- สันหลังคา  การตกแต่งบริเวณนี้นิยมลวดลายที่ฉลุจากโลหะมากกว่าที่ฉลุจากไม้ ลักษณะลวดลายจะต่อเนื่องหรือเป็นเถา และจัดโครงสร้างของลายไปทางนอน ลายฉลุนี้จะติดกับสันหลังคาโดยฝังลึกลงไปในซีเมนต์ที่โบกติดหลังคา รูปแบบของลายนิยมลวดลายที่มาจากเส้นโค้งปนกับดอกไม้ และใบไม้ บางครั้งฉลุเป็นลายเครือเถา บางครั้งจะตกแต่งด้วยลวดลายแบบเดียวกับที่ตกแต่งเชิงชาย
                - หน้าจั่วและยอดจั่ว (ตูแบลายา) ลวดลายที่ตกแต่งบนยอดจั่วเรียกว่า เวาะฆูตง  การตกแต่งส่วนนี้ใช้วิธีฉลุ หรือแกะสลักไม้ หรือตีเกล็ดเป็นรัศมี เพื่อระบายอากาศ หรือตกแต่งด้วยลายฉลุไม้แล้วระบายด้วยสีทอง บางแห่งระบายสีเป็นลวดลายเครือเถา
                - เชิงชาย (ตือโปกาซา) การตกแต่งบริเวณนี้นิยมใช้วัสดุสองประเภทคือโลหะฉลุโปร่งและไม้ฉลุโปร่ง ถ้าฉลุจากโลหะ นิยมจัดลวดลายในทางนอน และต่อเนื่องกัน สำหรับลวดลายที่ฉลุด้วยไม้นิยมทั้งในทางนอนซึ่งฉลุบนไม้กระดานแผ่นเดียว และลวดลายที่จัดองค์ประกอบในทางตั้ง  การออกแบบจะออกแบบลายในกระดานแผ่นเดียวกัน แล้วนำมาเรียงประกอบกันตั้งแต่สามแผ่นขึ้นไป จึงจะครบองค์ประกอบของลาย
                - ช่องลมใต้หลังคา (ปากาซา) โดยทั่วไปนิยมตกแต่งด้วยลายฉลุโปร่ง จัดองค์ประกอบของลายในทางตั้ง ไม้ที่ฉลุแต่ละชิ้น ยาวประมาณ ๖๐ เซนติเมตร เอามาเรียงต่อเนื่องกัน บางแห่งแบ่งลวดลายออกเป็นสองส่วน ส่วนบนจัดองค์ประกอบในทางตั้ง ใช้ไม้ฉลุยาวประมาณ ๙๐ เซนติเมตร ช่วงล่างกว้างตั้งแต่ ๑๕ - ๓๐ เซนติเมตร ในช่วงนี้จัดเป็นองค์ประกอบของลายในทางนอน
                - ช่องลมเหนือประตูและหน้าต่าง  การตกแต่งโดยมากทำจากไม้กระดานแผ่นเดียวนำมาแกะสลักแสดงความสูงต่ำ และฉลุโปร่ง เพื่อให้แสงสว่างเข้ามาภายในได้ และเพื่อเป็นการระบายอากาศด้วย นิยมลวดลายจากพรรณไม้และอักษรประดิษฐ์ การแกะสลักจะเป็นแบบนูนต่ำ ข้อความที่นำมาเป็นอักษรประดิษฐ์ มักจะเลือกจากโองการที่สรรเสริญอัลลอฮฺ และคำปฏิญาณตนของชาวไทยอิสลาม ทั้งนี้เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ผู้อยู่อาศัยและผู้มาเยือน การตกแต่งในส่วนนี้ชาวไทยอิสลามเรียกว่า ยาลอซอแบะ
                - คาน  การตกแต่งไม่ประณีตนัก วิธีการตกแต่งจะแกะสลักลงไปในเนื้อไม้และเลื่อยส่วนบนของตงให้เป็นรูปโค้ง เส้นแกะสลักขนานไปคู่กับรอยโค้งของไม้
                - ระเบียงและลูกกรงระเบียง (ปาฆาฆูแซ) นิยมตกแต่งสองลักษณะคือ อย่างแรกนำไม้ระแนงหรือไม้ขนาด ๑ x ๒ นิ้ว มาตีไขว้กันเป็นตารางสี่เหลี่ยมในทางเฉียง และทางตั้ง หรือตีเว้นระยะเป็นช่วง ๆ   อย่างที่สองใช้ไม้กระดานแผ่นเดียวแล้วนำมาปิดเรียงกันรอบ ๆ ระบียง
                - ตีนเสา  ไม่นิยมฝังเสาลงดิน เพื่อป้องกันเสาผุและการทำลายของมดปลวก และเพื่อความสะดวกในการเคลื่อนย้ายบ้าน จึงนิยมวางเสาบนตีนเสา ถ้าเป็นชาวบ้านทั่วไปจะวางบนก้อนหิน แต่ถ้าเป็นผู้มีฐานะจะวางบนตีนเสาซีเมนต์
           ลักษณะลวดลายที่นิยมตกแต่งบ้าน  เป็นลักษณะลวดลายตามแบบของศิลปะอิสลาม จะหลีกเลี่ยงการนำภาพคน ภาพสัตว์ มาประดับส่วนต่าง ๆ ของบ้าน  ลวดลายที่นำมาตกแต่งส่วนต่าง ๆ ของบ้านมีสามแบบใหญ่ ๆ คือ

