ประเพณีตักบาตรดอกไม้  ความเป็นมาของประเพณีนี้ ตามพุทธทำนายกล่าวไว้ว่า ณ เมืองราชคฤห์ พระเจ้าพิมพิสารผู้เป็นเจ้าเมืองต้องการได้รับดอกมะลิสดจากนายสุมนะมาลาการเป็นประจำวันละแปดกำมือ เมื่อได้รับดอกมะลิแล้ว พระองค์ก็จะมอบบำเหน็จรางวัลให้แก่นายมาลาการทุกครั้ง
            วันหนึ่งนายมาลาการออกไปเก็บดอกมะลิอยู่ได้พบองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ากำลังเสด็จออกบิณฑบาต พร้อมพระภิกษุสงฆ์อีกจำนวนหนึ่ง ได้เห็นฉัพพรรณรังษีของพระพุทธองค์ฉายประกอบอยู่โดยรอบพระวรกายหกสีด้วยกันคือ
                สีนิล  (เป็นสีเขียวเหมือนดอกอัญชัน)
                สีปิด  (สีเหลืองเหมือนหรดาลทอง)
                สีโลหิต  (สีแดงเหมือนตะวันอ่อน)
                สีโอทาต  (สีขาวเหมือนแผ่นเงิน)
                สีมันเชฐหงษบาท  (สีเหมือนดอกเซ่งหรือหงอนไก่)
                สีประภัสสร  (สีเลื่อมลายเหมือนแก้วผลึก)
            นายมาลาการเห็นเช่นนั้นก็เกิดศรัทธา กระหายใคร่อยากจะหาสิ่งหนึ่งสิ่งใดเข้าถวายหรือตักบาตรถวายพระพุทธองค์ ครั้นจะนำข้าวปลาอาหารไปตักบาตร ก็ไม่รู้ว่าจะเอาที่ไหน ครั้นจะเอาดอกมะลิที่เก็บมาได้ทั้งแปดกำมือ ถวายพระพุทธองค์ก็เกรงว่าจะไม่มีดอกมะลินำไปถวายพระเจ้าพิมพิสาร ทำให้นายมาลาการคิดอัดอั้นตันใจอยู่ไปมา สุดท้ายด้วยแรงศรัทธาต่อพระพุทธองค์ นายมาลาการก็ตัดสินใจนำกระเช้าดอกมะลิขึ้นมาตั้งจิตอธิษฐานมีความว่า
                "เราจะนำดอกไม้ทั้งแปดกำมือนี้ ถวายบูชาแด่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า แม้ว่าพระเจ้าพิมพิสารจะไม่ได้ดอกมะลิเหล่านี้ จะสั่งจองจำ จะรับสั่งให้ประหารชีวิต... หรือจะพึงขับเราออกไปจากแว่นแคว้นก็ตามที เราขอรับโทษทัณฑ์ เพราะเราถือว่าพระราชานั้น ถึงแม้จะพระราชทานของมีค่า บำเหน็จรางวัลให้แก่เราเป็นประจำทุกวันก็ตามที แต่นั่นเป็นเพียงเลี้ยงชีวิตในอัตภาพนี้เท่านั้น แต่การนำเอาดอกไม้ถวายบูชาแด่พระบรมศาสดานี้ จะให้ประโยชน์สุขทั้งภพนี้และภพหน้า ดังนั้นจึงขอยอมบริจาคแม้ชีวิตของเรา เพื่อพระตถาคต...."
