ถ้าจะเปรียบว่าหริภุญไชย หรือลำพูน เป็นเมืองแม่ ลำปางก็จะเป็นเมืองลูก เพราะโอรสของพระนางจามเทวี ผู้ครองเมืองหริภุญไชย ได้แยกมาสร้างเขลางค์นคร ส่วนเชียงรายก็จะเป็นเมืองแม่ของเชียงใหม่ เพราะพ่อขุนเม็งรายมหาราช สร้างเชียงรายเมื่อ พ.ศ.๑๘๐๕ แต่โปรดมาสร้างเชียงใหม่ขึ้นเมื่อ พ.ศ.๑๘๓๙
            ใน พ.ศ.๑๘๓๙ ในแผ่นดินภาคเหนือของประเทศไทยนั้น มี ๓ อาณาจักรที่เป็นใหญ่ไม่ขึ้นต่อกันคือ อาณาจักราลานนา อาณาจักรพะเยา และอาณาจักรสุโขทัย
            เมื่อพ่อขุนเม็งรายมหาราช มาตีได้หรุภุญไชยแล้ว ก็ไปสร้างเวียงกุมกาม ที่อยู่ในเขตอำเภอสารภี จังหวัดเชียงใหม่ในเวลานี้ แต่เนื่องจากเป็นเมืองที่น้ำท่วม พ่อขุนเม็งรายจึงคิดสร้างเมืองใหม่ และได้อัญเชิญพ่อขุนงำเมืองกษัตริย์นครพะเยา พ่อขุนรามคำแหงกษัตริย์สุโขทัย ผู้เป็นพระสหายร่วมสาบานมาร่วมกันพิจารณาเลือกทำเลที่ตั้งเมืองเชียงใหม่ ทั้ง ๓ พ่อขุน ได้พิจารณาแล้วเห็นว่าบริเวณที่ราบเชิงดอยอ้อยช้าง ในที่ราบแห่งแม่น้ำพิงคนที มีความเหมาะสมที่จะตั้งเมืองใหม่ตามที่พ่อขุนเม็งรายมหาราชมีดำริ เมื่อสร้างเมืองเชียงใหม่ขึ้นเมื่อ พ.ศ.๑๘๓๙ แล้วก็ให้มีนามว่า " นพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่ "
            ในระหว่างการก่อสร้างเมืองเชียงใหม่นั้น พ่อขุนเม็งรายได้สร้างพลับพลาเป็นที่ประทับอยู่ในพื้นที่เมืองเชียงใหม่ แต่เมื่อสร้างเมืองเชียงใหม่เสร็จเรียบร้อยแล้วเข้าประทับในคุ้มเจ้าหลวง หรือวังแล้ว ได้โปรดยกที่ดินจุดที่สร้างพลับพลานั้นสร้างพระธาตุเจดีย์ ส่วนที่ดินอื่น ๆ ในบริเวณเดียวกับที่ตั้งพลับพลาที่ประทับโปรดให้เป็นที่ธรณีสงฆ์ สร้างวัดแรกของเมืองเชียงใหม่คือ " วัดเชียงมั่น " วัดนี้จึงมีอายุน้อยกว่านครเชียงใหม่ ๒ ปี คือสร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ.๑๘๔๑
            เชียงใหม่เมื่อแรกเริ่มสร้างขึ้น ณ ที่ราบเชิงดอยนั้น ได้สร้างกำแพงเมืองกว้างด้านละ ๘๐๐ วา ยาวด้านละ ๑,๐๐๐ วา สร้างมาบรรจบกันเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า เชียงใหม่จึงเป็นเมืองที่เก่าแก่กว่ากรุงศรีอยุธยาซึ่งยกเป็นราชธานีเมื่อ พ.ศ.๑๘๙๓
