หมาตักน้ำ  หมาตักน้ำเป็นเครื่องใช้ของชาวบ้านภาคใต้แทบทุกจังหวัด ส่วนใหญ่ทำจากกาบหมาก ที่เรียกว่า ต้อ เมื่อทำเสร็จแล้วจึงเรียกว่า หมาต้อ
            การทำหมาตักน้ำ จากกาบหมากเริ่มด้วยกการนำกาบหมากที่มีขนาดพอเหมาะ ตัดส่วนล่างที่เป็นใบออก ถ้ากาบหมากแห้งเกินไปต้องนำไปแช่น้ำให้นิ่มก่อน ม้อนปลายของกาบหมากทั้งสองด้านให้กลม ด้านหนึ่งใหญ่อีกด้านหนึ่งเล็ก พับทั้งสองด้านขึ้น ใช้ปลายกาบด้านเล็กสอดเข้าไปในรูของด้านใหญ่ แล้วใช้หวายหรือเชือกที่คงทนผูกยึดไว้
            การแกะรูปหนังตะลุง  เดิมการแกะหนังตะลุงก็เพื่อนำไปใช้ในการแสดงหนังตะลุง ในเขตจังหวัดสุราษฎรธานี การตัวหนังตะลุงใช้หนังวัวฟอกด้วยน้ำส้ม และขูดด้วยกระเบื้อง เพื่อให้หนังบางตามที่ต้องการ แล้วนำไปผึ่งแดดให้แห้ง จากนั้นจึงทำการร่างภาพบนผืนหนังด้วยดินสอ เสร็จแล้วใช้เครื่องมือแกะหนังคือ ตุ๊ดตู่ สิ่วและมีด แกะรูปตามภาพที่ร่างไว้ แล้วระบายสีตามที่ต้องการ จากนั้นทาด้วยแลคเกอร์หรือน้ำมันวานิชเพื่อป้องกันความชื้น ต่อจากนั้นจึงนำเอาส่วนประกอบต่าง ๆ มาประกอบเข้าด้วยกันโดยมีไม้ไผ่เป็นส่วนประกอบ เพื่อใช้ในการเชิดตัวหนัง แต่ถ้าเป็นตัวหนังตะลุงที่ทำเพื่อใช้เป็นเครื่องประดับต่าง ๆ ก็ไม่ต้องใช้ไม้ไผ่มาเข้าตับและผูกติดที่มือ
            การแทงหยวก  เป็นงานศิลปหัตถกรรมพื้นบ้านที่ใช้ต้นกล้วยทาแทงฉลูลาย ชาวบ้านเรียกว่า แทงหยวกหรือตอกหยวก หยวกที่ฉลุลายเรียบร้อยแล้ว จะนำมาใช้ในกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับพิธีกรรมทางศาสนา เช่น งานศพ โดยนำมาประกอบเมรุ บุษบก เบญจา ฯลฯ
            งานแทงหยวกเป็นงานที่ทำสืบทอดกันมา เฉพาะตะกูลเดียวกัน เพราะต้องใช้ทั้งฝีมือความชำนาญและไหวพริบ การเรียนรู้และฝึกหัดจึงไม่ใช่เรื่องง่าย  การแทงหยวกต้องอาศัยทักษะ และประสบการณ์ เพราะไม่มีการวาดลวดลาย หรือร่างภาพบนหยวก ช่างจะต้องติดลวดลายแล้วลงมือทำทันที ลายที่นิยมทำกันคือ ลายฟันปลา ลายน่องสิงห์ ลายกนกเปลว ลายฟันสาม และลายฟันห้า เป็นต้น
            เครื่องมือที่ใช้ในการแทงหยวก ประกอบด้วยเลื่อย มีดปลายแหลม ไม้กลัด และมีดแทงหยวก มีดแทงหยวกจะต้องมีหลายเล่มเพื่อใช้สับเปลี่ยนเมื่อหมดความคม ส่วนหยวกกล้วยที่นิยมใช้แทงหยวกคือ กล้วยตานี (พองลา) เพราะมีคุณสมบัติไม่เปราะหรือแตกหักง่าย การแทงหยวกต้องใช้เวลามาก บางครั้งต้องทำอยู่นาน ๖ - ๘ ชั่วโมงติดต่อกัน ต้นกล้วยที่นำมาแทงหยวกต้องใช้เป็นจำนวนมาก ครั้งหนึ่งประมาณ ๖ - ๑๐ ต้น
