ผมเคยเล่าเรื่องเมืองปราจีนบุรีไปแล้วหลายครั้ง เช่นเล่าถึงการล่องแก่งที่แก่งหินเพิง อำเภอนาดี เล่าอุทยานแห่งชาติทับลาน เล่าถึงวัดแก้วพิจิตร และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เป็นต้น รวมทั้งพิพิธภัณฑ์เจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ซึ่งอยู่ในโรงพยาบาลอภัยภูเบศร์ แต่คราวนี้ไปมาใหม่เอี่ยม เขาชวนไปดูต้นไม้ที่สวนซึ่งเขาพบพันธุ์จำปีใหม่โดยบังเอิญ "คือจำปีสีทอง" และการทาบกิ่งต้นไม้ด้วยการนั่งร้าน ผมจึงขอเล่าเรื่องเกี่ยวกับเมืองปราจีนบุรีอีกที เมืองปราจีนบุรีที่ชีวิตในวัยหนุ่มของผมผูกพันอยู่กับเมืองนี้ เพราะเคยรับราชการอยู่ที่ปราจีนบุรีในค่ายจักรพงค์ ในตำแหน่งนายทหารยุทธการและการฝึก กองพันทหารปืนใหญ่ที่ ๒ เป็นเวลานานถึง ๕ ปี ทำงานในหน้าที่นี้ตั้งแต่มียศเพียงร้อยตรี จนถึงร้อยเอก จึงไปสอบเข้าโรงเรียนเสนาธิการทหารบก จากนั้นก็เร่ร่อนไปทั่วไม่มีโอกาสกลับมาอยู่ที่กองพันนี้อีกเลย ปราจีนบุรีในยุคที่ไม่มีโรงหนัง โรงละคร วิทยุรับได้ไม่กี่สถานี ยิ่งโทรทัศน์ก็เมินหน้าไปเลยเพราะไม่มีสัญญาณให้รับ แถมไฟฟ้าทางทหารต้องปั่นไฟฟ้าใช้เอง กำลังไฟฟ้ามากพอสำหรับการบริการกำลังพลทั้งค่าย มีไฟฟ้า ๑ วัน ต้องหยุดไป ๒ วัน เพื่อไปแบ่งให้หน่วยอื่นในค่ายด้วยกันได้ใช้ไฟฟ้า ส่วนน้ำประปานั้นไม่รู้จัก ต้องใช้วิธีขุดบ่อน้ำบาดาล "สาว" น้ำขึ้นมาใช้ ลำบากแต่ก็สนุกดีและยังโสด
            ผมไปที่สวนชื่อยาวเหยียดก่อน คือชื่อ สวนทิพย์ชมภูเนตรรุ่งเรืองสิน โทร ๐๓๗ ๒๐๒๓๐๒ เดิมเขาไม่มีชื่อ ตอนนี้เขาตั้งชื่อยาวเหยียด แต่ผมซื้อหาพันธุ์ไม้กับเขามานานจนแน่ใจได้ว่าพันธุ์ไม้ของเขาไม่ปลอมหรือย้อมแมวขาย เพราะหลายคนที่ซื้อพันธุ์ไม้ที่ปราจีนบุรีไป ไม้พันธุ์ดี ๆ เขาหาให้ไม่ทันแต่เขาก็อยากขาย เขาก็ปลอมพันธุ์อื่นให้ไปแทน ๓ - ๔ ปี จึงจะทราบผลเมื่อออกลูกมา กลายเป็นพันธุ์อื่นไป โดนกันมาหลายรายแล้ว จึงต้องเลือกซื้อจากสวนดีกว่าซื้อจากแผงลอยข้างถนน เช่นที่ตลาดผลไม้หนองชะอมเป็นต้น
