หอวัฒนธรรมนิทัศน์วัดศรีโคมคำ
สถานที่จัดแสดงวัตถุโบราณ
รวมถึงเอกสารข้อมูลสำคัญทางประวัติศาสตร์ ทั้งด้านวรรณกรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น
วัฒนธรรมประเพณี และวิถีความเป็นอยู่ของชาวบ้านในจังหวัดพะเยา เป็นเวลากว่า 43
ปี
ที่หลวงพ่อพระธรรมวิมลโมลีได้พบซากปรักหักพังและประติมากรรมในยุคหินทรายของเมืองพะเยา
(พุทธศตวรรษที่ 20-21)
อันเป็นที่มาที่ทำให้หลวงพ่อได้เริ่มเก็บรักษาสมบัติของชาติเหล่านี้ไว้ ณ
วัดศรีอุโมงค์คำ จนย้ายมาเป็นเจ้าอาวาสวัดศรีโคมคำ
ในปีพ.ศ.2512
จึงย้ายโบราณวัตถุทั้งหมดมาเก็บรักษาต่อ ณ วัดแห่งนี้
นับตั้งแต่การเริ่มต้นเก็บรวบรวมวัตถุโบราณ
ตลอดจนการกลั่นกลองจนกลายเป็นหอวัฒนธรรมนิทัศน์วัดศรีโคมคำ ต้องใช้ระยะเวลากว่า
32 ปี จึงแล้วเสร็จสมบูรณ์ในปี พ.ศ.2539
หอวัฒนธรรมนิทัศน์วัดศรีโคมคำได้รับการออกแบบด้วยศิลปะล้านนาประยุกต์
ด้านหลังตัวอาคารติดกับกว๊านพะเยาจึงมีภูมิทัศน์ที่สวยงามตามธรรมชาติ
ภายในอาคาร 2 ชั้น ประกอบด้วยห้องจัดแสดง 5 ห้อง แต่ละห้องแบ่งเป็นส่วนๆ
รวมทั้งหมดเป็น 13 ส่วน ได้แก่
ส่วนที่ 1 กว๊านพะเยา จัดแสดงประวัติ
เริ่มตั้งแต่เป็นนิทานปรัมปรา กว๊านพะเยาในอดีต
รวมถึงวิถีชีวิตการประมงในเมืองพะเยา จุดเด่นของห้องนี้
นอกจากห้องที่โล่งสามารถมองทะลุกระจกใสมองเห็นภูมิทัศน์ของกว๊านพะเยาได้อย่างชัดเจน
ยังมีการจำลองโครงกระดูกมนุษย์อายุราว 800 กว่าปี ซึ่งขุดค้นพบเมื่อปี 2547 ณ
เมืองโบราณเวียงลอ
ส่วนที่ 2 ลานศิลาจารึก
จุดเด่นของห้องนี้คือ หลวงพ่อพุทธเศียร
เศียรพระพุทธรูปหินทรายขนาดใหญ่ในสมัยพุทธศตวรรษที่ 20-21
ถือได้ว่าเป็นพระพุทธรูปหินทรายที่มีพุทธลักษณะสวยงามที่สุด
ตามแบบศิลปะหินทรายสกุลช่างพะเยาในยุคต้นที่ได้รับอิทธิพลจากทางสุโขทัย
นอกจากนี้ยังมีหลักศิลาจารึก ส่วนใหญ่เป็นหินทรายอยู่ในช่วงศตวรรษที่ 20-22
ส่วนที่ 3 พะเยาก่อนประวัติศาสตร์
ตั้งอยู่บริเวณชั้นสองของอาคาร จัดแสดงวัตถุโบราณในยุคหินของคนในพื้นที่จังหวัด
ห้องจัดแสดงจำลองบรรยากาศคล้ายเมืองโบราณ
ส่วนที่ 4 พะเยายุคต้น
เน้นการเผยแพร่ประวัติพะเยาในแคว้นล้านนา จัดแสดงพระพุทธรูปปางต่างๆ
ศิลปะล้านนา สกุลช่างพะเยา เป็นต้น
ส่วนที่
5 พะเยายุครุ่งเรือง เป็นห้องที่อลังการที่สุด (ทางพระพุทธศาสนา)
ในบรรดาห้องทั้งหมดของหอวัฒนธรรมนิทัศน์ฯ
เนื่องจากมีการจัดแสดงศิลปะและวัตถุโบราณในยุครุ่งเรืองของเมืองพะเยา
ห้องนี้เรียกอีกชื่อหนึ่งว่าห้องพระ
ส่วนที่ 6 เครื่องปั้นดินเผา
ขุดค้นพบเป็นจำนวนมากในจังหวัดพะเยา ไม่ว่าจะเป็น จาน ชาม ถ้วย หรือไห
ที่ถูกค้นพบมากที่สุดหนึ่งในจำนวนนั้นคือ ไหบูรณคตะ ชาวบ้านใช้บูชาหน้าพระ
ถือเป็นไหที่สวยงามที่สุดในหอวัฒนธรรมนิทัศน์ฯ
ส่วนที่ 7 พะเยายุคหลัง
ส่วนนี้จัดแสดงเรื่องราวและวัตถุโบราณของพะเยาหลังถูกพม่ายึดครองและผนวกเข้ากับอาณาจักรล้านนา
ห้องนี้จัดแสดงสิ่งของหลากหลาย
ส่วนที่ 8 กบฏเงี้ยว
จัดแสดงเรื่องราวเงี้ยวบุกปล้นเมืองพะเยาเมื่อปีพ.ศ.2445
ส่วนที่9 ประวัติพระเจ้าตนหลวง
จัดแสดงภาพเก่า ฝีมือการวาดโดย จ ขันธะกิจ บิดาของสล่าแดง
ซึ่งเป็นภาพเล่าเรื่องราวพระพุทธเจ้ากับพญานาคในกว๊านพะเยาและการก่อสร้างพระเจ้าตนหลวง
พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์อันเป็นที่เคารพศรัทธาของชาวพะเยาและชาวล้านนา
ส่วนที่ 10-11
วิถีและภูมิปัญญาพะเยากับความหวัง
จัดแสดงเรื่องราวของบุคคลสำคัญของเมืองพะเยาและจัดแสดงนิทรรศการหมุนเวียนเกี่ยวกับเมืองพะเยา
ส่วนที่ 12 คนกับช้าง
จัดแสดงเรื่องราวของช้างในด้านต่างๆในล้านนา วิถีชีวิตของช้าง ความเชื่อ
คติทางพระพุทธศาสนา
ส่วนที่ 13 คลังวัตถุโบราณ
ห้องเก็บวัตถุโบราณที่ยังไม่ได้จัดเป็นหมวดหมู่ และประดิษฐาน
หลวงพ่อพระเจ้าองค์ดำ พระพุทธรูปเนื้อสัมฤทธิ์แก่ทองคำ