หลักที่ ๓  จารึกด้วยอักษรปัลลวะ เป็นภาษามอญ มีอายุอย่ประมาณ พุทธศตวรรษที่ ๑๒ - ๑๔  มีอักษรหนึ่งบรรทัด แถวยาว ๔ นิ้ว สูง ๔ นิ้ว จารึกเพียงด้านเดียว บนแผ่นหินหน้าเรียบ มีคำจารึกดังนี้
                คำจารึก  ปสิณาวุ  คำแปล จงเลือกไปทางนี้
            ตำนาน  ตำนานพื้นเมืองของจังหวัดอุทัยธานี มีอยู่หลายเรื่องด้วยกันดังนี้
                ตำนานยอำเภอหนองขาหย่าง  เรื่องมีอยู่ว่า ในสมัยก่อนพื้นที่ส่วนใหญ่ของอำเภอหนองขาหย่างเป็นที่ลุ่ม เมื่อถึงเวลาหน้าทำนา ชาวนาจะวิดน้ำเข้านา โดยการใช้กระโซ้วิดน้ำ ลักษณะของกระโซ้นั้น จะต้องมีขาหยั่งสามอันเป็นไม้คอยรับน้ำหนักของน้ำในกระโซ้  เมื่อหยุดหน้าทำนา ชาวนาจะเป็นแต่กระโซ้ไว้ใช้ในครั้งต่อไป คงทิ้งไว้แต่ขาหยั่ง เมื่อคนผ่านไปมาก็จะเห็นแต่ขาหยั่งอยู่เต็มท้องนาเลย พากันเรียกว่าหนองขาหยั่ง ต่อมาคำว่า "หยั่ง" กลายเป็น "หย่าง"  จึงเรียกกันว่าหนองขาหย่าง
                ตำนานเขานาค  ตำบลเขาขี้ฝอย เป็นนิทานพื้นบ้านของหมู่บ้านหนองเตา อำเภอเมือง ฯ มีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาว่า ที่บริเวณเขานาค เดิมเป็นที่อยู่ของพวกพญานาค และห่างเขาออกไปทางด้านทิศตะวันออกมีหนองน้ำขนาดใหญ่ เป็นที่อาศัยของเต่าทอง พญานาคพยายามที่จะจับเต่าทองไปเป็นอาหาร ส่วนเต่าทองก็พยายามหลบหนีและไปคบหาอยู่กับพวกเทวดา ขอให้พวกเทววดาช่วยสาปแช่งให้พยานาคตายแข็งเป็นหิน พญานาคจึงพากันหนีไป เหลือแต่พญานาคที่ดื้อมากเลยถูกสาปเป็นหินอยู่ที่ภูเขา เขาลูกนี้จึงได้ชื่อว่า เขานาค ส่วนหนองน้ำใหญ่นั้นได้ชื่อว่า หนองเต่า เป็นหมู่บ้านใหญ่มาจนถึงปัจจุบันนี้
                อีกสำนวนหนึ่งเล่าว่า พญานาคตนหนึ่งไปชอบหญิงสาวคนหนึ่งชื่อนาง เป็นคนอยู่ในหมู่บ้านเดียวกับเจ้าหลวง ซึ่งชอบพอหญิงสาวคนนี้อยู่เช่นกัน เธอตัดสินใจไม่ถูกว่าจะร่วมเรียงเคียงหมอนกับใครดี ในที่สุดพญานาคกับเจ้าหลวงก็ตกลงพบกัน และได้ต่อสู้กันชนิดที่ต้องใช้วิชาความสามารถพิเศษ จนพวกเทวดาต้องออกมาดู ในการต่อสู้ครั้งหนึ่ง คมขวานได้จามไปถูกแผ่นดิน ถึงกับแยกเป็นลำน้ำตากแดด พวกเทวดาเห็นว่าจะไม่เป็นการ จึงสาบให้เจ้าหลวงกลายเป็นหินอยู่ที่เขาหลวงในปัจจุบัน ส่วนพญานาคให้ตากแดดไว้จนตายกลายเป็นเขานาค สำหรับนางถูกตัดหน้าอกไปให้เจ้าหลวงข้างหนึ่ง กลายเป็นเขานมนาง อยู่คนละฝั่งกับลำน้ำตากแดด ในเขตอำเภอโกรกพระ จังหวัดนครวสวรรค์ อีกข้างหนึ่งขว้างไปไกลกลายเป็นเขาแหลม อยู่ในเขตอำเภอทัพทัน ส่วนสถานที่ต่อสู้กันเรียกว่า วังรอ จนถึงทุกวันนี้
                ตำนานเมืองอุทัย  ตามตำนานเล่าว่า ท้าวมหาพรหมได้มาตั้งเมืองที่บ้านอุไทย ในสมัยสุโขทัยเชื่อกันว่าเป็นแหล่งที่อยู่ของคนไทยจึงเรียกว่า เมืองอู่ไทย ต่อมาแม่น้ำเปลี่ยนทางเดินทำให้เมืองเกิดกันดารน้ำ เมืองอู่ไทยจึงถูกทิ้งร้างจนถึงสมัยอยุธยา จนกระทั่งสมิงพะตะเบิด ชาวมอญได้เข้ามาปรับปรุงพัฒนาเมืองอู่ไทย โดยขุดทะเลสาบกักเก็บน้ำไว้ใกล้เมืองและตั้งตนเป็นผู้ปกครองเมืองอู่ไทย ชาวอุทัยธานีจึงนับถือว่า พะตะเบิด เป็นเจ้าเมืองคนแรก