                - อักษรประดิษฐ์  นำลวดลายอักษรประดิษฐ์มาตกแต่งบริเวณเหนือประตูหน้าต่าง นิยมตัวอักษรแบบซูลูซี อักษรคูฟีและนัสคี ข้อความนำมาจากโองการในอัลกุรอาน นิยมแกะสลักด้วยไม้แบบนูนต่ำโดยแกะสลักให้ตัวอักษรนูนขึ้นจากพื้น บางแห่งนิยมระบายสีบนตัวอักษรด้วย มีสีทอง สีเหลืองและสีเขียว อีกแบบหนึ่งคือการฉลุไม้เป็นเส้นตามรูปตัวอักษรโดยนำข้อความที่ต้องการ ตกแต่งมาออกแบบ และจัดช่องไฟให้ได้จังหวะงดงาม และพอเหมาะกับบริเวณที่ต้องการตกแต่ง

                - ลายจากพรรณไม้ หรือลายเครือเถา โดยอาศัยรูปแบบของใบปาล์ม ใบผักกาด เถาองุ่น ดอกไม้ตูม ดอกไม้บาน การจัดองค์ประกอบมีสองแบบคือ จัดให้มีความสมดุลจากแกนกลาง และจัดให้มีความต่อเนื่องและซ้ำกัน
                - ลายเรขาคณิต นิยมใช้กันน้อย เนื่องจากมีความงามและความประณีตน้อยกว่าสองแบบแรก ช่างจะใช้ตกแต่งราวบันได ลูกกรง ระเบียง และช่องลม เป็นต้น
            กลุ่มบ้านจือเบาะ  อยู่ที่บ้านจือแร ตำกบลกอตอตือระ อำเภอรามัน ประกอบด้วยบ้านเรือนประมาณ ๔๐ ครัวเรือน มีลักษณะที่น่าสนใจทางศิลปวัฒนธรรมคือ บ้านเรือนทั้งหมดปลูกติดกันเป็นกลุ่มหลังคาถึงกัน มีทางเดินเล็ก ๆ ลัดเลาะไปมาตามชายคาบ้าน พื้นที่ที่ปลูกบ้านเรือนอยู่รวมกันประมาณ ๑๐ ไร่ กลุ่มบ้านอยู่ในรั้วเดียวกันเป็นรั้วธรรมชาติ คือเป็นเนินดินปลูกกอไผ่ไว้เป็นแนวยาว
            ลักษณะบ้านเรือนปลูกเป็นแบบพื้นเมืองคล้าย ๆ กันทุกกบ้าน แต่ละบ้านมีความสะอาดสวยงาม แต่ละบ้านมีความเป็นอยู่อย่างสันโดษเทคโนโลยีสมัยใหม่ ไม่มีอิทธิพลต่อชีวิตความเป็นอยู่ในกลุ่มบ้านนี้มากนัก แต่ละบ้านยังรักษาวิถีชีวิตแบบดั้งเดิม เช่นการไถนาด้วยคันไถ การใช้ตะเกียงน้ำมันมะพร้าวหรือไขวัว การใช้เตาไฟแบบสามเส้า ฯลฯ แต่ละบ้านรักษาของเก่าไว้เป็นสมบัติแก่ลูกหลาน ไม่ยอมขายให้แก่พ่อค้าของเก่าของดังกล่าวได้แก่  กริช เครื่องใช้ทองเหลือง อาวุธ หินบดยา กาทองเหลือง หีบเหล็ก ตะเกียงไขวัว เป็นต้น
            จากคำบอกเล่าของผู้ที่จำความได้ มีอยู่ว่า แต่เดิมที่นี้เป็นบ้านของสนมคนหนึ่งของเจ้าเมืองรามัน เจ้าเมืองรักมากจึงได้ปลูกสร้างบ้านเรือนให้อยู่ แล้วให้บริวารมาปลูกสร้างบ้านเรือนแวดล้อมเพื่อป้องกันอันตรายไปในตัว ผู้คนในกลุ่มบ้านนี้ในอดีตจึงมีฐานะดี บางบ้านมีตะเกียงจากยุโรปใช้ ภายหลังเจ้าเมืองหมดอำนาจ กลุ่มบ้านนี้จึงทรุดโทรมลงเป็นลำดับจนถึงปัจจุบัน

            กลุ่มบ้านแบบพื้นเมืองบ้านซีเยาะ  อยู่ที่บ้านซีเยาะ ตำบลบาโงยซีแง อำเภอยะหา เป็นชุมชนที่มีอายุประมาณ ๒๐๐ ปี อยู่ในพื้นที่ลาดเชิงเกขา พื้นดินอุดมสมบูรณ์ มีลำธารไหลผ่าน มีที่ราบสำหรับทำนา มีที่เชิงดขาสำหรับทำสวน ประชาชนในพื้นที่มีฐานะดีมาแต่ต้น มีการสร้างบ้านเรือนที่สวยงามตามแบบพื้นเมือง แต่ชำรุดทรุดโทรมรื้อสร้างใหม่ไปหลายหลัง ปัจจุบันมีอยู่ประมาณสิบหลัง ยังคงรักษารูปทรงของเดิมให้เห็นอยู่คือ
            บ้านเลขที่ ๒๐ บ้านกำปงลูรง อายุประมาณ ๑๐๐ ปี บ้านกว้างประมาณ ๖ เมตร ยาวหกช่วงเสาประมาณ ๒๐ เมตร ช่วงหน้าเป็นแบบใต้ถุนสูง ช่วงหลังเป็นบ้านแบบสองชั้น หลังคาทรงบลานอ จั่วด้านหน้า ด้านข้างและด้านหลังมีลวดลายประดับสวยงาม
            บ้านเลขที่ ๑๑ บ้านยือนาเละ อายุประมาณ ๑๐๐ ปี เป็นบ้านเรือนไม้ใต้ถุนสูง กว้าง ๖.๕ เมตร ยาวห้าช่วงเสา ประมาณ ๑๗ เมตร หลังคาทรงบลานอ มุงด้วยกระเบื้องดินเผา จากเตาเผาปัตตานี
            บ้านเลขที่ ๔ บ้านยือนาเละ อายุประมาณ ๑๐๐ ปี แต่เดิมสร้างอยู่ที่อื่น เจ้าของซื้อมาแล้วประกอบใหม่ โดยใช้ลูกสลักทั้งหลัง บ้านกว้าง ๗ เมตร ยาวแปดช่วงเสา ประมาณ ๒๒ เมตร ช่วงกลางใต้ถุนสูง ช่วงหน้าและหลังเป็นบ้านสองชั้น หลังคาทรงบลานอ มีลวดลายประกอบหน้าจั่ว และช่องลมเหนือประตูหน้าต่าง
            ในเขตบ้านซีเยาะ มีปอเนาะเก่าแก่ มีโต๊ะครูที่มีชื่อเสียงในการสั่งสอนบุตรธิดาของชาวบ้านบริเวณนี้ให้เป็นคนดี จนมีคนนับถืออย่างกว้างขวางมาจนกถึงปัจจุบัน ประชาชนในพื้นที่ยังมีความเคร่งครัดในหลักธรรมของศาสนาไม่เสื่อมคลาย รูปทรงของบ้านเรือนเก่าแก่ สะท้อนให้เห็นถึงความสมบูรณ์พูนสุขของประชาชนในอดีต และรสนิยมทางด้านศิลปะ - สถาปัตยกรรมของคนในพื้นที่

            กลุ่มบ้านตระกูลรือซะ  ตั้งอยู่บริเวณหมู่บ้านกาแป๊ะกอตอ ตำบลเบตง อเภอเบตง ในพื้นที่ ๑๐ ไร่ ประกอบด้วยบ้านเจ็ดหลังของพี่น้องตระกูลรือซะ จำนวนเจ็ดคน ปลูกสร้างอยู่ในพื้นที่เดียวกัน ปลูกเรียงรายกันรอบ ๆ สนามหญ้าสวยงาม แต่ละหลังเป็นบ้านทรงที่เป็นแบบที่นิยมของชาวไทยอิสลามทั่ว ๆ ไป
            บ้านหลังใหญ่มีอายุประมาณ ๖๘ ปี โดยช่างชาวจีนมาเลเซีย ส่วนการออกแบบและการตกแต่งเป็นของเจ้าของบ้าน เป้นบ้านใต้ถุนสูง ยกพื้นเป็นสองระดับ ชานและระเบีนงระดับหนึ่ง พื้นบ้านอีกระดับหนึ่งที่ห้องโถงตีฝาเพดานเป็นรูปโดม มีช่องลมเหนือบานประตูหน้าต่างทุก ๆ บาน ช่องลมมีการแกะสลักลวดลายสวยงาม
            บ้านหลังอื่น ๆ แม้จะมีอายุการสร้างน้อยกว่า แต่จะมีเอกลักษณ์คือใตัถุนสูงยกพื้น สอง-สามระดับ มีลวดลายเหนือบานประตูหน้าต่าง และมีลวดลายที่หน้าจั่ว

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |