วัดร้างดอยกิ่วขมิ้น  ตั้งอยู่บนยอดเขา ห่างจากบ้านใหม่หัวสนามบิน ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ประมาณ ๑,๒๐๐ เมตร ตำบลปางหมู อำเภอเมือง ฯ
            สภาพเดิม องค์เจดีย์ หักพังเสียหาย แต่โครงสร้างอื่นเช่น กำแพงแก้ว และลานประทักษิณ ยังคงอยู่ในสภาพที่สามารถศึกษาองค์ประกอบ และรูปแบบสถาปัตยกรรมได้ คือ องค์เจดีย์ตั้งอยู่บนฐานรูปสี่เหลี่ยมจตุรัส มีสิงห์ประดับที่มุมทั้งสี่ องค์เจดีย์มีฐานย่อเก็ตสามชั้น และฐานแปดเหลี่ยมรองรับชั้นมาลัยเถาที่ทำเป็นลายกลีบบัวซ้อนกันสองชั้น บัวปากระฆังและองค์ระฆังกลม ตกแต่งด้วยลายหน้ามาร (หน้ากาล)  ส่วนยอด อันได้แก่ ปล้องไฉน และปลียอด หักหายไป พบแต่ชิ้นส่วนโลหะประดับยอดฉัตรตกอยู่รอบฐาน ฐานย่อเก็จชั้นล่างสุดประดับแจกันดอกไม้ หรือหม้อบูรณะ บฎะ ที่มุมทั้งสี่ และตกแต่งผนังด้วยลายลูกฟัก ที่ซุ้มทิศที่ฐานทั้งสี่ด้าน มีลักษณะเป็นมุขยื่นออกมาด้านหน้า ภายในเป็นคูหาประดิษฐานพระพุทธรูปปั้นศิลปะพม่าแบบมัณฆเลย์ ส่วนยอดซุ้มเป็นทรงปราสาทซ้อนลดหลั่นเป็นชั้น ๆ ด้านหน้าเป็นบันไดทางขึ้น ราวบันไดประดับด้วยมังกรหมอบทอดตัวยาวตามแนวบันได ซุ้มทิศเหล่านี้ก่อทับฐานย่อเก็จชั้นล่างที่ฉาบปูน และตกแต่งลวดลายไว้แล้ว น่าจะสร้างขึ้นหลังจากสร้างเจดีย์เสร็จแล้ว องค์เจดีย์มีลานประทักษิณ และกำแพงแก้วรูปห้าเหลี่ยมล้อมรอบ และมีช่องบันไดที่กึ่งกลางทุกด้าน ทำให้มีแผนผังเป็นรูปห้าหลี่ยม ยางตามแนวทิศเหนือ - ใต้
            จากการสำรวจพบโบราณวัตถุ ทั้งสมัยก่อนประวัติศาสตร์ เช่น เครื่องมือหินกะเทาะ กับขวานหินขัด และโบราณวัตถุสมัยประวัติศาสตร์ เช่น ชิ้นส่วนเครื่องถ้วยลายครามของจีน สมัยราชวงศ์เช็ง เครื่องเคลือบจีนพิมพ์ลายต่าง ๆ ชิ้นส่วนภาชนะดินเผา เตาขุนยวม เศษเหล็กและแผ่นทองแดงดุนลายประดับฉัตร
            จากรูปแบบเจดีย์  พระพุทธรูปในซุ้มทิศเป็นศิลปแบบพม่า สมัยมัณฆเลย์ ที่มักสร้างขึ้นสมัยหลัง พ.ศ.๒๓๗๘  จากเศษภาชนะดินเผา จากเตาขุนยวมที่ผลิตในช่วงเดียวกันนี้ สันนิษฐานได้ว่า วัดดอยกิ่วขมิ้น สร้างขึ้นเมื่อประมาณปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๔ ถึงกลางพุทธศตวรรษที่ ๒๕
            วัดร้างไม่มีชื่อ  ตั้งอยู่บนลานเนินเขา ฝั่งตะวันตกของลำน้ำยวม ตำบลแม่เงา อำเภอขุนยวม พบโบราณสถานมีลักษณะเป็นอาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า จำนวนสองหลัง วางตัวในแนวทิศเหนือ - ใต้ หลังแรกมีโครงสร้างก่ออิฐสอดิน ฐานประกอบด้วยฐานปัทม์ บัวลูกแก้วทรงสูง อีกหลังถูกทำลายจนไม่สามารถเห็นรูปแบบได้ นอกจากนี้ยังพบอาคารอีกหลังหนึ่งถูกทำลายเช่นกัน อาคารทั้งหมดล้อมรอบด้วยกำแพงแก้ว
            โบราณวัตถุที่พบคือ ขวานหินขัดขนาดเล็ก และเศษภาชนะดินเผา ทั้งเคลือบสีเขียวอ่อน สีขาวอมฟ้า เขียนลายดำใต้เคลือบ ไหสีน้ำตาลจากเวียงกาหลง และเตาขุนยวม และยังพบเคลือบสีเขียวทึบและบายครามจากจีนในราชวงศ์เหม็ง
            จากรูปแบบอาคารและโบราณวัตถุที่พบ แสดงให้เห็นว่าวัดร้างแห่งนี้น่าจะมีความสัมพันธ์กับแหล่งโบราณคดีดอยเวียง น่าจะอยู่ในช่วงเวลาเดียวกันคือ พุทธศตวรรษที่ ๒๑ - ๒๒
            วัดจอมมอญ (ร้าง)  ตั้งอยู่บนลาดเนินเขาต่อกับที่ราบริมฝั่งลำน้ำซอม ตำบลเมืองปอน อำเภอขุนยวม โบราณสถานถูกทำลายเกือบทั้งหมด เหลือแต่ซากอาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ไม่ทราบรูปทรง ล้อมรอบด้วยกำแพงแก้ว ในอดีตเคยมีผู้ขุดพบพระพุทธรูปสำริดแบบล้านนาจำนวนมาก และพบพระพุทธรูปแบบพม่าด้วย
            โบราณวัตถุที่พบได้แก่โลหะเหล็กเส้น น่าจะเป็นเหล็กยึดโครงไม้ และเศษภาชนะดินเผาทั้งเครื่องลายครามของจีน ชิ้นส่วนภาชนะเขียนลายดำใต้ เคลือบใสจากเตาเวียงกาหลง ทำให้เห็นว่าผู้คนที่มาทำกิจกรรมที่วัดนี้จะมีความสัมพันธ์กับชุมชนที่รับวัฒนธรรมล้านนา ในพุทธศตวรรษที่ ๒๑ - ๒๒
            วัดร้างบ้านป่าฝาง  ตั้งอยู่บนเชิงดอย ห่างจากบ้านป่าฝางมาทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือประมาณ ๘๐๐ เมตร ในตำบลเมืองปอน อำเภอขุนยวม เป็นวัดร้างประกอบด้วยซากฐานอาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า โครงสร้างก่ออิฐสอดิน
            โบราณวัตถุที่พบเป็นเศษภาชนะดินเผาประเภทเนื้อแกร่งเคลือบสีขาวอมฟ้าจากเตาเวียงกาหลง เคลือบสีเขียวอ่อน - เหลือง จากเตาขุนยวม และไหเนื้อดินเคลือบน้ำดิน  จากหลักฐานที่พบมีปริมาณไม่มาก พบที่จะสันนิษฐานอายุสมัยของวัดแห่งนี้ได้
            วัดร้างกลางทุ่งนาบ้านป่าฝาง  ตั้งอยู่บนที่ราบริมแม่น้ำปอน ในตำบลเมืองปอน อำเภอขุนยวม จากการสำรวจพบซากอาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าก่ออิฐสอดิน ขนาด ๑๐.๕ x ๑๙.๕ เมตร สูง ๒ - ๓ เมตร พบขมวดพระเกศาดินเผาจำนวนมาก และพบเศษกระเบื้องมุงหลังคาและเศษภาชนะดินเผาเคลือบสีเขียวไข่กา  จากหลักฐานที่พบยังไม่สามารถกำหนดอายุสมัยการก่อสร้างได้
            วัดร้างบ้านเมืองปอน  ตั้งอยู่บนที่ลาดเชิงเขาด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ของลำน้ำปอน ห่างจากตัวหมู่บ้านเมืองปอนมาทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ประมาณ ๑ กิโลเมตร ในตำบลเมืองปอน อำเภอขุนยวม
            พบซากโบราณสถานอยู่ในสภาพหักพัง ประกอบด้วยแนวฐานสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดยใช้หินกรวดขนาดใหญ่เรียงเป็นกรอบ และถมดินด้านใน หันหน้าไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ คาดว่าน่าจะเป็นวิหาร ด้านหลังพบแนวก่ออิฐสอปูน คาดว่าเป็นส่วนประกอบของเจดีย์ และพบเศษอิฐกระจัดกระจายอยู่ทั่วบริเวณ
            โบราณวัตถุที่พบมีเพียงตะปูเหล็กยึดโครงสร้างอาคาร ชิ้นส่วนไหเคลือบสีน้ำตาล - ดำ และตะกรันดินเผา จากลักษณะอาคาร และโบราณวัตถุที่พบยังไม่สามารถกำหนดอายุสมัยได้