ลักษณะภูมิประเทศ
   พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลับซับซ้อน มีภูเขาหินและภูเขาบางลูกจะมีหน้าผาสูงชันโดยเฉพาะที่ ดอยวิดจา ดอยปุงถุ่น เป็นต้น และเป็นต้นน้ำลำธารต่าง ๆ หลายสาย ซึ่งลำธารเหล่านี้ไหลลงสู่ แม่น้ำปาย มีสภาพป่าที่แตกต่างกันหลายชนิด คือ ป่าเบญจพรรณ ป่าดงดิบ ป่าเต็งรัง ป่าสนเขา จะอยู่ในบริเวณสันเขาสูง ชนิดไม้ที่พบ เช่น สนสองใบ นอกจากนี้ยังสามารถพบกล้วยไม้หลายชนิดที่ สวยงาม ได้แก่ ฟ้ามุ่ย พวงมาลัย หางกระรอก ช้างกระ เอื้องคำ เป็นต้น

ลักษณะภูมิอากาศ
   อุทยานแห่งชาติน้ำตกแม่สุรินทร์ มีอากาศเย็นสบายตลอดปี โดยเฉพาะฤดูหนาวบนยอดเขาอากาศเย็นมาก ฤดูฝนจะมีฝนตกชุกทำให้การเดินทางไม่สะดวก ฤดูหนาวและฤดูร้อนเหมาะแก่การเดินทางท่องเที่ยว

พันธุ์ไม้และสัตว์ป่า
   สภาพป่าประกอบไปด้วยป่าเบญจพรรณ ส่วนใหญ่อยู่บริเวณที่ราบต่ำใกล้ลำห้วย ใหญ่ ๆ ที่มีความชื้นสูงมาก และมีพื้นที่ค่อนข้างสูง พันธุ์ไม้ได้แก่ ยาง สมอพิเภก ตุ้มเต๋น ฯลฯ และป่าสนเขาจะอยู่บริเวณสันเขาสูง มีทั้งประเภท สนสองใบ และสนสามใบ
   สัตว์ป่าประกอบไปด้วยสัตว์ป่านานาชนิด เช่น หมี กวาง เก้ง หมูป่า ลิง ค่าง ชะนี ไก่ป่า และนกชนิดต่าง ๆ เป็นต้น

สถานที่ท่องเที่ยวใกล้เคียง

   น้ำตกแม่สุรินทร์ เป็นน้ำตกชั้นเดียวที่สวยงามมากมีน้ำไหลตลอดทั้งปีนับว่าเป็นน้ำตกที่สูงที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศ เกิดจากแม่น้ำสุรินทร์ มีธรรมชาติรอบด้านเป็นภูเขาสูงชันไหลลงมาเป็นสายยาวจากหน้าผาสู่หุบเขาสูงประมาณ 80 เมตร    การเดินทางใช้ได้เฉพาะฤดูแล้ง และฤดูหนาว ตั้งอยู่ห่างจากอำเภอขุนยวม ประมาณ 38 กิโลเมตร ในช่วงเดือนพฤศจิกายน สองข้างทางไปน้ำตกแม่สุรินทร์จะเต็มไปด้วยทุ่งดอกบัวตอง ซ่งต้องผ่านทางดอยแม่อูคอครับ

   น้ำตกดำข่อน (น้ำตกผาบ่อง) เป็นน้ำตกที่ไหลลงมาจากห้วยดำข่อน ซึ่งเป็นหน้าผาสูงชันเป็นชั้น ๆ ลดหลั่นลงมาถึง 3 ชั้น มีความสูงประมาณ 40 เมตร และด้านซ้ายของน้ำตกนี้ยังแยกเป็นน้ำตกเล็ก ๆ มีระยะห่างจากจังหวัดแม่ฮ่องสอนประมาณ 12 กิโลเมตร เดินทางท่องเที่ยวได้ตลอดทั้งปี

   แม่น้ำปาย มีชายหาดที่สวยงามเหมาะสำหรับตั้งค่ายพักแรมพักผ่อนหย่อนใจ และการล่องแพตามลำน้ำที่น่าตื่นตาตื่นใจการเดินทางใช้เส้นทางเดินเท้าจากน้ำตกแม่สุรินทร์ ประมาณ 2 ชั่วโมง

   น้ำฮูหายใจ เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่แปลก กล่าวคือ ทุก ๆ 25 นาที จะมีสายน้ำพุ่งออกมาจากรูผนังถ้ำ ซึ่งสันนิษฐานว่า เกิดจากแรงดันของธารน้ำในชั้นหินตามรอยร้าวของเปลือกโลก อยู่ในตำบลผาบ่อง อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ใช้เวลาเดินเท้าจากบ้านห้วยน้ำแม่สะกึดประมาณ 3-4 ชั่วโมง

   หนองเขียว มีลักษณะเป็นที่ราบลุ่มบนสันเขา บริเวณโดยรอบมีที่ราบกว้างประมาณ 200 ไร่ มีป่าสนเขาเป็นพื้น

   ยอดดอยปุย เป็นยอดเขารูปร่างคล้ายฝาชีข้างบนยอดแบนราบคล้ายภูกระดึง มีความสูง 1,722 เมตร บริเวณยอดดอยอากาศหนาวจัด มีพันธุ์ไม้เมืองหนาว ทุ่งหญ้า ป่าสนและป่าดิบเขาขึ้นอยู่ทั่วไป และในช่วงฤดูร้อนจะมีดอกไม้ กล้วยไม้ขึ้นอยู่เต็มดอย

   ห้วยฝายคอ เป็นพื้นที่โครงการเทอดพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ มีวัตถุประสงค์เพื่ออนุรักษ์พันธุ์พืชและสัตว์ป่าต่างๆเอาไว้ โดยตั้งอยู่บริเวณที่ทำการอุทยานฯ

สิ่งอำนวยความสะดวก
   สำหรับนักท่องเที่ยวที่ประสงค์พักแรมที่อุทยานแห่งชาติน้ำตกแม่สุรินทร์ทางอุทยานฯได้มีบ้านพักและได้จัดที่กางเต็นท์ไว้บริการ

การเดินทาง
   น้ำตกแม่สุรินทร์ ต้องเดินทางจากอำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 108 ไปอำเภอขุนยวมเป็นระยะทางประมาณ 60 กิโลเมตรจากอำเภอขุนยวมจึงเดินทางต่ออีกเป็นระยะทาง 40 กิโลเมตร ก็จะถึงน้ำตกแม่สุรินทร์
   ที่ทำการอุทยานฯและบ้านพัก ตั้งอยู่ในเขต อ.เมือง ตามเส้นทาง 1095 แม่ฮ่องสอน-ปาย ออกไปประมาณ 9 กม. มีป้ายบอกทางเข้าอุทยานฯ อีก 2 กม. ที่ทำการอุทยานฯ อยู่ห่างจากน้ำตกแม่สุรินทร์ประมาณ 110 กม.

สถานที่ติดต่อ
   อุทยานแห่งชาติน้ำตกแม่สุรินทร์ ตู้ ปณ. 16 ต.ปางหมู อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน 58000 โทรศัพท์ : 053 - 612 996