อาคารราชินูทิศ  ตั้งอยู่ในตำบลหมากกว้าง อำเภอเมือง ฯ สร้างเมื่อ ปี พ.ศ.๒๔๖๓ เพื่อใช้เป็นอาคารเรียนของโรงเรียนอุปถัมภ์นารี เป็นอาคารก่ออิฐถือปูน รูปทรงตะวันตก หลังคาทรงปั้นหยา มีมุขยื่นไปด้านหน้า ซุ้มประตูและหน้าต่างเป็นรูปโค้งสวยงาม มีความโดดเด่นทางสถาปัตยกรรม
            กรมศิลปากร ได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน เมื่อ ปี พ.ศ.๒๕๔๑ มีพื้นที่ ๑๑ ไร่ ๒ งาน และจะทำเป็นพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติอุดรธานี
            เมืองโบราณหนองหาน  ตั้งอยู่ที่บ้านหนองหาน ตำบลหนองหาน อำเภอหนองหาน เป็นเมืองโบราณรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้าง ๑,๐๕๐ เมตร ยาว ๑,๒๕๙ เมตร พื้นที่ประมาณ ๘๓๐ ไร่ ลักษณะเมืองเป็นแบบเมืองสมัยลพบุรี บริเวณรอบเมืองเป็นที่ราบลุ่ม หล่อเลี้ยงด้วยลำน้ำเล็ก ๆ หลายสายสลับกับที่เนินสูง บริเวณที่ราบลุ่มน้ำเหมาะแก่การเพาะปลูก ด้านตะวันออกของเมืองเป็นที่ลุ่มต่ำมาก มีลำห้วยบ้านและห้วยนทรายไหลผ่าน ส่งน้ำเข้าไปหล่อเลี้ยงคูเมืองด้านทิศตะวันออก ด้านทิศตะวันตก มีหนองน้ำใหญ่อยู่ในเขตบ้านหนองบ่อ ห่างจากตัวเมือง ๑,๕๐๐ เมตร ลำน้ำเล็ก ๆ สายต่าง ๆ จากทางใต้ไหลมาลงหนองน้ำนี้ ซึ่งปัจจุบันเป็นอ่างเก็บน้ำ มีการขุดคลองตรง รับน้ำจากคูเมืองด้านทิศตะวันตกและยังมีลำห้วยไหลแยกจากมุมเมืองด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือ รับน้ำเหนือจากคูเมืองออกไปทางเหนือ ลงลำน้าห้วยด่าน หลักฐานทางวัฒนธรรมมีดังนี้
                เขตวัดสามัคคีบำเพ็ญผล  มีโบราณสถานค่อนมาทางกลางเมือง
                    ซากสถูป  ก่อด้วยอิฐและศิลาแลง เดิมเป็นศิลปะแบบลพบุรี ต่อมาดัดแปลงเป็นเจดีย์
                    เสมาหินทรายสีแดง  ปักอยู่รอบ ๆ ฐานเจดีย์ เป็นเสมาขนาดเล็กและบางกว่าแบบทวารวดี ตรงกลางมีรอยสลักนูนออกมาเป็นเส้นตรงคล้ายรูปสถูป คติการทำเสมาเช่นนี้สืบทอดมาจากวัฒนธรรมทวารววดี
                    พระพุทธรูปหินทราย ตั้งอยู่ริมฐานเจดีย์ทางด้านเหนือ สูงประมาณ ๑.๓ เมตร เดิมเป็นพระพุทธรูปแบบลพบุรี ต่อมาได้มีการพอกปูนทับเป็นแบบล้านช้าง
                วัดธาตุดูกวัว  ตั้งอยู่ทางด้านทิศเหนือของเมือง มีเจดีย์ฐานรูปสี่เหลี่ยม ก่อด้วยอิฐแบบล้านช้าง
                วัดธาตุโข่ง  อยู่ทางด้านทิศใต้ของเมือง มีโบราณสถานในสมัยหลังแบบล้านช้าง ได้มีการสร้างเจวดีย์ครอบใหม่ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๙ เป็นเจดีย์ทรงเหลี่ยม มีพระพุทธรูปนั่งประดิษฐานอยู่ทั้งสี่ทิศ
                จากหลักฐานข้างต้นแสดงว่า เมืองโบราณแห่งนี้มีอายุอยู่ในสมัยลพบุรี ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๖ - ๑๘
            วัดกู่แก้วรัตนาราม  เดิมชื่อวัดกู่ ชาวบ้านเรียกวัดกู่แก้ว ตั้งอยู่ที่บ้านกู่แก้ว ตำบลบ้านจืด กิ่งอำเภอกู่แก้ว ส่วนในบริเวณกู่โบราณสมัยขอม สันนิษฐานว่าเป็นอโรคยาศาล สร้างสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๘ เป็นสถาปัตยกรรมที่ได้รับอิทธิพลบายน โดยมีพระโพธิสัตว์ไภวสัชยคุร ฯ เทพแห่งการแพทย์ ซึ่งเป็นปฏิมากรรมที่สำคัญของศาสนสถานแห่งนี้
            อาคารโบราณสถานสร้างด้วยศิลาแลง ประกอบด้วยปราสาทประธาน และมีวิหารตั้งอยู่ภายใน กรอบกำแพงแก้วรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ทางเข้าเป็นซุ้มประตูโคปุระ ทางด้านทิศตะวันออก ภายในวิหารมีทับหลังรูปนารายณ์ทรงครหุฑ อยู่บนฐานปัทม์ของพระประธาน ด้านหลังวิหารมีสถูป หรือกู่ที่เป็นที่เก็บศพของนักรบโบราณ ที่ได้นำกองทัพมา แล้วทำพิธีเสี่ยงทายหาที่พัก เสี่ยงได้บริเวณหนองน้ำ จึงได้ชื่อว่าหนองเสี่ยง (ปัจจุบีนเรียกหนองค้างคาว) แล้วย้ายมาพักที่บริเวณวัดกู่แก้ว เมื่อเสียชีวิตจึงได้สร้างสถูปเป็นอนุสรณ์สถานชื่อว่ากู่แก้ว ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อปี พ.ศ.๒๔๙๓
            ภายในวัดประกอบด้วยอุโบสถคอนกรีตทรงไทย สร้างเมื่อปี พ.ศ.๒๔๙๓ ศาลาการเปรียญหอสวดมนต์ วิหาร ศาลาบำเพ็ญกุศล และเจดีย์เก่า ซึ่งเป็นกรุเก็บพระพุทธรูปสมัยขอมโบราณ

| ย้อนกลับ | บน | หน้าต่อไป |