พระยารัษฎานุประดิษฐ์ ฯ  (คอซิมบี้ ณ ระนอง)  เกิดเมื่อปี พ.ศ.๒๔๐๐ เป็นบุตรคนสุดท้องของพระยาดำรงสุจริต ฯ (คอซูเจียง)  เมื่อเจริญวัยบิดาได้ส่งไปศึกษาในประเทศจีน จึงอ่านและเขียนภาษาไทยไม่ได้ แต่สามารถพูดได้ถึง ๕ ภาษา คือ จีน (พูดได้ ๕ ภาษา) ไทย อังกฤษ อินเดีย และมลายู  เป็นผู้มีประสบการณ์สูง เพราะต้องติดตามบิดาไปตามเมืองต่าง ๆ ของประเทศจีน และเคยตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า ฯ ไปยังมลายู อินโดนิเซีย และยุโรป ด้วย
            พระยารัษฎา ฯ เริ่มเข้ารับราชการเมื่ออายุ ๒๕ ปี เมื่อพระยารัตนเศรษฐี (คอซิมก๊อง)  เป็นเจ้าเมืองระนอง
            พ.ศ.๒๔๒๕  เป็นหลวงบริรักษ์โลหะกิจ ผู้ช่วยเจ้าเมืองระนอง
            พ.ศ.๒๔๒๗  เป็นพระอัษฎงคตทิศรักษา เจ้าเมืองกระบุรี
            พ.ศ.๒๔๖๓   เป็นพระยารัษฎานุประดิษฐ์ ฯ เจ้าเมืองตรัง
            ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้รับโปรดเกล้า ฯ ให้เป็นสมาชิกองคมนตรี และมีพระราชดำริจะให้ดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงเกษตรด้วย
            พระยารัษฎานุประดิษฐ์ ได้สร้างสรรค์ความเจริญให้แก่ชาติบ้านเมืองตลอดเวลา ที่รับราชการเป็นอันมาก ด้วยความมีคุณภาพและคุณธรรม ดังจะเห็นได้จากผลงานของท่านดังนี้คือ
            ครั้งที่ได้ดำรงตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลมณฑลภูเก็ต ได้ใช้กุศโลบายที่เรียกว่า หนามยอกเอาหนามบ่ง  กล่าวคือ ในครั้งนั้นช่างชาวจีนที่เป็นกรรมการเหมืองแร่ ในเมืองระนอง ตะกั่วป่า และภูเก็ต ได้จัดตั้งกลุ่มอั้งยี่ขึ้นมา ได้ก่อเหตุและทะเลาะวิวาทกับคนไทยและเจ้าของเหมืองแร่ ในขณะที่อังกฤษก็ฉวยโอกาสเอาเปรียบไทย หากพฤติกรรมใดเป็นประโยชน์แก่เจ้าของเหมือง ชาวอังกฤษก็จะรับว่ากรรมกรจีนเหล่านั้น อยู่ในอำนาจบังคับของตน แต่ถ้าไม่เกิดประโยชน์ก็จะปฎิเสธไม่รับรู้
            พระยารัษฎา ฯ แก้ปัญหาด้วยการแต่งตั้งหัวหน้าอั้งยี่เป็นกรรมการพิเศษ เข้ามาช่วยป้องกันเหตุร้ายในกรณีที่เกิดกรณีพิพาท โดยมอบภาระหน้าที่ให้หัวหน้าสายรับผิดชอบไปแก้ปัญหา โดยตัวท่านเองไกล่เกลี่ยให้ความยุติธรรม ทำให้ปัญหาลดลงและหยุดไปในที่สุด
            สำหรับราษฎร ท่านใช้หลักการปกครองแบบ พ่อปกครองลูก เอาใจใส่ดูแลอย่างใกล้ชิด โดยออกตรวจงานและเยี่ยมเยียนราษฎรในทุกท้องที่ที่รับผิดชอบ เมื่อพบผู้เดือดร้อนก็ช่วยแก้ปัญหาให้โดยเร็ว สอนให้ราษฎรขยันทำมาหากิน และมีศีลธรรม ทางฝ่ายราชการก็ได้สร้างคนให้สามารถปฎิบัติงานแทนท่าน ด้วยการอรมสั่งสอนจนมั่นใจ แล้วแต่งตั้งให้เป็นนายอำเภอ ถ้าทำงานบกพร่องจะเรียกมาตักเตือน ใช้ธรรมเป็นอำนาจ การให้บำเหน็จดูที่ผลงาน ทุกคนจึงให้ความศรัทธาและเคารพ
                -  การรักษาความสงบเรียบร้อย  โดยแก้ปัญหาโดยให้ทุกคนถือเป็นหน้าที่ที่จะต้องปราบปรามโจรผู้ร้าย ร้วมกับเจ้าหน้าที่ของทางราชการ หมู่บ้านใดไม่ให้ความร่วมมือจะมีความผิดได้รับโทษ ทุกบ้านต้องมีเกราะไว้เคาะเป็นสัญญาณบอกเหตุร้าย เมื่อได้ยินสัญญาณดังกล่าวให้ทุกคนมาร่วมประชุม โดยมีอาวุธติดตัวไปด้วย ใครไม่เข้าประชุมให้ผู้ใหญ่บ้านจดชื่อเสนอกรมการอำเภอเพื่อลงโทษต่อไป ให้กำนันผู้ใหญ่บ้านทำบัญชีประวัติคนพาลเอาไว้ หากบ้านใดมีวัวควายหายไป ผู้ใหญ่ กำนัน จะต้องรับผิดชอบจับคนร้ายมาลงโทษให้ได้ นอกจากนี้ยังจัดให้มี ตำรวจม้า และเสนอให้มีการติดตามผู้ร้ายที่หลบหนี เข้าไปในเขตปกครองจังหวัดอื่น
                -  ด้านการส่งเสริมอาชีพ  พระยารัษฎา ฯ ได้ขอพระราชทานยืมเงิน ๖,๐๐๐ เหรียญ เพื่อใช้เป็นทุนหมุนเวียนให้ราษฎรยืมไปทำทุนโดยคิดดอกเบี้ยต่ำ ทำให้ราษฎรสามารถขยายพื้นที่เพาะปลูก มีรายได้สูงขึ้นมีฐานะความเป็นอยู่ดีขึ้น และได้ขอพระบรมราชานุญาตยกเว้นภาษีช่วงเริ่มต้นของการเพาะปลูก ๖-๑๐ ปี ให้ด้วย จัดให้มีตลาดนัดขึ้นในชุมชนแต่ละแห่งอาทิตย์ละครั้ง  เพื่อเป็นการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าระหว่างกัน นอกจากนั้นยังได้ดำเนินการชักชวนบริษัททุ่งคาราเบอร์ บริษัททุ่งคาเปาด์ บริษัทสะเตรทเทรดดิ้ง มาลงทุนทำเหมืองแร่ที่ภูเก็ต และบริษัทเอเซียติคมาดำเนินการที่ตะกั่วป่า ติดต่อธนาคารชาร์เตอร์ ในปีนังมาเปิดสาขาที่ภูเก็ต นับเป็นธนาคารต่างประเทศแห่งแรกที่เข้ามาเปิดทำการในประเทศไทย
                -  ด้านการศึกษาและศาสนา   ได้ให้การสนับสนุนการศึกษาอย่างจริงจังโดยจัดให้มีมาสอนตามวัด นิมนต์พระสงฆ์มาสอนเด็กและชาวบ้านให้อ่านออกเขียนได้ โดยใช้เงินรายได้จากเหมืองแร่เป็นเงินเดือนครู ๔-๑๐ บาท ต่อเดือน ดำเนินการซ่อมแซมวัดวาอาราม ตั้งโรงเรียนพระปริยัติธรรม และอาราธนาพระธรรมปาสาจารย์จากนครศรีธรรมราช มาเป็นเจ้าคณะมณฑลภูเก็ต จำพรรษาอยู่ที่วัดโฆสิตวิหาร โดยปรับปรุงวัดให้เป็นศูนย์กลางฟื้นฟูพระพุทธศาสนาของมณฑล
            นอกจากนี้ยังได้ส่งเยาวชนไปศึกษาวิชาการปกครองและระเบียบราชการที่กระทรวง ทบวงกรมต่าง ๆ ในกรุงเทพ ฯ เมื่อจบการศึกษาแล้วได้กลับมารับราชการทำประโยชน์ให้แก่ชาติบ้านเมือง ในส่วนตัวท่านเองก็ได้ออกแนะนำ อบรมเจ้าหน้าที่ทุกระดับ ก่อนส่งผู้ใดไปรับตำแหน่งจะเรียกมาอบรมสั่งสอน ตักเตือนเพื่อให้ไปปฎิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
                -  ด้านการสาธารณสุข  ในสมัยนั้นการสาธารณสุขยังไม่มีหน่วยงานใดรับผิดชอบโดยตรง พระยารัษฎา ฯ ได้จัดหาแพทย์ประจำตำบล หรือพระสงฆ์ ที่มีความรู้ทางแพทย์แผนไทยมาช่วยรักษาโรคภัยไข้เจ็บแก่ราษฎร จัดส่งเจ้าหน้าที่ที่มีความรู้ด้านอนามัย ออกไปแนะนำชาวบ้านตามตำบลต่าง ๆ
            ในจังหวัดภูเก็ตมีผู้คนเสียชีวิตด้วยโรคต่าง ๆ ปีละมาก ๆ จึงได้สร้างโรงพยาบาลที่ภูเก็ต มีอุปกรณ์ด้านการแพทย์ครบครัน ที่ทันสมัยที่สุดคือ เครื่องเอกซ์เรย์ ซึ่งถือว่าเป็นเครื่องแรกที่นำเข้ามาใช้ในประเทศไทย ท่านได้ชักชวนบรรดามิชชันนารีจากหัวเมืองมลายู มาทำงานในโรงพยาบาลภูเก็ตเป็นจำนวนมาก ได้ตั้งด่านกักกันโรคขึ้นที่เกาะตะเภา หน้าเมืองภูเก็ต เพื่อสะกัดกั้นเชื้อกาฬโรค จัดการสุขาภิบาลให้เป็นระบบ
            พระยารัษฎา ฯ เป็นผู้ที่มีบุคคลิกและวิธีการทำงานที่โดดเด่น ใหม่แปลกได้รับการยกย่องว่าเป็นนักปกครองที่ยอดเยี่ยม กล่าวคือ มีความเชื่อมั่นในตนเอง ขยัน ใฝ่รู้ มีความคิดริเริ่ม ซื่อสัตย์สุจริต ผ่อนปรน มีเมตตาธรรม มีคุณสมบัติของสัตบุรุษ ใช้คนเหมาะกับงาน ใช้ทั้งพระเดชและพระคุณ จริงใจต่อผู้น้อย และให้ประชาชนมีส่วนร่วม สมควรเป็นนักปกครองตัวอย่างที่ปฎิบัติงานประสบผลสำเร็จอย่างดียิ่ง

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |