเจ้าพระยา ทิศใต้ติดที่ดินราชพัสดุและที่ดินของเอกชน ทิศตะวันออกติดที่ดินของศาลเจ้าและที่ดินเอกชน ทิศตะวันตกติดที่ดินของไปรษณีย์ และบริเวณที่ตั้งศาลากลางจังหวัดอ่างทอง

ต่อมาเมื่อ พ.ศ.๒๔๔๓ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) ได้เสด็จพระราชดำเนินทางชลมารค เพื่อไปทรงหล่อพระพุทธชินราชจำลอง ที่จังหวัดพิษณุโลก ที่จะนำไปประดิษฐานเป็นพระประธานในพระอุโบสถวัดเบญจมบพิตร เมื่อเรือพระที่นั่งแล่นผ่านมาถึงหน้าวัดโพธิ์ทองและวัดโพธิ์เงิน ทรงทอดพระเนตรเห็นรั้วหน้าวัดต่างกันเป็น ๒ ตอน จึงทรงรับสั่งถามสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ซึ่งโดยเสด็จไปในเรือพระที่นั่งนั้นด้วย ว่าเป็นเพราะเหตุใด สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ จึงได้กราบบังคมทูลว่า เป็น ๒ วัดติดกัน คือ ทางทิศตะวันตกเป็นวัดโพธิ์ทอง ทางด้านทิศตะวันออกเป็นวัดโพธิ์เงิน ต่างวัดต่างทำ จึงไม่เหมือนกัน พระองค์จึงทรงรับสั่งว่า “ ควรจะมารวมให้เป็นวัดเดียวกัน ” และให้ชื่อขึ้นใหม่ว่า “ วัดอ่างทอง ” เมื่อเสด็จกลับจากการหล่อจำลองพระพุทธชินราชจำลองแล้ว เสนาบดีกระทรวงหาดไทย ได้มีหนังสือถึงผู้ว่าราชการจังหวัดอ่างทองว่า ให้รวมวัดโพธิ์ทองและวัดโพธิ์เงินเข้าเป็นวัดเดียวกัน แล้วขนานนามวัดขึ้นใหม่ว่า วัดอ่างทอง วัดทั้ง ๒ จึงรวมเป็นวัดเดียวกัน และได้รับขนานนามว่า วัดอ่างทอง อันเป็นมงคลนาม ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา ส่วนเสนาสนะต่าง ๆ ก็ปล่อยให้อยู่ในสภาพเดิม และได้เรียกบริเวณหมู่กุฏิของวัดโพธิ์ทองเดิมว่า "คณะใต้" เรียกหมู่กุฏิของวัดโพธิ์เงินเดิมว่า "คณะเหนือ" การปกครองก็ขึ้นอยู่กับเจ้าอาวาสองค์เดียวกัน

การก่อสร้างและปฏิสังขรณ์นับตั้งแต่พระครูวิเศษชยสิทธิ์ได้มาปกครองวัดก็นี้ได้เริ่มทำการปฏิสังขรณ์และก่อสร้างเสนาสนะต่างๆเป็นการใหญ่ เริ่มตั้งแต่กุฏิ หอสวดมนต์ ศาลาการเปรียญ โรงเรียนพระปริยัติธรรม ทำกำแพงแก้วพระอุโบสถ ตลอดจนการปูกระเบื้องซีเมนต์พื้นของกำแพงแก้วและได้ทำการก่อสร้างพระเจดีย์ เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ และพระพุทธรูปต่าง อีกด้วย แล้วได้จัดการสร้างศาลาลาย ภายในกำแพงแก้วอีก ๔ หลัง เพื่อสำหรับเป็นที่พักของอุบาสกอุบาสิกา และสร้างศาลาท่าน้ำหน้าวัดอีก ๓ หลัง พระประธานในพระอุโบสถสร้างด้วยก่ออิฐถือปูน เป็นพระปางมารวิชัย ขนาดหน้าตักกว้าง ๒.๑๕ เมตร สูง ๒.๗๕ เมตร เป็นพระประธานคู่กับวัดมาแต่เดิม ลักษณะไม่งามและไม่ถูกสัดส่วน ในขณะนั้นได้เริ่มชำรุดและเอนไปทางตะวันตกเฉียงเหนือใกล้จะโค่นอยู่แล้ว แต่ก็ไม่มีใครคิดปฏิสังขรณ์หรือแก้ไขให้คืนดังเดิม ด้วยเห็นว่าเป็นพระที่ปั้นด้วยปูน หากจะไปขยับเขยื้อนเข้าก็เกรงว่าเป็นการซ้ำเติมให้พังเร็วลงอีก ซึ่งดูจะเป็นบาปแก่ผู้กระทำ จึงปล่อยให้เอนอยู่อย่างนั้น ต่างพากันคาดคะเนว่า ในชั่วเวลาอีกไม่เกินหนึ่งปีก็จะโค่นลงมาเอง จึงได้ร่วมใจกันหล่อพระประธานขึ้นใหม่ด้วยโลหะ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ขนาดหน้าตักกว้าง ๑.๔๒ เมตร สูง ๒.๐๐ เมตร การที่ทำให้องค์พระขนาดเท่านี้ ก็โดยผู้เชี่ยวชาญคำนวณว่าพระองค์ของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าสมัยเมื่อครั้งทรงพระชนม์ชีพอยู่มีขนาดเท่านั้น และหวังว่าถ้าพระองค์เดิมพังแล้ว ก็จะนำองค์ที่หล่อขึ้นใหม่ประดิษฐานแทน

การหล่อพระประธานองค์นี้ ครั้งแรกปรากฏว่าตอนพระเศียรไม่ติด ต่างพากันเข้าใจว่าเป็นความบกพร่องของนายช่าง ซึ่งนายช่างก็ยืนยันว่า การหล่อพระพุทธรูปทุกครั้งที่ผ่านมา ไม่เคยมีความมั่นใจเท่าครั้งนี้ เพราะได้มีผู้ใหญ่มาร่วมด้วยเป็นจำนวนมาก การกระทำทุกอย่างเป็นไปด้วยความรอบคอบ แต่ที่มาเป็นเช่นนี้ ก็ไม่ทราบว่าเพราะเหตุใด แต่ไม่วายประชาชนก็โทษนายช่างอยู่นั่นเอง

เมื่อการหล่อครั้งแรกไม่สำเร็จ จึงได้กระทำพิธีหล่อขึ้นใหม่ ในการหล่อครั้งหลังนี้ นายช่างได้กระทำพิธีสักการะบูชา และบอกเล่าพระประธานองค์เดิม จึงปรากฏว่าการหล่อครั้งหลังนี้สำเร็จลง แม้จะไม่เรียบร้อย ก็พอจะตบแต่งได้ จึงส่งเอาลงไปขัดที่บ้านช่างหล่อธนบุรี เมื่อขัดแล้วเสร็จ ก็ได้นำเข้าไปไว้ในพระอุโบสถ เพื่อรอโอกาสให้องค์เดิมพังก็จะได้นำองค์ใหม่ขึ้นประดิษฐานแทน ต่อมาอีกไม่นานนักพระประธานองค์ที่คาดกันว่าจะโค่นพังลงมานั้นแทนที่จะโค่นลงตามความคาดหวัง กลับตั้งตรงขึ้นได้อีก เมื่อเหตุการณ์กลับมาเป็นเช่นนี้ จึงชวนให้สงสัย คงจะมีใครไปจัดการแก้ไขให้กลับคืนมาเป็นแน่ แต่เมื่อได้ตรวจดูกันอย่างละเอียดถี่ถ้วนแล้ว ก็ไม่มีรอยปรากฏที่แสดงให้เห็นว่าไม่มีใครเข้าไปแตะต้องเลย ในขณะที่เอนอยู่เดิมนั้นเพราะแท่นได้ชำรุดลงไปแถบหนึ่ง และแถบนั้นก็น่าจะต้องรับน้ำหนักมากขึ้น ส่วนอีกแถบหนึ่ง การรับน้ำหนักก็มีแต่จะน้อยลง แต่แถบดังกล่าวนี้กลับทรุดลงไปเสมอกันอีก จึงทำให้องค์พระประธานตั้งตรงได้ดิ่งกับฉัตรที่เหนือพระเศียรพอดี

