ต่อมากรมป่าไม้ ได้มีคำสั่งให้สำรวจพื้นที่เพิ่มเติม เพื่อประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติโดยกำหนดให้พื้นที่ป่าทั้งหมดในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่สอด เป็นอุทยานแห่งชาติน้ำตกพาเจริญ มีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 534,375 ไร่ หรือ 855 ตารางกิโลเมตร ในท้องที่ตำบลด่านแม่ละเมา ตำบลพะวอ ตำบลพระธาตุผาแดง ตำบลแม่กุตำบลแม่ตาว ตำบลมหาวัน อำเภอแม่สอด และตำบลช่องแคบ ตำบลพบพระ ตำบลคีรีราษฎร์ อำเภอพบพระ จังหวัดตาก โดยมติที่ประชุมคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ ครั้งที่ 4/2537 วันที่ 8 พฤศจิกายน 2537 เห็นชอบในหลักการให้จัดตั้งเป็น “อุทยานแห่งชาติ”

ลักษณะภูมิประเทศ
พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลับซับซ้อนวางตัวไปตามแนวเหนือใต้ มีพื้นที่ราบเล็กน้อยตามเขตลำน้ำ ยอดเขาสูงเด่นในพื้นที่มีดอยป่าตาล ดอยเด่นกระทิง ดอยหลวง ดอยหมากหมื่น เขาลมพักเย็น เป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาถนนธงชัย มียอดเขาที่สูงที่สุดอยู่ทางทิศใต้สูงถึง 1,765 เมตร จากระดับน้ำทะเล พื้นที่ตั้งอยู่ในเขตมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ทำให้มีฝนตกชุกตลอดปี จึงเป็นพื้นที่ต้นน้ำลำธาร ต้นกำเนิดของห้วยแม่ละเมา ห้วยอุ้มเปี้ยม ที่มีทิศทางการไหลของน้ำจากทิศใต้สู่ทิศเหนือ มีลำห้วยหลายสายที่มีต้นกำเนิดจากพื้นที่นี้ไหลสู่พื้นที่เกษตรกรรมของอำเภอแม่สอด อำเภอพบพระ เช่น ห้วยแม่สอด ห้วยแม่ดาว ห้วยผักกูด ฯลฯ

ลักษณะภูมิอากาศ
เนื่องจากลักษณะภูมิประเทศตั้งอยู่ในเขตมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ภูมิอากาศส่วนใหญ่จึงมีอากาศเย็นสบาย แบ่งตามฤดูกาลได้ 3 ฤดู คือ ฤดูร้อน เริ่มจากเดือนมีนาคม-พฤษภาคม ฤดูฝน เริ่มจากเดือนมิถุนายน-ตุลาคม ฤดูหนาว เริ่มจากเดือนพฤศจิกายน-กุมภาพันธ์ ในช่วงฤดูร้อนอากาศไม่ร้อนจัด เพราะเป็นที่สูงมีลมพัด ฤดูหนาวไม่หนาวมาก วัดอุณหภูมิต่ำสุดได้ 6 องศาเซลเซียส ฤดูฝนมีฝนตกชุกและสม่ำเสมอตลอดฤดู ปริมาณน้ำฝนอยู่ระหว่าง 1,500-2,000 มิลลิเมตร/ปี

พืชพรรณและสัตว์ป่า
สภาพป่าทั่วไปยังคงสมบูรณ์ ส่วนมากเป็นป่าเบญจพรรณ และป่าบางส่วนเป็นป่าสนเขา พันธุ์ไม้ที่สำคัญ ได้แก่ สัก ยาง ประดู่ สนเขา มะม่วงป่า เต็งรัง เหียง ตะเคียนหนู ตะเคียนทอง มะค่าโมง มะค่าแต้ แดง ยมหอม ยมหิน ฯลฯ ไม้พื้นล่าง เช่น เฟิร์น บอนป่า กระเจียวป่า เป็นต้น