            หากมาจากนครนายกมาถึงประมาณกโลเมตร ๑๕๓.๕ จะมีแผงขายผลไม้สด ผลไม้แปรรูปขายกันยาวไปตามริมถนน รวมทั้งพันธุ์ไม้ผลต่าง ๆ ด้วย ที่เชื่อใจได้แน่คือซื้อพันธุ์ไผ่ตงรายการนี้ซื้อได้แน่นอนไม่กลายพันธุ์แน่ ตรงสามแยกหนองชะอมนี้หากเลี้ยวขวามาประมาณ ๘ กิโลเมตร จะถึงศาลากลางจังหวัดหลังใหม่ และเลยไปก็จะมีสี่แยกซึ่งตรงสี่แยกนี้ เมื่อเลี้ยวขวาจะไปเข้าถนน ๓๐๗๑ ไปอีก ๔ กิโลเมตร วัดโบสถ์จะอยู่ทางซ้ายมือริมฝั่งน้ำบางปะกง เดี๋ยวผมจะกลับมาเล่าถึงวัดโบสถ์ตอนนี้ไปสวนก่อน
            จากสามแยกหนองชะอม ตรงมาตามถนนสายที่มาจากนครนายก คือถนนสุวรรณศร ซึ่งถนนสายนี้ยาวไปจนถึงอำเภออรัญประเทศ พอมาถึงสี่แยกที่มุมขวาคือศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช หากเลี้ยวซ้ายจะไปยังสวนพันธุ์ไผ่ ซึ่งต้องเข้าไปอีก ๑๑ กิโลเมตร เป็นสถานที่รวบรวมพันธุ์ไผ่นานาชนิดเพื่อการศึกษาและขยายพันธุ์ ภายในบริเวณสวนพันธุ์ไผ่มีบ้านพักรับรอง มีอ่างเก็บน้ำขนาดเล็ก ศาลาพักผ่อน มีทิวทัศน์ที่งดงามเห็นทิวเขาใหญ่ได้ชัดเจนสวยงาม ซึ่งผลผลิตจากไม้ไผ่นี้ต้องไปที่อำเภอประจันตคามคือ เมื่อถึงสี่แยกเนินหอมก็วิ่งตรงไปยังอำเภอประจันตคาม มีผลิตผลจากหัตถกรรมไม้ไผ่ ตั้งแต่บันได โต๊ะ เก้าอี้ ไม้ไผ่ ไม้กวาด ฯ
            ตรงสี่แยกเนินหอมเมื่อเลี้ยวขวาเข้ามาประมาณกิโลเมตร ๑๖๐ คือหมวดการทาง ตรงข้ามหมวดการทางคือ สวนนายชูชีพ สวนนี้ขยายพันธุ์ไม้ของแท้แน่นอน ราคาถูกมากด้วย ที่สวนนี้แหละที่เขาพบพันธุ์จำปาสีทองโดยบังเอิญ คือเขาไปเอาต้นจำปา จำปี และจำปูนปลูกไว้ใกล้ ๆ กัน เกิดการผสมของเกสรโดยธรรมชาติ ซึ่งให้เจ้าของสวนทำเองก็ทำไม่ได้ และเขาขยายพันธุ์จำปีสีทองของเขาด้วยวิธีการทาบกิ่งแขวนนั่งร้าน
            หากเลยหมวดการทางไปสัก ๕๐๐ เมตร กลับรถมาจะถึงทางแยกเข้าสวนชื่อยาว คือ สวนทิพย์ ฯ ปากซอยเข้าสวนมีชื่อหลายสวน เช่นสวนสมปอง ที่สวนนี้ผมได้ดูวิธีการทำนั่งร้านเพื่อทาบกิ่งของเขา การทาบกิ่งต้นไม้นั้น เขาใช้ต้นตอซึ่งจะปลูกด้วยเมล็ด ยิ่งต้นพันธุ์เลวเท่าไร เมล็ดจะยิ่งโตและจะหาอาหารเก่งเพราะธรรมชาติช่วย เมื่อพันธุ์เลวไม่มีใครเขาปลูกตกหล่นก็ขึ้นได้เอง ไม่มีใครรดน้ำให้ปุ๋ย ไม้พันธุ์ไม่ดีจึงต้องดิ้นรนหาอาหารกินเอง เป็นผลให้รากยาว ไกล หาอาหารเก่ง ดังนั้นหากจะทาบขนุนเขาก็หาเมล็ดขนุนพันธุ์ไม่ดีมาเพาะและจะเพาะง่ายด้วย พอต้นโตขนาดดินสอดำ โตกว่าหลอดกาแฟหน่อยหนึ่ง ก็เอาไปทาบได้แล้ว เมื่อก่อนก็ทาบกับกิ่งที่โตกว่าและอยู่บนต้นไม้ที่โตและแข็งแรงแล้วเท่านั้น จึงจะสามารถรับน้ำหนักต้นตอซึ่งจะต้องเอาไปทาบทั้งถุงที่ใส่ดินปลูกอยู่ด้วยได้ แต่เมื่อทำนั่งร้านเหมือนจะขึ้นไปทาสีรอบต้นไม้ที่จะเป็นต้นกิ่งพันธุ์ก็ทาบกิ่งเล็ก ๆ ได้ซึ่งกิ่งแม่พันธุ์สูงสัก ๑ เมตรเศษ ๆ ก็ทาบกันแล้วไม่ต้องโตเช่นเมื่อก่อน เรียกว่าปลูกปีเดียวขยายพันธุ์ด้วยวิธีการทาบกิ่งได้ คนที่มีที่ดินน้อยจะปลูกขายผลไม้กับเขาก็คงได้ปีละไม่กี่สตางค์ และผมเองเคยทดลองทำมาแล้ว ที่ดินประมาณ ๑,๐๐๐ ตารางวา ปลูกไม้ผลแล้วขยายพันธุ์ด้วยการทาบ การตอน การติดตา ปรากฏว่าทำรายได้ให้แต่ละปีมากพอสมควร จึงแนะนำเรื่อยไปว่าใครมีที่น้อย ๆ จงแสวงหาไม้ผลพันธุ์ดี ๆ เอามาปลูกให้ชิดก็จะปลูกได้มาก เช่นมะม่วง ท่านผู้ทรงคุณวุฒิด้านมะม่วงเคยบอกผมว่าให้ปลูกระยะห่างกันจากขอบหลุมถึงขอบหลุม ๑.๒๕ เมตร ถ้าจะเอาผลให้เร่งปุ๋ยแต่ให้ติดผลไม่เกิน ๑๐ ลูก ที่ดิน ๑ ไร่ ก็จะได้ผลไม่น้อย แต่วิธีที่ทำเงินได้มากกว่าคือปลูกห่างเท่ากันแต่ไม่รอให้ออกผล พอปลูกได้สักปีก็เริ่มตอน เริ่มทาบกิ่งแต่ใช้ไม้ค้ำ แต่ปัจจุบันนี้ที่ไปดูมานี่เมื่อเอาต้นตอที่อยู่ในถุงดินหนัก ไปตัดยอดให้เป็นปากฉลาม แล้วไปปาดกิ่งพันธุ์ดีให้เป็นปากฉลามเช่นกัน เอามาทาบกันแล้วพันให้แน่นอย่าให้น้ำเข้าได้ด้วยเทป เอาเชือกผูกโยงเข้ากับนั่งร้านที่ทำไว้รอบต้นแม่พันธุ์ที่จะทาบ ในแต่ละต้นจะทาบได้ทุกกิ่งไม่ว่าขนาดไหน จะรับน้ำหนักได้หมด เพราะน้ำหนักของถุงไม้ตอนที่เอามาทาบนั้นไปอยู่ที่ราวของนั่งร้านหมดแล้ว ต้นแม่พันธุ์ไม่ได้รับน้ำหนัก พอประมาณ ๔๕ วันขึ้นไปหากรากยังเขียวดีและเกิดรากใหม่สีขาวก็แสดงว่าทาบติดแล้ว และรออีกหน่อยรากเริ่มกลายเป็นสีน้ำตาลอ่อน ก็ตัดกิ่งแม่พันธุ์ออกจากต้นแม่ ยอดของกิ่งแม่พันธุ์ก็จะติดมากับต้นตอเอามาเลี้ยงอีกสักพักก็ลงดินหรือขายได้ การทาบกิ่งไม่มีการกลายพันธุ์ ระหว่างที่ทาบกันอยู่ ต้นตอก็จะดูดน้ำจากต้นแม่พันธุ์มาเลี้ยงต้นในถุงทำให้เจริญเติบโต แตกรากออกไปใหม่ ผมไปดูคราวนี้แล้วก็เข้าใจ และต้องขอชมเชยเจ้าของสวนที่รู้จักวิธีที่พัฒนาการทาบกิ่งให้ทำได้มากขึ้นและเร็วขึ้น ในถนนสายเข้าเมืองปราจีนบุรีนี้มีหลายสวน ผมแวะไปเรื่อยและอุดหนุนขนุนไพศาลทักษิณกับจำปีสีทองของเขามา นอกจากนี้ยังมีลำดวนแดง จำปีหลวงดอกสีนวลซึ่งหอม กลีบอ่อนเหมือนกระดังงา ฝั่งเดียวกับหมวดการทางมีอีกสวน ไม้ผลน้อยแต่ไม้ดอก ไม้ประดับมากและแปลก ๆ ด้วย เช่น ว่านซันซิ หญ้าหนวดแมวปลูกแล้วเด็ดยอดเอามาตากแห้งชงเป็นชาดื่มแทนน้ำ จะไปลดกรดยูริคตัวสาเหตุที่ทำให้เกิดโรคเก๊าท์ ซึ่งโรคนี้หากใครเป็นแล้วจะได้ความทรมานมาก เป็นแล้วต้องงดอาหารหลายอย่างเช่นสัตว์ปีทั้งหลาย เครื่องในสัตว์ ถั่วเขียว ถั่วเหลือง ถั่วแดง หน่อไม้ สะตอ ชะอม "ใบชะพลู" ตัวนี้ร้ายกาจนัก เรียกว่าพอยูริคขึ้นสูงเกินกำหนดไว้คือ ๘. ก็แทบจะไม้ต้องชิมอาหารกัน ผมเคยพรวดขึ้นไปจาก ๕.๕ ไปจนถึง ๙.๖ ต้องใช้สารพัดวิธีเพื่อให้ยูริคลดลงมา เพราะไม่เช่นนั้นเท้าบวม ปวด นึกไม่ถึงว่าใบชะพลูซึ่งอร่อยนักกับการกินเมี่ยงคำ แถมด้วยเป็นพะโล้จะอาละวาดเอาขนาดนี้ ต้องยอมอดอาหารตามหมอแนะนำ ไม่งั้นก็ไม่ต้องเป็นนักชิม นักเที่ยวกัน จบอาชีพกันที่โรคเก๊าท์นี้เอง
            ไปปราจีนบุรีทั้งทีก็ต้องเลยไปโรงพยาบาลอภัยภูเบศร์ ซึ่งไปเป็นประจำทุกครั้งที่ไปปราจีนบุรี ก็ว่าได้เพราะชอบไปซื้อยาสมุนไพร ซึ่งที่โรงพยาลบาลนี้เป็นโรงงานผลิตยาสมุนไพรน่าจะใหญ่ที่สุดของประเทศ และปัจจุบันคนนิยมกินยาสมุนไพรกันมาก แม้แต่เหล้าไวน์ที่ทำจากสมุนไพร เช่นกระชายดำ โด่ไม่รู้ล้ม โนนิ หรือ ยอ กระท้อน มะเม่า ก็นิยมกันมากโดยเฉพาะไวน์ "ตราม้า" ซึ่งเป็นไวน์ที่ได้มาตรฐาน มีเอกสารสิทธิ์ และผมเชียร์เพราะโรงงานนี้เป็นของไทยแท้ เป็นพวกข้าราชการที่ใกล้เกษียณอายุราชการ หรือเกษียณอายุราชการแล้วมารวมทุนกันทำ ตั้งโรงงานอยู่ที่ อ.แม่สรวย จ.เชียงราย แต่ส่งเข้ามาขายในกรุงเทพ ฯ ใครซื้อของเขากิน ๕๐๐ บาท สั่งซื้อของเขาทางโทรศัพท์เขาส่งให้ถึงบ้านเลย โทร ๐๑ ๘๕๔๘๒๔๑ ไม่ทราบว่าผมจะเมาไวน์หรือเปล่าเลยเขียนนอกเรื่อง เพราะอยากเชียร์คนไทยที่ทำอะไรดีก็เป็น