เหตุการณ์ที่กลับมาเป็นเช่นนี้ ทำให้เกิดความงุนงงแก่ผู้พบเห็นเป็นอันมาก ต่างพากันวิพากษ์วิจารณ์ว่า ท่านแสดงอภินิหารให้ปรากฏ และท่านคงจะไม่ยอมออกไปจากที่นั้น ประชาชนจึงพามีความเลื่อมใสยิ่งขึ้น และได้ทำการปฏิสังขรณ์ขึ้นมาอีก โดยทำแท่นให้แข็งแรงและลงรักษ์ปิดทองกันจนเป็นที่เรียบร้อย สำหรับองค์ที่หล่อขึ้นใหม่นั้นก็ได้นำขึ้นประดิษฐานไว้ตอนหน้าพระองค์เดิม

เมื่อปีพ.ศ.๒๔๗๗ ท่านรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ(พระศารสาลน์-ประพันธ์) ได้ขึ้นมาตรวจโรงเรียนและได้พิจารณาเห็นว่า โรงเรียนประจำจังหวัดซึ่งได้อาศัยศาลาวัดเป็นสถานที่เรียนอยู่นั้นคับแคบมากและยังต้องให้หอสวดมนต์ และบริเวณกุฏิพระเป็นที่เล่าเรียนอีกด้วย ไม่เป็นการสะดวกแก่นักเรียน และก่อความไม่สงบให้แก่พระสงฆ์ จึงได้ปรารภกับท่านเจ้าคุณพระราชเมธี (พระโพธิวงศาจารย์) ว่าควรจะจัดสร้างอาคารเรียนขึ้นต่างหาก โดยใช้สถานที่บริเวณหมู่กุฏิคณะเหนือ (ที่ตั้งวัดโพธิ์เงิน-เดิม) เป็นสถานที่ปลูกสร้าง ซึ่งก็ได้มีความเห็นชอบร่วมกัน แล้วจึงได้รื้อย้ายเสนาสนะต่าง ๆ นำไปปลูกสร้างกุฏิแถวหลังเดียวกัน ทางด้านทิศตะวันตกของหมู่กุฏิคณะใต้ โดยกระทรวงศึกษาธิการ ได้ช่วยออกค่ารื้อย้ายให้ด้วยเป็นจำนวนเงิน ๕๐๐ (ห้าร้อยบาท) แล้วจึงได้ทำการปลูกสร้างอาคารเรียนของโรงเรียนประจำจังหวัดขึ้น ณ ที่แห่งนั้น โดยใช้เงินงบประมาณของกระทรวงศึกษาธิการเป็นจำนวนเงิน ๖,๐๐๐ บาท(หกพันบาท) นายพัน ปัทมโรจน์ ผู้เป็นคหบดีผู้หนื่งในตำบลบ้านแห และมีความคุ้นเคยชอบพอกันอยู่กับพระราชเมธี จึงได้บริจาคสมทบอีกเป็นจำนวนเงิน ๕,๑๐๙ บาท (ห้าพันหนึ่งร้อยเก้าบาท) ท่านข้าหลวงประจำจังหวัด (พระประชากรบริรักษ์) ท่านศึกษาธิการจังหวัด (นายฟุ้ง ศรีวิจารณ์) พร้อมด้วยคณะกรรมการจังหวัดและคณะครูได้ร่วมกันจัดหาได้อีกจำนวนเงิน ๑,๓๔๑ บาท (หนึ่งพันสามร้อยสี่สิบเอ็ดบาท) รวมเป็นเงิน ๑๒,๔๕๐ บาท (หนึ่งหมื่นสองพันสี่ร้อยห้าสิบบาท) การก่อสร้างได้เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๔๗๙ เป็นต้นมา และได้แล้วเสร็จเมื่อปี พ.ศ.๒๔๘๑