            เมื่ออธิษฐานแล้ว นายมาลาการก็เข้าไปใช้ดอกมะลิหว่านโปรยไปยังพระผู้มีพระภาคเจ้าก่อน กันนี้สองกำมือด้วยแรงอธิษฐานดอกมะลิแทนที่จะหล่นลงสู่พื้นดิน กลับลอยวนอยู่เหนือพระเศียรของพระพุทธองค์สามรอบ แล้วรวมกันเป็นเพดานลอยเป็นแพคุ้มกันแดดแก่พระพุทธองค์
            นายมาลาการโปรยดอกมะลิไปอีกสองกำมือ ดอกมะลิก็ลอยวนเวียนสามรอบอีกเช่นกัน แล้วย้อนทยอยมาเป็นแพอยู่ทางด้านพระพักตร์ ครั้งที่สามที่หว่านไปอีกสองกำมือดอกมะลิก็ลอยวนเวียนเช่นเดียวกันสามรอบ แล้วทยอยลงมาเป็นแพอยู่ทางด้านปฤษฎางค์พระพุทธองค์ และอีกสองกำมือสุดท้ายที่นายมาลาการโปรยบูชาพระพุทธองค์ ดอกมะลิก็ลอยวนสามรอบแล้วทะยอยอยู่ทางด้านซ้ายพระหัตถ์พระพุทธองค์
            ดอกมะลิทั้งแปดกำมือ ที่นายมาลาการหว่านโปรยถวายบูชา พระพุทธองค์แต่ละดอกหันขั้วเข้าหาพระวรกายของพระพุทธองค์ และหันกลีบดอกออกภายนอก เว้นเป็นช่องว่างไว้ด้านหน้าของพระพุทธองค์สำหรับพุทธดำเนิน มีรัสมีแผ่ซ่านออกประหนึ่งสายฟ้าแลบรอบ ๆ พระวรกายพระพุทธองค์หนึ่งแสนสี พระพุทธองค์ก็เสด็จพุทธดำเนินบิณฑบาตรไปตามลำดับ
            ฝ่ายนายมาลาการนั้นหลังจากที่ได้นำดอกมะลิบูชาพระพุทธองค์ แล้วก็ได้เดินตามพระพุทธองค์ไปชั่วระยะหนึ่ง ได้เข้าไปในพุทธรัศมีทำให้ผิวพรรณของเขาบังเกิดขึ้น ๕ ประการ ในขณะเดียวกันเรื่องนี้ได้ล่วงรู้ไปถึงชาวบ้านชาวเมืองทั้งหลาย ต่างพากันมาถวายบิณฑบาตรแด่พระบรมศาสดาอย่างล้นหลาม ได้เห็นความมหัศจรรย์ด้วยตาของตนเอง ต่างพากันเดินตามพระบรมศาสดาไปด้วยความเลื่อมใสศรัทธา
            ส่วนนายมาลาการเมื่อกลับไปยังเคหะสถานของตน ก็ถูกภรรยาต่อว่าและขอหย่าขาดเพราะภรรยา เกรงว่าการกระทำดังกล่าวจะไม่เป็นที่พอพระทัย ของพระเจ้าพิมพิสารเกรงว่าตนที่เป็นภรรยาจะพลอยได้รับโทษไปด้วย แล้วนำความไปกราบทูลพระเจ้าพิมพิสารเป็นการออกตัวไว้ก่อน แต่พระเจ้าพิมพิสารทรงบรรลุโสดาปัตติผลแล้ว ทรงทราบเรื่องแล้วก็ทรงคิดอยู่ในพระราชหฤทัยว่า หญิงคนนี้เป็นคนพาล
            พระเจ้าพิมพิสารเมื่อได้ทราบข่าวพระบรมศาสดาเสด็จออกบิณฑบาตรมาถึงใกล้พระราชวัง จึงเสด็จ ฯ ไปถวายบังคมพระบรมศาสดา แล้วเสด็จตามพระบรมศาสดาไปด้วยความเลื่อมใส แล้วได้ปรารถนาจะทูลเสด็จ ฯ ให้เข้าไปในพระราชวัง แต่พระบรมศาสดาทรงแสดงพระอาการที่จะประทับนิ่งอยู่ ไม่ยอมเข้าไปประทับในพระราชวัง ทั้งนี้พระพุทธองค์มีพุทธประสงค์ที่จะประกาศกิตติคุณของนายมาลาการให้ปรากฎแก่มหาชน ดังนั้นพระเจ้าพิมพิสารจึงรีบรับสั่งให้ทาสบริวารปลูกสร้างปะรำชั่วคราว โดยที่พระองค์ได้พระราชทานสิ่งของในการปลูกสร้างปะรำละแปดชิ้น
            เมื่อสร้างปะรำเสร็จพระพุทธองค์ได้เสด็จเข้าประทับเป็นประมุข แวดล้อมด้วยพระภิกษุสงฆ์แพดอกมะลิที่นายมาลาการถวายเป็นพุทธบูชา ยังเป็นแพครอบอยู่ทั้งหมด ปรากฎแก่มหาชนที่ติดตามมาต่างพากันโห่ร้องกันสนั่นด้วยความชื่นชมโสมนัส เมื่อพระพุทธองค์ปกระทับอยู่ได้เวลาอันสมควรแล้ว ก็เสด็จพุทธดำเนินไปสู่พระเชตวัน โดยมีพระเจ้าพิมพิสารและมหาชนตามเสด็จไปตลอดทาง ก่อนที่พระพุทธองค์จะเสด็จเข้าสู่พระเชตวัน ดอกมะลิที่เป็นแพรอบพระองค์นั้น ก็ล่วงหล่นตรงประตูพระวิหารนั้น เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับในวิหารแล้ว ได้ตรัสกับพระอานนท์ว่า
                "วันนี้ตั้งแต่เช้าเสียงสีหนาทดังสนั่น และการยกท่อนผ้าที่มหาชนกระทำย่อมเป็นไปได้ยากลำบาก ถ้าผู้ใดกระทำได้เยี่ยงอย่างนายมาลาการ เธออย่าได้คิดว่าการประกอบกรรมดี ถึงแม้ว่ามีสิ่งของเพียงเล็กน้อยเธอก็ทำได้ แต่การกระทำของนายมาลาการได้หมายยอมเสียสละแม้ชีวิต พระเจ้าพิมพิสารจะสั่งประหารชีวิตเขาก็ยอมด้วยเขามีน้ำใจเลื่อมใสในเรา เขาจักไม่ไปสู่ทุคติตลอดแสนกัลป์ทีเดียว แล้วตรัสอีกว่า
            นายมาลาการจะดำรงอยู่ในเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย จะไม่ไปสู่ทุคติตลอดแสนกัลป์ นี่แหละคือผลแห่งกรรม ภายหลังเขาจะเป็นพระปัจเจกพุทธะ นามว่า สมนะ"
            ฝ่ายพระเจ้าพิมพิสาร เมื่อเสด็จกลับสู่พระราชวังแล้ว ก็มีรับสั่งให้นายมาลาการมาพบ แล้วตรัสถามเรื่องดอกมะลิ ที่นายมาลาการนำไปบูชาพระบรมศาสดา นายมาลาการทูลตอบว่า "ถึงแม้พระราชาจะขับไล่ จะรับสั่งประหารชีวิต ก็ยอมทุกอย่างเพราะได้นำดอกมะลิไปถวายบูชาแด่พระบรมศาสดาแล้ว ด้วยศรัทธา"
            เมื่อได้รับรู้ถึงความศรัทธาของนายมาลาการที่มีต่อพระบรมศาสดาเช่นนั้น พระเจ้าพิมพิสารจึงบำเหน็จรางวัลความดีความชอบให้นามาลาการ พระราชทานสิ่งของอย่างละแปดคือ ช้างแปดเชือก ทาสแปดคน ทาสีแปดคน เครื่องประดับชุดใหญ่ แปดเครื่อง นารีแปดนาง ที่นำทาจากรราชตระกูลประดับด้วยเครื่องอลังการทั้งปวง และบ้านสวยแปดหลัง นับแต่นั้นมานายมาลาการก็มีชีวิตอยู่อย่างร่มเย็นเป็นสุข ปราศจากทุกข์ใด ๆ
            ด้วยอานิสงฆ์ดังกล่าว ชาวพุทธทั่วไปจึงถือเป็นประเพณีตักบาตรดอกไม้เป็นประจำทุกปี ตลอดมาจนถึงปัจจุบัน