การทำเครื่องสีข้าว (สีมือ)  มีแหล่งผลิตอยุ่ในตำบลคลองน้ำใส แต่เดิมการจักสานเครื่องสีข้าว (สีมือ) ซึ่งเป็นแบบดั้งเดิมของไทยเป้นเพียงอาชีพเสริม วัสดุที่ใช้ทำคือไม้ไผ่ ไม้แปยาง (ทำหู) ไม้แสมสารหรือแก่นไม้ขี้เหล็ก ดินจอมปลวก น้ำเกลือ ขี้วัวผสมน้ำ
                ส่วนประกอบของเครื่องสีข้าวแบ่งออกเป็นสองส่วนได้แก่ฐานล่างเป็นรูปทรงกระบอก สูงประมาณ ๓๕ เซนติเมตร มีใบสำหรับบรองรับข้าวเปลือกที่สีออกมา มีเส้นผ่าศูนย์กลาง ๘๐ เซนติเมตร ส่วนบนเป็นรูปทรงกระบอก สูง ๔๐ เซนติเมตร เส้นผ่าศูนย์กลาง ๓๕ เซนติเมตร ระหว่างส่วนบนและส่วนล่าง จะมีเขี้ยวที่ทำด้วยไม้แสมสาร หรือไม้แก่นขี้เหล็ก มีคันโยกยาวประมาณ ๒ เมตร ไปเกาะกับหูส่วนบน เมื่อโยกคันโยกจะทำให้ส่วนบนหมุน ทำการสีข้าว
                การสีข้าวเปลือกทำสองครั้ง แล้วนำไปฝัดเอาแกลบออก ได้ข้าวเรียกว่า ข้าวกล้อง จากนั้นนำข้าวกล้องไปตำ หรือซ้อมด้วยครกกระเดื่อง หรือครกมือแล้วฝัดอีกครั้ง จะได้ข้าวซ้อมมือ ซึ่งมีสารอาหารมากกว่าข้าวสารที่สีด้วยเครื่องจักร
                ปัจจุบันมีการทำเครื่องสีข้าว (สีมือ) เป็นอาชีพหลักแทนการทำนา เดือนหนึ่งบจะผลิตได้ประมาณ ๓ - ๔ เครื่อง
                การเผาถ่าน  เตาเผาถ่านต้องขุดเป็นหลุมลยึกไม่มากนัก ขนาดกว้าง ยาว ตามจำนวนไม้ที่จะเผา นำท่อนไม้ที่จะนำมาเผาถ่านไปเรียงในหลุม วางทับซ้อนสูงขึ้นมาให้ฐานล่างใหญ่ข้างบนเล็ก แล้วใช้หญ้าแห้งฟาง ขี้เลื่อยหรือแกลบ แล้วแต่จะหาได้สะดวกนำมาคลุมทับท่อนไม้ให้มิด จากนั้นเอาดินกลบทับโดยจะเว้นช่องทางหัวหรือท้ายกองไม้ สำหรับจุดไฟให้ลุกไหม้ เมื่อไปติดกองไม้แล้วก็เอาดินกลบด้านที่เปิดไว้บาง ๆ พอให้มีอากาศเข้าไปได้ ปล่อยทิ้งไว้ให้ฟืนไหม้ทั่วกอง และคอยสังเกตกองดิน ถ้ายุบตัวลงก็ไปเปิดหลุมถ่านได้โดยใช้จอบและคราดมือ ถ่านที่ยังติดไฟอยู่ให้เอาน้ำพรมให้ดับสนิท จึงเก็บเอามาใช้งานได้
                ถ่านที่มีคุณภาพดีจะมีน้ำหนักมาก เนื้อถ่านแน่นแข็ง เมื่อโกยหรือเททำให้ก้อนถ่านกระทบกันจะมีเสียงดังกังวาล ถ่านเช่นนี้จะให้เปลวไฟและความร้อนสูงลุกไหม้ดี ไม่มีควัน ไม่แตกเป็นสะเก็ดไฟ ไม่มอดดับง่าย
                ไม้ที่เผาถ่านได้ดีคือไม้กระบก การเผาถ่ายแต่เดิมใช้ไม้ในป่าซึ่งมีอยู่มากมาย แต่ปัจจุบันหายากขึ้นและผิดกฎหมาย ชาวบ้านจึงเผาถ่านจากไม้ที่ปลูกเพื่อใช้สอยได้แก่ ไม้ยูคาลิบ ไม้กระถิน เป็นต้น ไม้เหล่านี้เป็นไม้โตเร็ว