ในปี พ.ศ.๒๔๘๐ ท่านข้าหลวงประจำจังหวัดอ่างทอง ได้ปรารภกับท่านเจ้าคุณพระราชเมธีว่า วัดอ่างทองตั้งอยู่ติดกับจังหวัด ปัจจุบันเจ้าอาวาสก็ดำรงตำแหน่งเจ้าคณะจังหวัดอยู่ด้วย วัดนี้จึงจัดว่าเป็นศูนย์กลางของวัดทั้งหลายในจังหวัดอ่างทอง ประกอบกับที่วัดนี้มีปูชนียวัตถุที่สำคัญคือ องค์พระเจดีย์ แม่จะได้สร้างขึ้นใหม่ก็จริง แต่ก็ได้บรรจุพระสารีริกธาตุไว้เป็นจำนวนมาก เสนานะต่าง ๆ ก็เป็นระเบียบเรียบร้อย ทั้งในด้านการศึกษา ก็มีทั้งฝ่ายปริยัติธรรมและภาษาไทยอย่างสมบูรณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่วัดได้มีความเจริญรุ่งเรืองขึ้นมาได้ ก็โดยได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ได้ทรงมีพระราชบัญชาให้รวมวัดทั้งสองเข้าเป็นวัดเดียวกัน แล้วได้ทรงพระราชทานนามวัดให้ใหม่ อันเป็นมงคลนามสืบเนื่องมาจนบัดนี้ จึงเป็นการสมควรที่จะขอพระราชทาน พระบรมราชานุญาต ให้ยกฐานะวัดอ่างทองขึ้นเป็นพระอารามหลวงได้ พอดีกับในเดือนตุลาคม ๒๔๘๐ นั้นเอง ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี (พระยาพหลพลพยุหเสนา) ได้ขึ้นมาตรวจราชการที่จังหวัดอ่างทอง และได้แวะเยี่ยมวัดอ่างทอง ท่านข้าหลวงประจำจังหวัดได้กราบเรียนถึงเรื่องราวที่จะขอพระราชทานยกฐานะวัดอ่างทองขึ้นเป็นพระอารามหลวงให้ทราบ และได้พาไปตรวจดูเสนานะต่างๆและเขตวัดโดยรอบ ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี ก็มีความเห็นชอบด้วยกับความดำริของข้าหลวงประจำจังหวัด จึงสั่งให้ทำเรื่องราวบอกขอเข้าไปเป็นทางการ

ท่านข้าหลวงประจำจังหวัดจึงได้มอบให้ศึกษาธิการจังหวัด (นายฟุ้ง ศรีวิจารณ์) เป็นผู้ดำเนินเรื่องราวบอกขอเข้าไปยังกระทรวงศึกษาธิการตามระเบียบ ต่อมาในเดือนมิถุยายน พ.ศ.๒๔๘๑ ทางจังหวัดก็ได้รับหนังสือของกระทรวงศึกษาธิการที่ ๗๔๗๒/๒๔๘๑ ลงวันที่ ๗๑ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๘๑ ว่า ได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ยกฐานะวัดอ่างทองขึ้นเป็นพระอารามหลวง ขั้นตรี ชนิดวรวิหาร ตั้งแต่วันที่ ๗ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๑ แล้ว วัดอ่างทองจึงได้เป็นพระอารามหลวง ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา และมีเจ้าอาวาสปกครองวัดมาจนถึงปัจจุบันดังนี้

๑. พระโพธิวงศาจารย์ (แผ้ว สุนฺทโร ป.ธ.๓) (พ.ศ.๒๔๕๕-๒๕๑๖)
๒. พระวิเศษชยสิทธิ์ (ผวน อวิกเขโป) (พ.ศ.๒๕๑๗-๒๕๒๕)
๓. พระราชสุวรรณโสภณ (บุญส่ง ญาณคุตโต ป.ธ.๘) (พ.ศ.๒๕๒๖-ปัจจุบัน)

หลังจากเป็นพระอารามหลวงแล้ว ได้มีการก่อสร้างและบูรณปฏิสังขรณ์เสนาสนะภายในวัดมาเป็นลำดับ ดังนี้

พ.ศ.๒๔๘๒ นายน้อย นางบุญช่วย เลขาจารย์ ได้ก่อสร้างกำแพงคอนกรีตเสริมเหล็ก แทนรั้วไม้หน้าวัดที่ชำรุดทรุดโทรมไปมาก

พ.ศ.๒๔๘๕ น้ำท่วมโรงเรียนพระปริยัติธรรมชั้นล่าง ได้เกิดการชำรุดเสียหายหมดต้องจัดทำใหม่ โดยพระเดชพระคุณพระราชเมธี เป็นผู้ดำเนินการก่อสร้าง

พ.ศ.๒๔๘๙ หลังคาพระอุโบสถได้ชำรุดทรุดโทรม นายทองดี จิตวัตร นายกรุด นางบุญมี บริจาคทรัพย์บูรณะปฏิสังขรณ์ กรมการศาสนาได้จัดสรรเงินและมีชาวบ้านร่วมกันบริจาคทรัพย์ เพื่อบูรณปฏิสังขรณ์พระอุโบสถในครั้งนี้ อีกเป็นจำนวนมาก

พ.ศ.๒๕๐๐ กรมการศาสนาได้เพิ่มเงินจัดสรรให้อีก เพื่อทำแท่นพระประธานในพระอุโบสถให้สูงขึ้น รวมทั้งปิดทององค์พระประธานจำนวน ๒ องค์ พระประธานองค์ใหญ่มีรูปลักษณะพระสมัยอู่ทอง

ทรัพย์สินของวัด

มีเนื้อที่ดินตั้งที่วัดทั้งหมด ๓๑ ไร่ ๑ งาน ๖๖ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๖๐๔๓ และ มีที่ดินธรณีสงฆ์ของวัดอ่างทองวรวิหาร จำนวน ๑๖ แปลง

แปลงที่ ๑ อยู่ที่ตำบลบางแก้ว อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๑ ไร่ ๓ งาน ๓๖ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๖๐๔๔

แปลงที่ ๒ อยู่ที่ตำบลศาลาแดง อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๖ ไร่ ๒ งาน ๘๒ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๔๙๒๔

แปลงที่ ๓ อยู่ที่ตำบลบ้านอิฐ อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๒๓ ไร่ ๒ งาน ๔๔ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๑๙๗๘

แปลงที่ ๔ อยู่ที่ตำบลบ้านอิฐ อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๖ ไร่ ๑ งาน ๖๐ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๕๙๑๒

แปลงที่ ๕ อยู่ที่ตำบลบางแก้ว อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๗ ไร่ ๑ งาน ๕๖ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๕๔๓๙

แปลงที่ ๖ อยู่ที่ตำบลบางแก้ว อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๖ ไร่ ๑ งาน ๓๑ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๙๘๑

แปลงที่ ๗ อยู่ที่ตำบลบางพลับ อำเภอไชโย จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๘ ไร่ ๑ งาน ๘๔ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๓๖๘๓

แปลงที่ ๘ อยู่ที่ตำบลตลาดกรวด อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๖ ไร่ ๓ งาน ๖๐ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๔๕๑

แปลงที่ ๙ อยู่ตำบลป่างิ้ว อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๑๐ ไร่ ๑ งาน ๘๙ ตารางวา โฉนดที่ดินเลขที่ ๔๗๗๕

แปลงที่๑๐ อยู่ตำบลบางซ้ายนอก อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จำนวน ๗๑ ไร่ ๑ งาน ๖๘ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๗๔๑๕

แปลงที่ ๑๑ อยู่ตำบลสีบัวทอง อำเภอแสวงหา จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๑๕ ไร่ ๓ งาน ๒๗ ตารางวา โฉนดที่ดินเลขที่ ๔๐

แปลงที่ ๑๒ อยู่ตำบลสีบัวทอง อำเภอแสวงหา จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๑๕ ไร่ ๓ งาน ๘๑ ตารางวา โฉนดที่ดินเลขที่ ๔๒๗