สัตว์ป่า จากการสำรวจพบว่ามีหลายชนิดเช่น กระทิง กวาง เก้ง หมี นกชนิดต่างๆ เสือ หมูป่า ไก่ป่า ไก่ฟ้า งูชนิดต่าง ๆ เม่น อีเห็น ชะนี ลิง กระจง หมาป่า ฯลฯ ทั้งนี้เนื่องจากพื้นที่ทางใต้ติดกับอุทยานแห่งชาติ คลองวังเจ้า เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอุ้มผาง และสหภาพพม่า

น้ำตกพาเจริญ
เป็นน้ำตกหินปูนเกิดจากห้วยน้ำนัก มีน้ำตลอดปี มีถึง 97 ชั้น สภาพป่าบริเวณน้ำตก อากาศเย็นสบายห่างจากทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1090 เพียง 700 เมตร กม.ที่ 37 ตำบลช่องแคบ อำเภอพบพระ จังหวัดตาก ชื่อของน้ำตกตั้งตามชื่อของผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ซึ่งเป็นผู้พบน้ำตกคนแรกนามว่า สหายพา ต่อมาชาวบ้านเข้ามาอาศัยในพื้นที่บริเวณนี้ จนเกิดเป็นชุมชนที่เจริญขึ้น จึงต่อคำว่าเจริญท้ายชื่อน้ำตกเป็นน้ำตกพาเจริญ นอกจากนี้ยังมีเรียกน้ำตกนี้อีกชื่อหนึ่งว่า น้ำตกร่มเกล้า 97 ชั้น
กิจกรรม -แค็มป์ปิ้ง - เที่ยวน้ำตก

น้ำตกสายฟ้า
มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า น้ำตกสายรุ้ง อยู่ท้องที่หมู่ที่ 4 ตำบลพบพระ อำเภอพบพระ จังหวัดตาก มีถนนเข้าถึง ซึ่งสามารถเข้าชมได้เฉพาะฤดูแล้งและฤดูหนาวมีต้นกำเนิดจากห้วยน้ำนักมีน้ำตลอดปี น้ำตกมีความสวยงามตามธรรมชาติและละอองน้ำกระทบแสงแดดเป็นรุ้งกินน้ำ
กิจกรรม -เที่ยวน้ำตก

บ่อน้ำร้อนพาเจริญ
เป็นบ่อน้ำร้อนตามธรรมชาติ อุณหภูมิของบ่อน้ำในบ่อวัดได้ 60 องศาเซลเซียส มีถึง 3 บ่อ ในบริเวณใกล้เคียงกัน ตั้งอยู่ที่หมู่ 4 อำเภอพบพระ ในเขตป่าแม่สอด เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ติดกับถนน รพช. สายพบพระ-ช่องแคบ สามารถเที่ยวชมได้ตลอดปี และมีห้วยน้ำนักไหลผ่านด้านหลังบ่อน้ำร้อน
กิจกรรม -อาบน้ำแร่

น้ำตกป่าหวาย
เป็นน้ำตกหินปูนเกิดจากลำห้วยหวายมีน้ำไหลตลอดปีมีจำนวนชั้นมากกว่า 100 ชั้น สภาพป่าบริเวณน้ำตกสมบูรณ์มาก มีไม้ตั้งแต่ขนาดกลางจนถึงขนาดใหญ่ เนื่องจากพันธุ์ไม้บริเวณน้ำตกมีไม้หวายจำนวนมาก จึงเรียกน้ำตกป่าหวาย เป็นส่วนหนึ่งของต้นน้ำอุ้มเปี่ยมอยู่ใน ท้องที่ หมู่ 3 ตำบลคีรีราษฎร์ อำเภอพบพระ จังหวัดตาก ปัจจุบันทางอำเภอพบพระได้พัฒนาทางเข้าชมน้ำตกป่าหวายจากทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1090 ตรงกิโลเมตรที่ 40 เข้าถึงหมู่บ้านป่าหวายเป็นระยะทาง 17 กิโลเมตร และจากหมู่บ้านป่าหวายถึงน้ำตกป่าหวาย อีก 3 กิโลเมตร นับว่าเป็นน้ำตกที่สวยงามและสภาพป่าที่อุดมสมบูรณ์
กิจกรรม -เที่ยวน้ำตก