ภาษาและวรรณกรรม
    ภาษา
            ภาษาไทยถิ่นใต้สุราษฎรธานี เป็นภาษาตระกูลไตหรือไท ซึ่งอยู่ในตระกูลคำโดด เช่นเดียวกับภาษาไทยมาตรฐาน นักภาษาศาสตร์ได้ศึกษาถิ่นของภาษาตระกูลไท แล้วนำมาเปรียบเทียบกันได้สรุปเรียกภาษาดังกล่าวว่า ภาษายูนนาน หรือยูนนาน ประมาณว่าอยู่ประมาณปี พ.ศ.๑๒๔๓ ภาษานี้สืบทอดกันมาจากภาษาดั้งเดิม เมื่อสืบทอดมาถึงปี พ.ศ.๑๖๙๖ ก็ได้แบ่งออกเป็นสามกลุ่มคือ กลุ่มภาษาเชียงแสน ซึ่งเป็นต้นตอของภาษาไทยใหญ่ ภาษาไทยภาคเหนือและภาษาไทยภาคกลาง กลุ่มภาษาล้านช้าง ซึ่งเป็ฯต้นตอของภาษาไทยอีสานและลาว และกลุ่มภาษาสุโขทัย ซึ่งเป็นต้นตอของภาษาไทยภาคใต้ทั้งหมด
            เอกลักษณ์ของภาษาถิ่นใต้สุราษฎรธานี  ศึกษาได้จากระบบหน่วยเสียงซึ่งประกอบด้วย หน่วยเสียงสระ พยัญชนะ และวรรณยุกต์ หน่วยเสียงของภาษาถิ่นใต้สุราษฎรธานี มีการผันแปรและกลายเสียงไปจากภาษาไทยมาตรฐานบ้าง โดยหน่วยเสียงวรรณยุกต์มีการผันแปรและกลายเสียงมากที่สุด จนบางกรณีคำคำเดียวกัน  อาจมีเสียงวรรณยุกต์เกือบตรงกันข้าม หน่วยเสียงวรรณยุกต์ จึงเป็นหน่วยเสียงสำคัญ ที่ทำให้เสียงพูดของภาษถิ่นใต้สุราษฎร์ธานี มีเอกลักษณ์เฉพาะของตนเอง
                -  ระบบเสียงวรรณยุกต์  ในภาษาไทยมาตรฐานมี ๕ เสียง แต่เสียงวรรณยุกต์ภาษาไทยสุราษฎร์ธานีมี ๖ - ๗ เสียง ไม่มีเสียงใดเหมือนกันอย่างแท้จริง มีแต่เพียงใกล้เคียงกัน นอกจากนั้นระดับเสียงและการขึ้นลงของเสียงวรรณยุกต์ ภาษาไทยสุราษฎรธานีมักจะตรงกันข้ามกับของไทยมาตรฐาน
                -  ระบบเสียงสระ  เช่นเดียวกับของดภาษาไทยมาตรฐานคือ ประกอบด้วยสระเดียว ซึ่งมีทั้งสระสั้นและสระยาวเป็นคู่ ๆ กับสระประสม ซึ่งมีทั้งสระประสมสองส่วนและสระประสมสามส่วน
                -  ระบบเสียงพยัญชนะ  หน่วยเสียงพยัญชนะเดี่ยวในภาษาไทยสุราษฎรธานีมี ๒๑ หน่วย เช่นเดียวกับภาษาไทยมาตรฐาน และมีหน่วยเสียงพยัญชนะควบกล้ำอีก ๑๔ หน่วย ในขณะที่ภาษาไทยมาตรฐานมี ๑๑ หน่วย เสียงดังกล่าวนี้ในภาษาเขียนอยู่ในรูปของตัวพยัญชนะ ๔๔ ตัว
                -  ระบบหน่วยคำ  การสร้างคำทั้งในภาษาไทยมาตรฐานและภาษาไทยสุราษฎรธานีใช้วิธีประสมคำ แต่เป็นที่น่าสังเกตว่า คำในภาษาไทยมาตรฐานกับคำในภาษาสุราษฎรธานี แม้จะเป็นคำแปลความหมายของกันและกัน แต่อาจจะไม่ใช่คำประเภทเดียวกัน เช่น พรก กับกะลามะพร้าว พรกเป็นคำอิสระหรือคำมูล แต่กะลามะพร้าวเป็นคำประสมระหว่างคำว่า กะลากับคำว่ามะพร้าว
                -  ระบบประโยค  การเรียงคำในภาษากถิ่นสุราษฎรธานีที่แตกต่างจากภาษาไทยมาตรฐาน และภาษาถิ่นใต้อื่น ๆ คือประโยคปฎิเสธ ภาษาถิ่นสุราษฎรธานีใช้คำช่วยบอกความปฎิเสธไว้หน้าคำกริยา เช่น ไม่ทำก็ได้ หมายความว่า ทำไม่ได้ ไม่ไปถูก หมายความว่า ไปไม่ถูก เป็นต้น
    วรรณกรรม
            จารึก  จารึกที่สำคัญคือจารึกที่ ๒๓  จารึกที่ ๒๔ และจารึกที่ ๒๕
                -  จารึกที่ ๒๓ มีจารึกอยู่ทั้งสองด้าน ด้านแรกเป็นภาษาสันสกฤตซึ่งยังสลักไม่เสร็จอีกสี่บรรทัด จารึกเมื่อศักราช ๖๙๗ (พ.ศ.๑๓๑๘) กล่าวสรรเสริญพระราชาแห่งอาณาจักรศรีวิชัย แล้วกล่าวถึงการสร้างศาสนสถาน จบลงด้วยการแสดงเวลาตามวิชาโหราศาสตร์ ส่วนจารึกด้านที่สองไม่เกี่ยวข้องกับด้านแรกและตัวอักษรที่ใช้ดูเหมือนจะเป็นสมัยหลังกว่า เป็นการเริ่มต้นสรรเสริญพระราชาแห่งราชวงศ์ไศเลนทร์ แต่จารึกได้ไม่จบ
                -  จารึกที่ ๒๔ หรือจารึกที่วัดเวียง อำเภอไชยา เริ่มด้วยคำร้อยกรองสรรเสริญพระราชาทรงพระนามศรีธรรมราชแห่งราชวงศ์ปัทม ต่อจากนั้นก็บอกศักราชกาลิยุค ๔๓๓๒ ซึ่งตรงกับ พ.ศ.๑๗๗๓ คำจารึกที่พออ่านออกดูเหมือนจะแสดงถึงสิ่งที่อุทิศถวายแด่ศาสนสถานในพระพุทธศาสนา
                -  จารึกที่ ๒๕ หรือจารึกที่ฐานพระพุทธรูปวัดเวียง อำเภอไชยา ด้านหน้าของฐานมีจารึกภาษาเขมรอยู่สี่บรรทัด มีตัวอักษรคล้ายกับตัวอักษรของจารึกที่ ๒๔  กล่าวว่าในศก ๑๑๐๕ (พ.ศ.๑๗๒๖) ในรัชกาลของพระเจ้าศรีมัตไตรโลกยราชเมาลิภูษะวรมเทวะมหาเสนาบดีตลาใน ผู้เป็นหัวหน้าแห่งประเทศครหิ ได้สั่งให้หล่อพระพุทธรูปองค์นี้ซึ่งมีจารึกอยู่
            หนังสือบุด  วรรณกรรมลายลักษณ์ที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของจังหวัดสุราษฎร์ธานีส่วนใหญ่ทำขึ้นเป็นหนังสือบุดหรือหมุด คือ หนังสือที่ทำด้วยกระดาษข่อย หรือกระดาษย่านปริดหนา ซึ่งพับเป็นชั้น ๆ  ภาคกลางเรียกหนังสือชนิดนี้ว่า สมุดไทย หรือสมุดข่อย
            การบันทึกวรรณกรรมลงหนังสือบุด อุปกรณ์ที่ใช้เขียนได้แก่ ปากไก่  ถ้าเป็นบุดขาวให้หมีกดำ หรือสีดำเขียน น้ำหมีกดำได้มาจากการใช้ลูกสมอป่ามาต้ม หรือแช่น้ำจนคายสีดำออกมา ส่วนบุดดำเขียนด้วยสีขาว สีเหลือง สีแดงและสีทอง สีขาวได้จากดินสอสีขาวอย่างละเอียด หรือได้จากเปลือกหอยมุก สีเหลืองได้จากรงหรือหรดาล สีแดงได้จากชาด สีทองได้จากทองคำเปลว
            ในการเขียนผู้เขียนต้องเป็นผู้มีฝีมือประณีต ใจเย็น ต้องเขียนไม่ให้ผิดพลาด หากเขียนผิด ห้ามขูดลบขีดฆ่า แต่ต้องทำวงกลมรอบตัวที่ผิดไว้ จุดที่เขียนผิดนี้เรียกว่า พระธรรมผิด ใครพบเห็นอาจสักการะบูชาพลีขอชิ้นส่วนมาทำเป็นเครื่องรางของขลังด้วยเหตุนี้เราจะพบว่า ที่หนังสือบุดบางเล่มขาดเป็นรูกลมอยู่บ้าง ก็เนื่องมาจากพลีนั่นเอง
            แต่เดิมการเขียนนิยมเขียนใต้เส้นบรรทัดทั้งสิ้น เพราะถือว่าบรรทัดก็คือการแสดงความเคารพ และเชื่อฟังปฏิบัติตนอยู่ภายใต้การอบรมสั่งสอนของครูบาอาจารย์
            หนังสือบุด มีขนาดแตกต่างกันหลายขนาด ขนาดของหนังสือมีส่วนสัมพันธ์กับเนื้อหาที่บันทึกอยู่บ้าง อาจแบ่งกว้าง ๆ ได้สามขนาดคือ ขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ่ หนังสือบุดขนาดเล็ก มักใช้บันทึกเรื่องโชคลาง ยากลางบ้าน ปฏิทิน ฯลฯ หนังสือบุดขนาดกลาง มักใช้บันทึกนิทานพื้นเมือง วรรณคดี ตำนาน บทสวด ฯลฯ ส่วนหนังสือบุดขนาดใหญ่ มักใช้บันทึกพระธรรมในพระพุทธศาสนา บันทึกเรื่องพระมาลัย หรือเรื่องไตรภูมิ
            ตัวอักษรที่ใช้บันทึกมีสองแบบคืออักษรไทยและอักษรขอม
                -  อักษรไทย  มักใช้ตัวเอนไปข้างหลังประมาณ ๓๐ - ๔๕ องศา
                -  อักษรขอม  ที่ใช้บันทึกมีอยู่สองแบบคือ อักษรขอมไทย และอักษรขอมบาลี
            รูปตัวอักษรไทยส่วนใหญ่เป็นอักษรไทยสมัยต้นรัตนโกสินทร์ ที่เก่าไปกว่านั้นคือสมัยอยุธยา โดยเฉพาะหนังสือบุดดำ ซึ่งบันทึกด้วยตัวอักษรขาว จะเก่าถึงสมัยอยุธยาเป็นส่วนมาก
            มีหนังสือบุดอยู่ไม่น้อยที่เขียนภาพแทรกไปด้วย เช่น พระมาลัย พระธรรม ตำราโหราศาสตร์ ไสยศาสตร์ พิธีกรรม ตำราหมอนวด ตำราเกี่ยวกับโรคต่าง ๆ และตำราพิชัยสงคราม เป็นต้น

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |