สะพานขาวสะพานดำ  เป็นสะพานรถไฟข้ามห้วยสำราญ สร้างด้วยโครงเหล็ก เรียกว่า สะพานดำ  ส่วนสะพานขาวเป็นสะพานสำหรับยานพาหนะอื่น ๆ และคนข้าม
ภาษาและวรรณกรรม
            ภาษาดั้งเดิมของชาวศรีสะเกษ  มีอยู่หลายภาษาด้วยกันคือ
                ภาษาลาว  ปัจจุบันชาวอีสานบางส่วนยังเรียกตนเองว่าลาว  ภาษาลาวหรือภาษาอีสานเป็นภาษาที่มีพื้นฐานและตัวอักษรแบบเดียวกัน แต่มีการพัฒนาการแตกต่างกัน เนื่องจากการติดต่อพื้นที่ข้างเคียงคนละด้าน สำเนียงการพูดภาษาท้องถิ่นก็แตกต่างกันตาม พื้นเพเดิมที่อพยพมา
                ภาษาเขมร  ชนชาวเขมรในจังหวัดศรีสะเกษเป็นชาวเขมรบนหรือเขมรสูงที่มีการใช้ภาษาพูดและสำเนียงแตกต่างจากชาวกัมพูชา หรือเขมรลุ่ม แต่สามารถสื่อสารกันได้ ภาษาเขมรพูดกันมากในเขตอำเภอขุขันธ์ อำเภอกันทรลักษณ์ อำเภอภูสิงห์ อำเภอขุนหาญ อำเภอปรางค์กู่ อำเภอไพรบึง อำเภอห้วยทับทัน อำเภอศรีรัตนะ มีผู้พูดภาษาเขมรประมาณร้อยละ ๒๐ ของประชากรในจังหวัด
                ภาษาส่วย  เป็นภาษาตระกูลมอญเขมรคล้ายภาษาโส้ แสก ข่า มอญ ที่พูดเข้าใจกันได้ เป็นภาษาที่ไม่มีตัวอักษร นอกจากนั้นยังมีภาษาพิเศษ สำหรับหมอควาญในการบวงสรวงผีก่อนออกจับช้าง
                ภาษาส่วยมีพูดกันมากในบางท้องที่ของอำเภอเมือง ฯ  อำเภออุทุมพรพิสัย อำเภอราษีไศล อำเภอไพรบึง อำเภอปรางค์กู่ อำเภอห้วยทับทัน อำเภอรัตนะ อำเภอน้ำเกลี้ยง อำเภอเมืองจันทร์
                ภาษาเยอ  เป็นภาษาเดียวกับภาษาส่วย แต่สำเนียงแตกต่าง และเพี้ยนกันไปตามสภาพแวดล้อม บางท่านสรุปว่าภาษาเยอคือ ภาษาส่วยที่ใกล้ชิดกับภาษาลาว ภาษาส่วยคือภาษาเยอที่ใกล้ชิดกับภาษาเขมร
             จารึก  มีอยู่เป็นจำนวนมาก รวมทั้งจารึกเขาพระวิหาร  จารึกแต่ละหลักเป็นหลักฐานยืนยันความเป็นมา ไขความทางประวัติศาสตร์ ของจังหวัดศรีสะเกษ ได้มีการสำรวจและขึ้นทะเบียนไว้ ๑๐ รายการ
            จากการศึกษาวิเคราะห์รูปอักษรที่ใช้ และการอ่านแปลข้องความในจารึกแล้วพบว่า จารึกมีอายุตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๖ - ๑๘ ใช้อักษรขอมโบราณที่พัฒนามา จากอักษรปัลลวะของอินเดียตอนใต้ เป็นภาษาเขมร และสันสกฤต
            เรื่องราวที่จารึกส่วนใหญ่เป็นเรื่องของกษัตริย์แห่งอาณาจักรขอมโบราณ หรือชนชั้นปกครอง และเรื่องเกี่ยวกับศาสนาฮินดู เช่น การสร้างศาสนสถาน รูปเคารพ ถาวรวัตถุต่าง ๆ  การประกอบพิธีกรรมทางศาสนา และการอุทิศข้าทาส ทรัพย์สิ่งของต่าง ๆ ถวายพระเจ้า คือถวายไว้ประจำศาสนสถาน
            จารึกส่วนใหญ่เป็นจารึกรูปอักษรไว้ที่ส่วนประกอบอาคารของศาสนสถาน ได้แก่ จารึกกรอบประตูที่ปราสาทโดนตวล และจารึกกรอบหน้าต่าง ที่ปราสาทเขาพระวิหาร ซึ่งเป็นหลักสี่เหลี่ยม นอกจากนี้ยังมีจารึกบนขันสำริด ซึ่งแม้จะไม่ปรากฏหลักฐานว่า ได้พบในบริเวณศาสนสถานแห่งใดแห่งหนึ่ง แต่ข้อความที่จารึกกล่าวถึง การถวายไทยธรรมแก่กัมรเตงชคต ซึ่งบอกถึงการบำเพ็ญกุศลถวายแก่พระเจ้า
