เมืองปราจีนบุรีเก่าตั้งอยู่ทางฝั่งขวาของแม่น้ำปราจีนบุรี ในเขตตำบลหน้าเมือง อำเภอเมือง ฯ จากหลักฐานที่เหลืออยู่พบว่าแนวกำแงเมืองเป็นรูปสี่เหลรี่ยม มีคูน้ำล้อมรอบ แนวกำแพงกว้างประมาณ ๑๗๐ เมตร ยาวประมาณ ๒๒๕ เมตร คูเมืองกว้าง ๒๘ เมตร ยาว ๒๒๐ เมตร คูน้ำกว้าง ๕๓ เมตร
             พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าให้เริ่มสร้างกำแพงป้อมเมืองปราจีน เมื่อปี พ.ศ.๒๔๑๓ โดยเกณฑ์มอญ บ้านสามโคก ปทุมธานี ให้เผาอิฐที่ใช้ในการก่อสร้าง สร้างเสร็จ เมื่อปี พ.ศ.๒๔๑๕  เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จตรวจกำแพงเมืองในปีเดียวกัน ได้มีพระราชดำรัสให้ปลูกศาลาชุมพลกลางกำแพงเมืองตึกดิน และตึกปืน อย่างละหนึ่งหลัง
โบราณวัตถุ
             โบราณวัตถุที่สำคัญส่วนใหญ่ได้มาจากบริเวณเมืองโบราณศรีมโหสถ หรือเมืองพระรถ ในเขตอำเภอศรีมโหสถ โบราณวัตถุดังกล่าว จัดแสดงไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติปราจีนบุรี บางรายการจัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร นอกจากนี้ยังอยู่ที่วัดต้นโพธิ ศรีมหาโพธิ และวัดสระมรกต ในอำเภอศรีมโหสถ
             จาการศึกษาข้อมูลในด้านต่าง ๆ ทางศิลปกรรม ที่ปรากฏในบริเวณเมืองศรีมโหสถ และบริเวณใกล้เคียง พบว่า ในพุทธศตวรรษที่ ๖ - ๑๐ ชุมชนกลุ่มต่าง ๆ ในบริเวฯดังกล่าว มีการติดต่อสัมพันธุ์กับอินเดีย และได้เจริญขึ้นเป็นเมืองท่าชายฝั่งร่วมสมัยกับอาณาจักรฟูนัน พร้อม ๆ กับความเจริญของเมืองอู่ทอง ความสัมพันธุ์นี้มีอายุประมาณ ๙ - ๑๐ คือ ภาพสลักนูนต่ำบนขอบสระแก้ว ที่เมืองศรีมโหสถ แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลศิลปะอินเดียแบบอมราวดีและคุปตะ
             ต่อมาในประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๑ - ๑๖ ได้มีพัฒนาการทางวัฒนธรรม ซึ่งมีรูปแบบร่วมสมัยกับศิลปทวารวดี ในกลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา จนถึงพุทธศตวรรษที่ ๑๗ - ๑๘ เมื่อวัฒนธรรมเขมรได้แพร่เข้ามา วัฒนธรรมทวารวดีจึงค่อย ๆ ลดบทบาทลง โดยมีวัฒนธรรมเขมรเข้ามาแทนที่
    สมัยวัฒนธรรมทวารวดี
             เป็นช่วงระยะเวลาที่รับเอาอิทธิพลวัฒนธรรมอินเดียแบบคุปตะ และหลังคุปตะเข้ามาผสมผสานวัฒนธรรมท้องถิ่น จนได้ศิลปะรูปแบบใหม่ที่มีเอกลักษณ์ของตนเอง โดยมีวัฒนธรรมอินเดียเป็นแม่แบบ
             การนับถือศาสนา  มีการนับถือทั้งพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาท และศาสนาพราหมณ์หรือฮินดู ลัทธิไศวนิกาย และลัทธิคาณปัตยะไปพร้อม ๆ กัน
    ประติมากรรมในศาสนาพราหมณ์

                    -  ลัทธิไวษณพนิกาย  ที่เชื่อว่าพระวิษณุ เป็นเทพสูงสุด พระประติมากรรมรูปพระวิษณุจตุรภุชหลายองค์ และแผ่นพิมพ์ดินเผา ที่ใช้ประดับเทวสถานรูปพระกฤษณะยกภูเขาโควรรธนะ
                    -  ลัทธิไศวนิกาย พบประติมากรรมรูปสัญลักษณ์แทนองค์พระอิศวร ได้แก่ ศิวลึงค์ ที่ทำติดกับฐานโยนิ ถือว่าเป็นแบบรุ่นเก่าร่วมสมัยกับศิลปะเขมร  ก่อนเมืองพระนคร มีอายุประมาณพุทศตวรรษที่ ๑๒ - ๑๓ ส่วนศิวลึงค์ที่พบเป็นแบบประเพณีนิยม เช่น ศิวลึงค์ตรีมูรติ ทำเป็นสามส่วน คือ ส่วนรุทรภาคที่เป็นส่วนยอด เป็นรูปทรงกระบอก ส่วนวิษณุภาคเป็นรูปแปดเหลี่ยมอยู่ตรงกลาง ส่วนพรหมภาคเป็นรูปสี่เหลี่ยมอยู่ตอนล่าง และศิวลิงค์ที่มีเพียงสองภาค คือ รุทรภาค และวิษณุภาค พบที่วัดสระมรกต และวัดใหม่กรงทอง ศิวลึงค์ดังกล่าวเหล่านี้มีขนาดใหญ่ และมีสัดส่วนแต่ละส่วนไล่เลี่ยกัน มีอายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๓
                    -  ลัทธิคาณปัตยะ  การบูชาพระคเณศ พบประติมากรรมรูปพระคะเณศขนาดใหญ่ ที่โบราณสถานหมายเลข ๒๒ พระคเณศมีเศียร ใกล้เคียงกับตามธรรมชาติ และไม่ได้ทรงเครื่องประดับมากนัก เป็นศิลปกรรมในกลุ่มเดียวกับเทวรูปพระวิษณุจตุรภุช มีอายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๑ - ๑๒

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |