ข้อมูลทั่วไป

อุทยานแห่งชาติพระพุทธฉาย มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในท้องที่อำเภอแก่งคอย อำเภอหนองแค อำเภอวิหารแดง และอำเภอเมือง จังหวัดสระบุรี ป่าเขาสามหลั่นอยู่ใกล้กรุงเทพฯ มาก มีสภาพป่าอุดมสมบูรณ์ สภาพธรรมชาติป่าเขา น้ำตกที่สวยงาม โดยเฉพาะน้ำตกเขาสามหลั่น ซึ่งนักท่องเที่ยวรู้จักกันเป็นอย่างดี ทางคมนาคมสะดวกสบาย สามารถเดินทางจากกรุงเทพฯ ไปกลับได้ในวันเดียว อุทยานแห่งชาติพระพุทธฉาย มีเนื้อที่ประมาณ 27,856.25 ไร่ หรือ 44.57 ตารางกิโลเมตร

แต่เดิมอุทยานแห่งชาติพระพุทธฉาย ได้รับการจัดตั้งเป็นวนอุทยานน้ำตกสามหลั่น อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติพระฉายทั้งหมด มีเนื้อที่ 24 ตารางกิโลเมตร ในความรับผิดชอบของป่าไม้เขตสระบุรี ต่อมาเมื่อกรมป่าไม้จัดตั้งกองอุทยานแห่งชาติขึ้นใหม่ ในปี พ.ศ. 2517 จึงได้โอนวนอุทยานน้ำตกสามหลั่นมาขึ้นกับกองอุทยานแห่งชาติ ซึ่งในอดีตป่าแห่งนี้มีความอุดมสมบูรณ์มาก สมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ญี่ปุ่นได้ใช้พื้นที่นี้เป็นจุดยุทธศาสตร์ ทำหลุมหลบภัย มีการตัดไม้ ทำฟืน ทำถ่านหุงหาอาหาร และทำถนน ทำให้ป่าธรรมชาติบางส่วนถูกทำลายลง ในปี พ.ศ. 2503 จึงได้เริ่มทำการปลูกป่าทดแทนให้สภาพป่าฟื้นตัวขึ้นมา และเมื่อได้ประกาศเป็นป่าสงวนแห่งชาติทำให้สภาพป่าฟื้นตัวมากยิ่งขึ้น

ต่อมา ในปี 2519 กรมป่าไม้ได้ให้กองอุทยานแห่งชาติ พิจารณาป่าพระฉาย กำหนดให้เป็นอุทยานแห่งชาติ กองอุทยานแห่งชาติจึงให้วนอุทยานน้ำตกสามหลั่นไปทำการสำรวจ ซึ่งวนอุทยานน้ำตกสามหลั่นได้มีหนังสือรายงานผลการสำรวจว่า บริเวณป่าพระฉายเป็นภูเขาสลับซับซ้อน เป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร สภาพป่าสมบูรณ์ดี มีน้ำตกที่สวยงาม และมีสัตว์ป่าอาศัยอยู่หลายชนิด เหมาะที่จะจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ

กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ได้นำเสนอคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ ซึ่งมีมติเมื่อวันที่ 30 พฤศจิกายน 2519 เห็นสมควรให้กำหนดพื้นที่ดังกล่าวเป็นอุทยานแห่งชาติ โดยได้มีพระราชกฤษฎีกากำหนดบริเวณที่ดินป่าพระฉายและน้ำตกสามหลั่น ในท้องที่ตำบลหนองนาก ตำบลห้วยทราย ตำบลโคกแย้ อำเภอหนองแค ตำบลหนองปลาไหล อำเภอเมืองสระบุรี ตำบลบ้านลำ ตำบลคลองเรือ อำเภอวิหารแดง และตำบลห้วยแห้ง อำเภอแก่งคอย จังหวัดสระบุรี ให้เป็นอุทยานแห่งชาติ โดยได้ประกาศไว้ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 98 ตอนที่ 85 ลงวันที่ 2 มิถุนายน 2524 เป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 27 ของประเทศ