            เป็นที่น่าสังเกตว่า พระเจ้าสุริยวรมันได้ให้ความสำคัญแก่กัมรเตงคตศรีพฤทเธศวร (ปราสาทสระกำแพงใหญ่) และกัมรเตงชคตศรีศิขเรศวรต (ปราสาทเขาพระวิหาร) ในระดับใกล้เคียงกัน โดยได้ให้จารึกไว้ในจารึกเขาพระวิหารหลักที่ ๑ อีกด้วย
                จารึกปราสาทสระกำแพงใหญ่ (ศก.๑)  เป็นจารึกบนกรอบประตูทิศใต้ของซุ้มประตูระเบียงคดทิศตะวันออกของปราสาทสระกำแพงใหญ่ ไม่ปรากฏหลักฐานการค้นพบครั้งแรก แต่มีการพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรก เมื่อปี พ.ศ.๒๕๒๖ ในนิตยสารศิลปากร  ต่อมาได้พิมพ์เผยแพร่อีกครั้งในหนังสือจารึกในประเทศไทย เล่ม ๓ อำษรขอม พุทธศตวรรษที่ ๑๕ - ๑๖ พ.ศ.๒๕๓๙
                    รูปแบบอักษร จารึกด้วยอักษรขอมโบราณ เป็นภาษาเขมร ระบุ พ.ศ.๑๕๘๕ พื้นที่จารึกกว้าง ๕๔ เซนติเมตร ยาว ๒๖๕ เซนติเมตร มีตัวหนังสือ ๓๓ บรรทัด อ่านได้ ๒๔ บรรทัด เนื้อหาโดยสังเขปมีผู้อ่าน และแปลไว้มีสาระดังนี้
                        - ในปี พ.ศ.๑๕๘๕ เดือน ๕ ขึ้น ๒ ค่ำ ซึ่งตรงกับวันวิศุวสงกรานต์ คือ วันที่มีกลางวันและกลางคืนเท่ากัน ได้มีพิธีมอบที่ดิน และข้าวของถวายวัด มีการประกาศเขตกัลปนามอบผู้ดูแลศาสนสถาน
                        - ประกาศชื่อศาสนสถานว่าศรีพฤทเธศวร คู่กับเขาพระวิหารที่มีชื่อว่าศรีสิขเรศวร  ศรีพฤทเธศวรอยู่เมืองสดุกอำพิล
                        - บุคคลที่มีอำนาจในเมืองนี้คือศิวทาส นอกจากนี้ยังมีข้าราชการชั้นผู้ใหญ่อีกหลายคน
                        - ระบบกัลปนา คือ ยกที่ดินให้ขึ้นกับศาสนสถาน แล้วแบ่งให้ข้าพระผู้อุปถัมภ์วัดดูแลทำประโยชน์ ระบบกัลปนาเป็นการบำรุงศาสนสถานให้ดำรงอยู่
                        - มีการประกาศถวายวิญญาณกทรัพย์ และอวิญญาณกทรัพย์แก่วัด (กัมรเตง)
                        - มีการประกาศชื่อทาสคือ ผู้ภักดีต่อวัดชาย - หญิง เป็นผู้ดูแลศาสนสถานนั้น
                        ศิลาจารึกหลักนี้แสดงให้เห็นถึงความเป็นมา และสภาพความเป็นอยู่ของชาวศรีสะเกษในพุทธศตวรรษที่ ๑๖ ได้เป็นอย่างดี
                จารึกปราสาทโดมตวง (ศก.๙)  จารึกด้วยอักษรขอมโบราณเป็นภาษาเขมร - สันสกฤต ระบุ พ.ศ.๑๕๔๕ จำนวน ๑ ด้าน มี ๓ บรรทัด เป็นจารึกบนหินทราย ซึ่งเป็นกรอบประตูทิศเหนือ ทางเข้าด้านหน้าปราสาทประธาน ส่วนที่สันนิษฐานว่าเป็นมณฑป
                เนื้อหาโดยสังเขป จับความได้ว่ามีการกล่าวถึงนามเจ้านายหรือชนชั้นปกครองและนามบุคคล
                จารึกปราสาทโดนตวล ๒ (ศก.๑๐)  เป็นจารึกด้วยวอักษรขอมโบราณเป็นภาษาเขมร - สันสกฤต จำนวน ๑ ด้าน ๑๕ บรรทัด เป็นจารึกบนหินทราย ซึ่งเป็นกรอบประตูทิศใต้ของทางเข้าด้านหน้าที่สันนิษฐานว่า เป็นมณฑปปราสาทประธาน
                เนื้อหาโดยสังเขป ดูที่จารึกปราสาทโดนตวล
                จารึกปราสาทเขาพระวิหาร ๑ (ศก.๕)  พบที่ปราสาทเขาพระวิหาร ไม่ปรากฎว่าพบเมื่อใด หอสมุดแห่งชาติได้อ่านแปล และพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรก ในหนังสือจารึกในประเทศไทย เล่ม ๓ อักษรขอมพุทธศตวรรษที่ ๑๕ - ๑๖ จารึกด้วยอักษรขอมโบราณเป็นภาษาสันสกฤต และภาษาเขมร ระบุ พ.ศ.ไว้ ๒ แห่งคือ พ.ศ.๑๕๙๐ และ พ.ศ.๑๕๙๑ มีจำนวน ๒ ด้าน ด้านที่ ๑ มี ๒๗ บรรทัด ด้านที่ ๒ มี ๑๐ บรรทัด จารึกบนแท่งหินทรายสี่เหลี่ยม กว้าง ๕๑ เซนติเมตร สูง ๖๗ เซนติเมตร ช่วงเวลาที่จารึกอยู่ในสมัยพระเจ้าสุริยวรมันที่ ๑
                ข้อความในจารึกกล่าวถึงการเขียนประวัติและการเก็บรักษาเอกสารประวัติของกษัตริย์ และราชวงศ์แห่งอาณาจักรเขมรโบราณ และยังกล่าวถึงบุคคลต่าง ๆ ซึ่งทำหน้าที่เกี่ยวกับศาสนสถาน
                จารึกปราสาทพระวิหาร ๒ (ศก ๓)  พบที่ปราสาทเขาพระวิหาร เมื่อปี พ.ศ.๒๕๐๒ เจ้าหน้าที่หอสมุดแห่งชาติได้อ่านแปล และพิมพ์เผนแพร่ครั้งแรกในหนังสือจารึกประเทศไทย เล่ม ๔ อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ ๑๗ - ๑๘ เป็นจารึกด้วยอักษรขอมโบราณ เป็นภาษาเขมรและภาษาสันสกฤต ระบุปี พ.ศ.๑๖๖๔ มีจำนวน ๔ ด้าน ด้านที่ ๑ มี ๔๘ บรรทัด ด้านที่ ๒ มี ๕๗ บรรทัด ด้านที่ ๓ มี ๗ บรรทัด ด้านที่ ๔ มี ๒๓ บรรทัด จารึกบนแท่นหินทรายสี่เหลี่ยม กว้าง ๔๔.๕ เซนติเมตร สูง ๑๑๗ เซนติเมตร หนา ๑๓.๕ เซนติเมตร
                เนื้อหาโดยสังเขปเป็นจารึกที่สร้างขึ้นในสมัยของพระเจ้าสุริยวรมันที่ ๒ โดยระบุปี พ.ศ.๑๖๖๔ เป็นศิลาจารึกที่มีความและมีเนื้อหายาว กล่าวถึงประวัติ และเรื่องเกี่ยวกับการประกอบพิธีกรรมทางศาสนา ของกัมรเตงวอัญคุรุศรีทิวากร ซึ่งเป็นพราหมณ์ปุโรหิตประจำราชสำนักของกษัตริย์แห่งอาณาจักรเขมรโบราณข้อความจารึกกล่าวย้อนถึงกรณียกิจของกษัตริย์รัชกาลก่อน ๆ อันเกี่ยวเนื่องด้วยนการบำเพ็ญกุศลในศาสนา และมีการกล่าวถึงการประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ การสร้างรูปเคารพ สร้างอาศรม ขุดสระน้ำ และการถวายข้าทาสชายหญิง ตลอดจนทรัพย์สิ่งของไว้ประจำเทวสถานด้วย รวมทั้งเขตกัลปนาที่เป็นชุมชนโบราณสมัยขอม ซึ่งบางแห่งรวมถึงชุมชนในจังหวัดศรีสะเกษด้วย
                จารึกปราสาทเขาพระวิหาร ๓ (ศก.๔)  พบที่ปราสาทเขาพระวิหาร จารึกด้วยอักษรขอมโบราณเป็นภาษาเขมร - สันสกฤต มีอายุอยู่ประมาณพุทธศตววรรษที่ ๑๖ จำนวน ๑ ด้าน มี ๑๐ บรรทัด กว้าง ๕๘.๕ เซนติเมตร สูง ๒๖๕ เซนติเมตร หนา ๒๒.๕ เซนติเมตร อยู่บนกรอบประตูชั้นที่ ๒ อาคารหลังระเบียงปราสาทชั้นที่ ๓ ปราสาทเขาพระวิหาร
                เนื้อหาโดยสังเขป จารึกเรื่องราวของกษัตริย์ อาณาจักรเขมรโบราณ และกรณียกิจอันเกี่ยวกับศาสนสวถาน ตัวจารึกมีอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๖ รายละเอียดข้อความที่จารึก กำลังอยู่ระหว่างการแปล
                จารึกปราสาทเขาพระวิหาร ๔ (ศก.๖)  พบที่ปราสาทเขาพระวิหาร จารึกด้วยอักษรขอมโบราณเป็นภาษาเขมร - สันสกฤต มีอายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๖ จำนวน ๒ ด้าน ด้านที่ ๑ มี ๖๙ บรรทัด ด้านที่ ๒ มี ๒๙ บรรทัด เป็นจารึกบนหินทรายที่เป็นกรอบประตู ขนาดกว้าง ๖๓ เซนติเมตร สูง ๒๕๐ - ๒๘๐ เซนติเมตร หนา ๒๘.๕ เซนติเมตร รายละเอียดของจารึกยังอยู่ในระหว่างการดำเนินการอ่านและแปล
                จารึกปราสาทเขาพระวิหาร ๕ (ศก.๗)  พบที่ปราสาทเขาพระวิหาร จารึกด้วยอักษรขอมโบราณเป็นภาษาเขมร - สันสกฤต มีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๖ มีจำนวน ๒ ด้าน ด้านที่ ๑  มี ๑๘ บรรทัด ด้านที่ ๒ มี ๒๗ บรรทัด เป็นจารึกบนหินทรายที่เป็นกรอบหน้าต่าง กว้าง ๕๖ เซนติเมตร สูง ๒๒๓ เซนติเมตร หนา ๒๓ เซนติเมตร เนื้อหายังอยู่ระหว่างการแปล
                จารึกบนขันสำริด (ศก.๘)  จารึกด้วยอักษรขอมโบราณเป็นภาษเขมร ระบุปี พ.ศ.๑๗๒๗  จำนวน ๑ บรรทัด วนรอบขันสำริดที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๒๘.๕ เซนติเมตร สูง ๑๕.๕ เซนติเมตร
                เนื้อหาโดยสังเขปมีความว่า ๑๑๐๖ ค่าไทยธรรมจำนวน ๗๑๐๑ ท่านวิชญา เหตแห่งตำบลเมรียว กราบแด่กัมรเตงชคตบ้านงนเชียง
                จารึกบ้านกระมัล (ศก.๒)  เดิมพบอยู่ในโบสถ์วัดกระมัล บ้านกระมัล ตำบลโพธิ์วงศ์ อำเภอขุนหาญ บริเวณที่พบหลักนี้เป็นซากโบราณสถานที่เหลือเพียงฐาน มีหินทรายและศิลาแลงกระจายอยู่ทั่วไป ศิลาจารึกนี้ได้นำมาเก็บไว้ที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติพระนคร จารึกนี้ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน เมื่อปี พ.ศ.๒๔๗๘
                จารึกหลักนี้ จารึกด้วยอักษรขอมโบราณเป็นภาษเขมร มีอายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๗ - ๑๘ จำนวน ๑ ด้าน มี ๑๓ บรรทัด สถาพจารึกเป็นรูปใบเสมาทำด้วยหินทราย กว้าง ๔๗ เซนติเมตร สูง ๙๐ เซนติเมตร หนา ๑๔ เซนติเมตร เนื่องจากตัวอักษรลบเลือนจึงจับเนื้อหาสาระไม่ได้
                จารึกฐานพระพุทธรูปวัดอ่างแก้ว (สค.๑) พบที่จังหวัดศรีสะเกษ แต่ต่อมาได้มีการเคลื่อนย้ายมาไว้ที่วัดอ่างแก้ว อำเภอเมืองสมุทรสาคร ไม่ปรากฎว่าพบเมื่อใด มีการเผยแพร่ครั้งแรกในนิตยสารศิลปากร เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๗ เป็นจารึกด้วยวอักษรธรรมอีสาน เป็นภาษาไทย ระบุปี พ.ศ.๒๓๓๙ จำนวนสามด้าน ด้านที่ ๑ มี ๒ บรรทัด ด้านที่ ๒ มี ๓ บรรทัด ด้านที่ ๓ มี ๔ บรรทัด
                เนื้อความกล่าวถึง หม่อมเจ้าพิมพาเป็นผู้ลิจจนา ทำเมื่อปี พ.ศ.๒๓๓๙ และสุดท้ายขอให้ถึงความสุขสามประการ มีนิรพานเป็นที่แล้ว

| ย้อนกลับ | บน | หน้าต่อไป |