แปลงที่ ๑๓ อยู่ตำบลสีบัวทอง อำเภอแสวงหา จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๒๔ ไร่ ๒ งาน ๙๘ ตารางวา โฉนดที่ดินเลขที่ ๒๓๖๐

แปลงที่๑๔ อยู่ตำบลป่างิ้ว อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๓๖ ไร่ ๒ งาน ๗๒ ตารางวา โฉนดที่ดินเลขที่ ๔๓๘๐

แปลงที่ ๑๕ อยู่ที่ตำบลบ้านอิฐ อำเภอเมืองอ่างทอง จังหวัดอ่างทอง จำนวน ๓ ไร่ ๘๐ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๗๙๐๔

แปลงที่ ๑๖ อยู่ตำบลเทพมงคล อำเภอบางซ้าย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จำนวน ๗๘ ไร่ ๒ งาน ๒๗ ตารางวา โฉนดเลขที่ ๑๔๔๐๖

พระอุโบสถวัดอ่างทองวรวิหาร

พระอุโบสถวัดอ่างทองวรวิหาร ก่อสร้างและปฏิสังขรณ์นับตั้งแต่พระครูวิเศษชยสิทธิ์ได้มาปกครองวัดนี้ ได้เริ่มทำการปฏิสังขรณ์และก่อสร้างเสนาสนะต่างๆ เช่น ทำกำแพงแก้วพระอุโบสถ ตลอดจนการปูกระเบื้องซีเมนต์พื้นของกำแพงแก้ว และได้ทำการก่อสร้างพระเจดีย์ เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ และพระพุทธรูปต่าง อีกด้วย

พระประธานในพระอุโบสถสร้างด้วยก่ออิฐถือปูน เป็นพระปางมารวิชัย ขนาดหน้าตักกว้าง ๒.๑๕ เมตร สูง ๒.๗๕ เมตร เป็นพระประธานคู่กับวัดมาแต่เดิม ลักษณะไม่งามและไม่ถูกสัดส่วน ในขณะนั้นได้เริ่มชำรุดและเอนไปทางตะวันตกเฉียงเหนือใกล้จะโค่นอยู่แล้ว แต่ก็ไม่มีใครคิดปฏิสังขรณ์หรือแก้ไขให้คืนดังเดิม ด้วยเห็นว่าเป็นพระที่ปั้นด้วยปูน หากจะไปขยับเขยื้อนเข้าก็เกรงว่าเป็นการซ้ำเติมให้พังเร็วลงอีก ซึ่งดูจะเป็นบาปแก่ผู้กระทำ จึงปล่อยให้เอนอยู่อย่างนั้น ต่างพากันคาดคะเนว่า ในชั่วเวลาอีกไม่เกินหนึ่งปีก็จะโค่นลงมาเอง จึงได้ร่วมใจกันหล่อพระประธานขึ้นใหม่ด้วยโลหะ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ขนาดหน้าตักกว้าง ๑.๔๒ เมตร สูง ๒.๐๐ เมตร การที่ทำให้องค์พระขนาดเท่านี้ ก็โดยผู้เชี่ยวชาญคำนวณว่าพระองค์ของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าสมัยเมื่อครั้งทรงพระชนม์ชีพอยู่มีขนาดเท่านั้น และหวังว่าถ้าพระองค์เดิมพังแล้ว ก็จะนำองค์ที่หล่อขึ้นใหม่ประดิษฐานแทน

การหล่อพระประธานองค์นี้ ครั้งแรกปรากฏว่าตอนพระเศียรไม่ติด ต่างพากันเข้าใจว่าเป็นความบกพร่องของนายช่าง ซึ่งนายช่างก็ยืนยันว่า การหล่อพระพุทธรูปทุกครั้งที่ผ่านมา ไม่เคยมีความมั่นใจเท่าครั้งนี้ เพราะได้มีผู้ใหญ่มาร่วมด้วยเป็นจำนวนมาก การกระทำทุกอย่างเป็นไปด้วยความรอบคอบ แต่ที่มาเป็นเช่นนี้ ก็ไม่ทราบว่าเพราะเหตุใด แต่ไม่วายประชาชนก็โทษนายช่างอยู่นั่นเอง เมื่อการหล่อครั้งแรกไม่สำเร็จ จึงได้กระทำพิธีหล่อขึ้นใหม่ ในการหล่อครั้งหลังนี้ นายช่างได้กระทำพิธีสักการะบูชา และบอกเล่าพระประธานองค์เดิม จึงปรากฏว่าการหล่อครั้งหลังนี้สำเร็จลง แม้จะไม่เรียบร้อย ก็พอจะตบแต่งได้ จึงส่งเอาลงไปขัดที่บ้านช่างหล่อธนบุรี เมื่อขัดแล้วเสร็จ ก็ได้นำเข้าไปไว้ในพระอุโบสถ เพื่อรอโอกาสให้องค์เดิมพังก็จะได้นำองค์ใหม่ขึ้นประดิษฐานแทน ต่อมาอีกไม่นานนักพระประธานองค์ที่คาดกันว่าจะโค่นพังลงมานั้นแทนที่จะโค่นลงตามความคาดหวัง กลับตั้งตรงขึ้นได้อีก เมื่อเหตุการณ์กลับมาเป็นเช่นนี้ จึงชวนให้สงสัย คงจะมีใครไปจัดการแก้ไขให้กลับคืนมาเป็นแน่ แต่เมื่อได้ตรวจดูกันอย่างละเอียดถี่ถ้วนแล้ว ก็ไม่มีรอยปรากฏที่แสดงให้เห็นว่าไม่มีใครเข้าไปแตะต้องเลย ในขณะที่เอนอยู่เดิมนั้นเพราะแท่นได้ชำรุดลงไปแถบหนึ่ง และแถบนั้นก็น่าจะต้องรับน้ำหนักมากขึ้น ส่วนอีกแถบหนึ่ง การรับน้ำหนักก็มีแต่จะน้อยลง แต่แถบดังกล่าวนี้กลับทรุดลงไปเสมอกันอีก จึงทำให้องค์พระประธานตั้งตรงได้ดิ่งกับฉัตรที่เหนือพระเศียรพอดี

เหตุการณ์ที่กลับมาเป็นเช่นนี้ ทำให้เกิดความงุนงงแก่ผู้พบเห็นเป็นอันมาก ต่างพากันวิพากษ์วิจารณ์ว่า ท่านแสดงอภินิหารให้ปรากฏ และท่านคงจะไม่ยอมออกไปจากที่นั้น ประชาชนจึงพามีความเลื่อมใสยิ่งขึ้น และได้ทำการปฏิสังขรณ์ขึ้นมาอีก โดยทำแท่นให้แข็งแรงและลงรักษ์ปิดทองกันจนเป็นที่เรียบร้อย สำหรับองค์ที่หล่อขึ้นใหม่นั้นก็ได้นำขึ้นประดิษฐานไว้ตอนหน้าพระองค์เดิม

หลังจากเป็นพระอารามหลวงแล้ว ได้มีการก่อสร้างและบูรณปฏิสังขรณ์เสนาสนะภายในวัดมาเป็นลำดับ ดังนี้

พ.ศ.๒๔๘๙

หลังคาพระอุโบสถได้ชำรุดทรุดโทรม นายทองดี จิตวัตร นายกรุด นางบุญมี บริจาคทรัพย์บูรณะปฏิสังขรณ์

กรมการศาสนาได้จัดสรรเงินและมีชาวบ้านร่วมกันบริจาคทรัพย์ เพื่อบูรณปฏิสังขรณ์พระอุโบสถในครั้งนี้ อีกเป็นจำนวนมาก

พ.ศ.๒๕๐๐

กรมการศาสนาได้เพิ่มเงินจัดสรรให้อีก เพื่อทำแท่นพระประธานในพระอุโบสถให้สูงขึ้น รวมทั้งปิดทององค์พระประธานจำนวน ๒ องค์ พระประธานองค์ใหญ่มีรูปลักษณะพระสมัยอู่ทอง