ต่อมาในปี 2543 อธิบดีกรมป่าไม้ ได้เดินทางตรวจเยี่ยมราชการและได้แนะนำว่า ควรเปลี่ยนชื่ออุทยานแห่งชาติเขาสามหลั่นเป็น อุทยานแห่งชาติพระพุทธฉาย โดยกรมป่าไม้พิจารณาแล้วเพื่อให้สอดคล้องกับข้อมูลทางโบราณคดี ประวัติศาสตร์ และสภาพของพื้นที่ จึงเปลี่ยนชื่ออุทยานแห่งชาติเขาสามหลั่น เป็น“อุทยานแห่งชาติพระพุทธฉาย”

ลักษณะภูมิประเทศ

สภาพภูมิประเทศประกอบด้วยภูเขาสลับซับซ้อน เป็นเทือกเขาสูงที่วางตัวตามแนวตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ มีที่ราบแคบๆ ระหว่างหุบเขาอยู่ทางตอนเหนือของอุทยานแห่งชาติ ยอดเขาที่สูงที่สุดคือ เขาครก มีความสูงประมาณ 329 เมตรจากระดับน้ำทะเล สามารถมองเห็นตัวเมืองสระบุรี และอำเภอใกล้เคียงได้อย่างชัดเจน ป่าแห่งนี้เป็นต้นกำเนิดของน้ำตกหลายแห่ง เป็นต้นน้ำลำธารที่ไหลไปหล่อเลี้ยงไร่นาของราษฎรที่อยู่ใกล้เคียง สภาพของดินเป็นดินเหนียวและดินร่วนปนทราย หินชั้นล่างเป็นพวกหินดินดาน

ลักษณะภูมิอากาศ

สภาพภูมิอากาศในเขตอุทยานแห่งชาติสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ฤดูกาล ได้แก่ ฤดูร้อน จะร้อนอบอ้าวระหว่างเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน ฤดูฝนจะมีฝนตกชุก ระหว่างเดือนพฤษภาคม-กันยายน และฤดูหนาวอากาศเย็นสบาย ระหว่างเดือนตุลาคม-มกราคม อุณหภูมิเฉลี่ย 28oC มีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 1,200 มิลลิเมตรต่อปี ซึ่งสามารถเดินทางไปท่องเที่ยวพักผ่อนได้ตลอดปี

พืชพรรณและสัตว์ป่า

สภาพป่าประกอบด้วยป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง มีพันธุ์ไม้ที่สำคัญได้แก่ แดง ประดู่ พลวง เต็ง รัง ตะเคียนทอง มะค่า ตะแบก เป็นต้น และพันธุ์ไม้อื่นๆ ที่ทำการสำรวจไว้กว่า 800 ชนิด ส่วนไม้พื้นล่างเป็นพวกไม้ไผ่ชนิดต่างๆ ตลอดจนหวาย และกล้วยไม้ เป็นต้น

สำหรับสัตว์ที่มีอาศัยอยู่เป็นสัตว์ขนาดเล็ก เช่น ไก่ฟ้า ไก่ป่า เก้ง กระจง ลิง หมูป่า กระรอก กระแต และนกชนิดต่างๆ ที่สำคัญ ได้แก่ นกเจ้าฟ้าหญิงสิรินธร ซึ่งคาดว่าจะสูญพันธุ์ ไปแล้ว

แหล่งท่องเที่ยว

ด้านประวัติศาสตร์

อนุสรณ์สถานสงครามโลกครั้งที่ 2 (ถ้ำเขาแดง)

อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 2 กิโลเมตร สร้างโดยกองทัพญี่ปุ่นในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นถ้ำที่ขุดเจาะลึกเข้าไปในภูเขา

กิจกรรม :

ชมประวัติศาสตร์

ซากเจดีย์โบราณบนยอดเขาเรดาร์

อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 5 กิโลเมตร คาดว่าก่อสร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา ปัจจุบันยังมีร่องรอยปรากฏอยู่

กิจกรรม :

ชมประวัติศาสตร์

< ภาพขยาย > อุโมงค์รถไฟพระพุทธฉาย

อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 12 กิโลเมตร เป็นอุโมงค์รถไฟชนิดรางเดียว มีความกว้างประมาณ 7 เมตร สูง 7 เมตร ยางประมาณ 1,197 เมตร สร้างเมื่อปี 2537 เป็นอุโมงค์รถไฟที่ยาวที่สุดในประเทศไทยที่สร้างโดยคนไทย

กิจกรรม :

ชมประวัติศาสตร์

ด้านธรรมชาติที่สวยงาม

น้ำตกสามหลั่น

เป็นลานหินกว้างวางเรียงซ้อนกันเป็นสามชั้น ลดหลั่นกันอย่างละชั้นสูงประมาณ 5 เมตร ในบริเวณน้ำตกมีโต๊ะ ม้านั่ง ไว้สำหรับนั่งเล่น ชมน้ำตก ชมธรรมชาติ เหมาะสำหรับการไปพักผ่อนหย่อนใจ มีเส้นทางเดินป่าน้ำตกสามหลั่น-อ่างเก็บน้ำซับปลากั้ง ระยะทางประมาณ 4.5 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินประมาณ 2 ชั่วโมงครึ่ง โดยมีจุดเริ่มต้นจากบริเวณลานอเนกประสงค์ ผ่านน้ำตกสามหลั่น อ่างเก็บน้ำเขาสามหลั่น อ่างเก็บน้ำเขาไม้นวล น้ำตกแผงม้า อ่างเก็บน้ำซับปลากั้ง ไปสิ้นสุดบริเวณที่ทำการหน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติที่ พฉ.1 (ซับปลากั้ง)

กิจกรรม :

เดินป่าศึกษาธรรมชาติ

เที่ยวน้ำตก

ชมทิวทัศน์

ดูผีเสื้อ

น้ำตกโพธิ์หินดาด

อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 400 เมตร มีลักษณะเป็นน้ำตกชั้นเดียวไม่ใหญ่นัก มีลานหินกว้างและต้นโพแผ่กิ่งก้านสาขา

กิจกรรม :

เดินป่าระยะไกล

เดินป่าศึกษาธรรมชาติ

เที่ยวน้ำตก

ดูนก

ดูผีเสื้อ
 

น้ำตกโตนรากไทร

อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 400 เมตร มีลักษณะเป็นน้ำตกชั้นเดียวที่ตกลงมาจากหน้าผาหินสูงประมาณ 7 เมตร ลงสู่แอ่งน้ำเบื้องล่าง มี เส้นทางเดินป่าศึกษาธรรมชาติน้ำตกโตนรากไทร-น้ำตกสามหลั่น ระยะทางประมาณ 2,500 เมตร ใช้เวลาเดินประมาณ 90 นาที โดยมีจุดเริ่มต้นจากบริเวณที่ทำการอุทยานแห่งชาติ ผ่านน้ำตกโตนรากไทร อ่างเก็บน้ำเขาสามหลั่น น้ำตกสามหลั่น ไปสิ้นสุดบริเวณลานอเนกประสงค์ใกล้ที่ทำการอุทยานแห่งชาติ

กิจกรรม :

ชมทิวทัศน์

ดูนก

ดูผีเสื้อ

เดินป่าศึกษาธรรมชาติ

เที่ยวน้ำตก

น้ำตกรอยเกือกม้า น้ำตกนางโจน น้ำตกโกรกอีเว่อ น้ำตกแผงม้า และน้ำตกเขาแดง

น้ำตกรอยเกือกม้า อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 1.5 กิโลเมตร มีลักษณะเป็นน้ำตกขนาดเล็ก บริเวณลานหินมีร่องรอยคล้ายเกือกม้ากระจายอยู่ทั่วบริเวณ

น้ำตกนางโจน อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 10 กิโลเมตร เป็นน้ำตกขนาดเล็ก บนหน้าผาหิน 2 ชั้น สูงประมาณ 4 เมตร สายน้ำตกลงสู่แองน้ำเบื้องล่าง

น้ำตกโกรกอีเว่อ อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 4 กิโลเมตร เป็นน้ำตกขนาดเล็ก มีความสูงพอประมาณ

น้ำตกแผงม้า อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 4.5 กิโลเมตร เป็นน้ำตกขนดเล็ก มีความสูงประมาณ 10 เมตร สายน้ำตกลงสู่อ่างเก็บน้ำซับปลากั้ง

น้ำตกเขาแดง อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 800 เมตร เป็นน้ำตกขนาดเล็กมีความสูงประมาณ 4 เมตร สายน้ำตกลงสู่อ่างเก็บน้ำเขารวก

กิจกรรม :

ชมทิวทัศน์

เดินป่าศึกษาธรรมชาติ

เที่ยวน้ำตก