น้ำตกห้วยตะปูเคาะ
เป็นน้ำตกที่สวยงามอีกแห่งหนึ่งอยู่ทางทิศเหนือของป่าแม่สอด ห่างจากถนนหลวงสาย 105 บริเวณกิโลเมตรที่ 33 ประมาณ 1 กิโลเมตร เกิดจากห้วยตะปูเคาะ ที่มีต้นน้ำอยู่บริเวณดอยบุญตา พื้นที่นิคมชาวเขาดอยมูเซอร์ น้ำตกหลายชั้นแตกต่างกันไป มีน้ำไหลตลอดปี แต่สวยงามมากในฤดูฝน สภาพบางช่วงยังอุดมสมบูรณ์อยู่มีไม้ใหญ่ขึ้นอยู่จำนวนมาก เป็นแหล่งต้นน้ำของห้วยแม่ละเมาแห่งหนึ่ง และบางส่วนถูกแผ้วถางใช้เป็นที่ทำการเกษตรอยู่ในท้องที่หมู่ 5 ตำบลแม่ละเมา อำเภอแม่สอด ปัจจุบันไม่เป็นที่รู้จักแต่สามารถพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวได้ เพราะอยู่ไม่ห่างจากถนนมากนัก ใกล้จุดชมวิวถนนหลวงสาย 105 ตรงกม. ที่ 33 และร้านค้าชาวเขาดอยมูเซอร์ การเดินเที่ยวชมสะดวกมาก เนื่องจากมีทางเดินชาวเขาเผ่ามูเซอร์
กิจกรรม -เดินป่าศึกษาธรรมชาติ - เที่ยวน้ำตก

จุดชมทิวทัศน์ดอยเกี๊ยะ
เป็นจุดสูงสุดบริเวณชายแดนไทย-พม่า สำหรับชมทัศนียภาพของแม่น้ำเมย และผืนป่าอันอุดมสมบูรณ์ทั้งในฝั่งไทยและพม่า ส่วนในฤดูหนาวจะมีทะเลหมอกสวยงาม
กิจกรรม -ชมทิวทัศน์

น้ำตกนางครวญ
เป็นน้ำตกหินปูนขนาดกลางซึ่งไหลลดหลั่นลงมาเป็นชั้นๆ การเดินทางจากอำเภอแม่สอดใช้ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1090 แล้วแยกเข้าทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1206 ไปทางอำเภอพบพระ ประมาณ 12 กิโลเมตร จะถึงน้ำตก

สถานที่ติดต่อ
อุทยานแห่งชาติน้ำตกพาเจริญ
หมู่ 6 ต.ช่องแคบ อ. พบพระ จ. ตาก 63160 

การเดินทาง
รถยนต์
จากอำเภอแม่สอด ใช้ทางหลวงจังหวัดหมายเลข 1090 ถึง กม. ที่ 37 มีทางแยกเข้าไปประมาณ 700 เมตร จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ

รถโดยสารประจำทาง
เดินทางโดยรถ บขส. จากกรุงเทพฯ-แม่สอด โดยอาศัยทางเดินหมายเลข 105 ทางตอนเหนือของ ทางหลวงหมายเลข 1090 ทางทิศตะวันตก และทิศใต้ก็จะผ่านสถานที่ท่องเที่ยวแหล่งต่างๆ ของอุทยานแห่งชาติ น้ำตกเจริญ

สถานที่กางเต็นท์/เต็นท์
มีพื้นที่กางเต็นท์ พร้อมห้องน้ำ-ห้องสุขารวม ไว้ให้บริการ ท่านสามารถนำเต็นท์มากางเอง หรือติดต่อขอใช้บริการเต็นท์ของอุทยานแห่งชาติ ซึ่งมีค่าบริการอยู่หลายอัตราขึ้นอยู่กับชนิด ขนาดของเต็นท์ และอุปกรณ์ประกอบอื่นๆ

ที่จอดรถ
มีลานจอดรถให้บริการแก่นักท่องเที่ยว