                เครื่องเรือนไม้มาค่าวังน้ำเย็น อาชีพงานช่างฝีมือ ทำเครื่องเรือนจากไม้ทำกันอยู่หลายอำเภอ เช่นอ อำเภอวัฒนานคร อำเภอคลองหาด อำเภออรัญประเทศ อำเภอตาพระยา และกิ่งอำเภอโคกสูง แต่อำเภอที่มีการผลิตหัตถกรรมจากไม้ที่มีชื่อเสียงมากที่สุด และมีการผลิตมากที่สุดของจังหวัดคือ อำเภอวังน้ำเย็น โดยกลุ่มผู้ผลิตรวมตัวกันจัดตั้งเป็นสหกรณ์หัตถกรรม ผลิตภัณฑ์จากไม้วังน้ำเย็น
                ผลิตภัณฑ์ประดับมุก  ห้วยโจด เป็นงานหัตถกรรมที่นำเปลือกหอยมุกมาประดับตกแต่งบนเครื่องเรือน และเครื่องใช้ต่าง ๆ เพื่อเพิ่มความสวยงาม และทำให้สิ่งนั้นมีมูลค่าสูงขึ้น มีแหล่งผลิตอยู่ที่บ้านห้วยโจด ตำบลห้วยโจด อำเภอวัฒนานคร
บุคคลสำคัญของท้องถิ่น

            เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี)  เป็นนักรบผู้เก่งกล้าในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นผู้ทำให้มีการเคลื่อนย้ายประชากร จากเวียงจันทน์ และท่าอุเทน มาตั้งถิ่นฐานในเขตอำเภออรัญประเทศ เนื่องในการปราบกบฎเจ้าอนุวงซ์ เวียงจันทน์ เมื่อเสร็จการปราบกบฎ ได้กวาดต้อนชาวเวียงจันทน์และท่าอุเทนกลุ่มหนึ่ง มาตั้งถิ่นฐานอยู่ชั่วคราวที่ดงอรัญ อำเภอศรีโสภณ (ปัจจุบันเรียกว่า บ้านดงอรัญเก้า) ภายหลังได้เลือกทำเลที่อยู่ใหม่ริมห้วยพรหมโบสถ์ เรียกว่า บ้านอรัญทุ่งแค ซึ่งได้พัฒนามาเป็นอำเภออรัญประเทศ มีพระสาระบุตร เป็นเจ้าเมืองอรัญคนแรก ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น พระเหี้ยมใจหาญ
            เมื่อประมาณปี พ.ศ.๒๓๗๕ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้า ฯ ให้เจ้าพระยาบดินทรเดชา เป็นแม่ทัพยกไปตีเมืองเขมร และเมืองญวน เจ้าพระยาบดินทรเดชา ได้สร้างถนนจากแม่น้ำศรีโสภณ ผ่านเมืองอรัญเก่า อรัญใหม่ วัฒนานคร สระแก้ว พระปรง จรดแม่น้ำหนุมาน อำเภอกบินทร์บุรี เรียกว่า ถนนเจ้าพระยาบดินทรเดชา ปัจจุบันได้สร้างถนนสุวรรณศรทับแนวถนนเจ้าพระยาบดินทรเดชาเกือบตลอดสาย
            จากการยกทัพไปตีกัมพูชาของเจ้าพระยาบดินทรเดชาครั้งนี้ ในเวลาต่อมาได้กลายเป็นที่มาของชื่ออำเภอตาพระยา และตำบลอีกหลายตำบลในอำเภอตาพระยา เพราะเดิมคำว่า ตาพระยา เป็นการเรียกเพี้ยนมาจากเขมร จากคำว่า เตียบพระยา คำว่าเตียบ แปลว่าทัพ สาเหตุที่เรียกเช่นนี้เพราะเมื่อคราวที่เจ้าพระยาบดินทรเดชายกทัพมาตีนครธม และเมืองอุดง (เมืองบันทายละแวก) ได้แวะพักทัพอยู่ ณ ดินแดนที่เป็นอำเภอตาพระยาปัจจุบัน โดยแบ่งที่ตั้งกองทัพออกเป็นสามส่วนคือ บริเวณหนองตำหนักเสด็จ ปัจจุบันคือ ตำบลทัพเสด็จ อยู่ทางทิศตะวันตกของหมู่บ้านเจียงคำ ประมาณ ๓ กิโลเมตร ส่วนที่สองตั้งอยู่ที่หนองทัพพระยา  ปัจจุบันคือ บ้านนตาพระยา และส่วนที่สามพักอยู่ที่หนองทัพราช ปัจจุบันคือ หนองทัพราช อยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ของบ้านตะโกประมาณ ๓ กิโลเมตร

            เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ (ชุ่ม อภัยวงศ์)  เป็นบุตรเจ้าพระยาคทาธรธรณินทร์  (เยีย) ผู้สำเร็จราชการเมืองพระตะบอง เกิดที่เมืองพระตะบอง เมื่อปี พ.ศ.๒๔๐๔ บิดานำเข้าถวายตัวเป็นมหาดเล็กรับราชการในกรุงเทพ ฯ จนได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น พระอภัยพิทักษ์ เมื่อบิดาถึงแก่อสัญกรรม จึงได้รับโปรดเกล้า ฯ ให้เป็นผู้สำเร็จราชการเมืองพระตะบองแทน เมื่อฝรั่งเศสยึดลาว เวียดนาม กัมพูชา รวมทั้งเมืองจันทบุรีของไทย ทางฝ่ายไทยได้เจรจากับฝรั่งเศส เพื่อขอแลกเมืองพระตะบอง และเสียมราฐแทนเมืองจันทบุรี ทำให้เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ต้องอพยพผู้คนจากพระตะบองกลับมาไทย

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |