เมืองน่านสมัยก่อนสุโขทัยมีกำเนิดเป็นหลักฐานครั้งแรกที่เมืองวรนคร (เมืองปัว) ปัจจุบันเป็นอำเภออยู่ทางทิศเหนือของจังหวัดน่าน เป็นอาณาจักรเล็ก ๆ ส่วนหนึ่งของล้านนาไทย มีอาณาเขตทิศเหนือ และทิศตะวันออกเฉียงเหนือติดต่อกับเมืองหลวงพระบาง เมืองท่านุ่น และสิบสองปันนา ทิศใต้จดเมืองย่าง ทิศตะวันตกติดต่อกับเมืองพะเยาที่บริเวณทิวเขาดอยวาง ซึ่งอยู่ระหว่างอำเภอปง กับอำเภอท่าวังผา
            ต่อมาได้ตั้งเมืองใหม่ขึ้นที่บ้านห้วยไค้ คือที่ตั้งตัวเมืองน่านในปัจจุบัน ทิศใต้มีอาณาเขตไปถึงอำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ และทางตะวันตกถึงท้องที่แถบลุ่มแม่น้ำยม แต่อาณาเขตทางด้านทิศเหนือถูกร่นลงมามาก เพราะถูกแคว้นล้านช้างและแกวรุกรานเข้ามาจนถึงชานเวียง
            ในสมัยสุโขทัยที่ปรากฏในพงศาวดารเมืองน่าน หลังจากแคว้นน่านได้ตั้งวรนครขึ้นแล้ว พระยางำเมืองเจ้าเมืองพะเยา ก็เข้ามายึดเอาเมืองวรนครเป็นเมืองขึ้น ทำให้อาณาเขตของเมืองน่านส่วนหนึ่งเป็นเมืองขึ้นของแคว้นพะเยา ต่อมาพระยาผานองขึ้นครองเมืองวรนคร จึงตั้งแข็งเมืองต่อแคว้นพะเยา แล้วเข้าไปสวามิภักดิ์ขอขึ้นต่อกรุงสุโขทัย และต่อมาก็เป็นประเทศราชของกรุงศรีอยุธยา และกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น
            เมืองน่านเป็นเมืองที่มีอาณาเขตกว้างขวาง จากรายงานทางราชการของเมืองน่านที่มีไปถึงกรุงเทพ ฯ เมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๔ - ๒๔๔๕ กล่าวว่าเมืองน่านมีเมืองขึ้น ๔๕ เมือง และถูกจัดให้มีฐานะเป็นนคร ประกอบด้วย เมืองเชียงของ เมืองเทิง เมืองเชียงคำ เมืองเงิน เมืองไชพรหม เมืองริม (มี ๓ เมือง) เมืองแงง เมืองเชียงการ เมืองเชียงกลาง เมืองและ เมืองเบื้อ เมืองงอบ เมืองบ่อ เมืองปอน เมืองปัว เมืองยาง เมืองยม เมืองอวน เมืองพง เมืองบ่อว้า เมืองควน เมืองเชียงฮ่อน เมืองเชียงลม เมืองสวด เมืองเชียงม้วน เมืองเสอียบ เมืองสระ เมืองปง เมืองคอน เมืองออย เมืองอิง เมืองบิน เมืองยอด เมืองเสถิน เมืองลอย เมืองลี เมืองศรีษะเกษ เมืองหิน เมืองสา เมืองแฟก เมืองหาดส่า เมืองท่าปลา และเมืองผาเลือด