            เชียงใหม่เป็นศูนย์กลางของอาณาจักรลานนาไทยสืบต่อกันมาเป็นระยะเวลานาน และถูกรุกรานจนต้องตกอยู่ใต้อำนาจของกรุงศรีอยุธยา และพม่าหลายยุคหลายสมัย จนครั้งสุดท้ายในแผ่นดินพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงตีนครเชียงใหม่ได้ เมืองเชียงใหม่จึงตกเป็นประเทศราชของกรุงธนบุรี และกรุงรัตนโกสินทร์ จนถึงรัชสมัยของพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้ทรงแต่งตั้งให้พระยากาวิละ (กาวิละ ณ เชียงใหม่) ขึ้นเป็นเจ้ากาวิละครองนครเชียงใหม่ เป็นต้นตระกูล " ณ เชียงใหม่ " สืบต่อมาอีก ๙ พระองค์ มีเจ้าแก้วนวรัตน์ เป็นองค์สุดท้าย ถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ.๒๔๔๐ ทรงรวบรวมเมืองประเทศราชเข้ากับราชอาณาจักรไทย ได้ยกเมืองเชียงใหม่ขึ้นเป็นมณฑลพายัพ และเมื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ พ.ศ.๒๔๗๕ แล้วได้ยกเลิกมณฑล เชียงใหม่จึงเป็นจังหวัดหนึ่งของประเทศไทยมาตราบเท่าทุกวันนี้ รวมระยะเวลาที่เชียงใหม่เป็นราชธานีของอาณาจักรลานนาไทย ประมาณ ๖๐๐ ปี เชียงใหม่แบ่งเขตการปกครองออกเป็น ๒๑ อำเภอ ๑ กิ่งอำเภอ
การเดินทาง.-
            ทางรถไฟ  มีรถไปเชียงใหม่วันละหลายขบวน สอบถาม ๐ ๒๒๒๓ ๗๐๑๐ หรือ ๐๕๓ ๒๔๒๐๙๔
            ทางอากาศ  มีเครื่องบินจากท่าอากาศยานกรุงเทพ ฯ ไปเชียงใหม่วันละหลายเที่ยวบิน โทร ๐ ๒๒๘๐๐๐๖๐ หรือ โทร ๐๕๓ ๒๑๐๒๑๐ โดยการบินไทย และยังมีของบริษัทบางกอกแอร์เวย์ เที่ยวบิน กรุงเทพ ฯ สุโขทัย เชียงใหม่ โทร ๐ ๒๒๒๙ ๓๔๕๖ และของบริษัทแองเจิลแอร์ไลน์ กรุงเทพ ฯ - อุดรธานี - เชียงใหม่ โทร ๐ ๒๙๕๓ ๒๒๖๐
            ทางรถยนต์  มีรถประจำทาง วันละหลายเที่ยว ๐ ๒๕๓๗ ๘๐๕๕
                เส้นทางที่ ๑  กรุงเทพ ฯ ไปแยกเข้าสายเอเซีย ผ่านอยุธยา อ่างทอง สิงห์บุรี นครสวรรค์ กำแพงเพชร ตาก ลำปาง เชียงใหม่ ระยะทาง ๖๙๖ กม.เป็นเส้นทางที่สะดวกที่สุดเร็วที่สุด
                เส้นทางที่ ๒  ซ้ำกับเส้นทางแรก แล้วไปแยกที่นครสวรรค์เข้าเส้น ๑๑๗ ไปพิษณุโลก ไปผ่านอุตรดิตถ์ เด่นชัย  ลำปาง ไปเชียงใหม่ ซ้ำกับเส้นแรกช่วงจากลำปาง เส้นนี้ระยะทาง ๖๙๕ กิโลเมตร ถนนหลายช่วงจะคดเคี้ยวไปตามไหล่เขา โดยเฉพาะจากพิษณุโลกไปอุตรดิตถ์ และจากเด่นชัยไปลำปาง ใกล้กว่าช้ากว่า
                เส้นทางที่ ๓  สำหรับนักขับรถ ที่ชอบทดลองขับในเส้นทางที่ทดสอบมือพลขับ คือไปซ้ำกับเส้นทางแรกแม่เมื่อผ่าน จังหวัดตาก ไปแล้วถึงอำเภอเถิน จังหวัดลำปาง ให้เลี้ยวซ้ายเข้าถนนดั้งเดิม และต้องผ่านภูเขากว่า ๕๐ กิโลเมตร แต่ปัจจุบันถนนดี ราดยางตลอดไม่มีตอนไหนหวาดเสียว คือ จากเถินมาผ่าน อำเภอลี้ บ้านโฮ่ง ป่าซาง ลำพูน เชียงใหม่ เส้นนี้เมื่อ ๓๐ กว่าปีมาแล้ว เป็นเส้นเดียวที่จะมาถึงเชียงใหม่ได้ ซึ่งสมัยนั้นผมรับราชการอยู่จังหวัดเชียงใหม่ หากมากรุงเทพ ฯ โดยทางรถยนต์ ก็จะต้องมาด้วยรถจิ๊บทหาร และต้องมีรถเทรลเลอร์ หรือรถพ่วง พ่วงมาด้วยเพื่อบรรทุกน้ำมันมา ๒๐๐ ลิตร เพราะสมัยนั้นปั๊มน้ำมันหายาก ต้องเตรียมน้ำมันอะไหล่เอามาเอง สายนี้ผมพึ่งทดลองวิ่งเมื่อไม่กี่เดือนมานี้เอง ถนนดีมาก วิวสองข้างทางจากอำเภอเถินไปลี้จะสวย หากเป็นฤดูฝนก็จะเขียวชอุ่มไปทั้งภูเขา ไม่มีอันตรายใด ๆ น่าลองขับเที่ยวดู ระยะทางไกลพอ ๆ กัน แต่จะเสียเวลามากกว่าตอนต้องไตเขานี่แหละ
            นอกจากนี้สำหรับนักท่องเที่ยว นักขับรถยังไปเชียงใหม่ได้อีก เช่น พอไปตามเส้นที่ ๒ พอถึงอำเภอเด่นชัย ก็เลี้ยวซ้ายไป จ.แพร่ แล้วต่อไปทาง อำเภอร้องกวาง ก่อนถึงตัวอำเภอร้องกวางก็จะมีถนนเลี้ยวซ้ายไปยังอำเภอสอง ไปออก อำเภองาว จากงาวมาลำปางมาเส้นทางนี้อ้อมสนุกดี หรือจะให้สนุกมากกว่านี้ก็ไปพะเยาก่อน จากงาวไปพะเยา ไม่ไกลประมาณ ๕๐ กิโลเมตร แล้วเลี้ยวซ้ายก่อนถึงตัวเมืองพะเยามาออกอำเภอวังเหนือ มาออกแม่ขจาน (เชียงราย) แล้วเลี้ยวซ้ายมาออก อำเภอดอยสะเก็ด (เชียงใหม่) เป็นการวิ่งอ้อมที่สนุกสนานแต่ได้เที่ยวพะเยาอีกจังหวัดหนึ่ง โดยค้างเสียที่พะเยาสัก ๑ คืน
        สถานที่ท่องเที่ยว
            ทั้งในเมืองและนอกเมืองของเชียงใหม่มากมายเหลือเกิน เรียกว่าเอาเฉพาะเที่ยวเชียงใหม่เฉพาะจุดที่น่าสนใจผมให้ ๗ วัน ยังไม่ทั่ว เอาแค่ในตัวเมืองก็คงไม่สามารถเที่ยวให้ทั่วได้ใน ๓ วัน
            อุทยานแห่งชาติ  เชียงใหม่มีอุทยานแห่งชาติมากยิ่งกว่าจังหวัดใด ๆ คือ ๑๐ อุทยานแห่งชาติ ได้แก่  อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์  อุทยานแห่งชาติศรีลานนา  อุทยานแห่งชาติออบหลวง  อุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง  อุทยานแห่งชาติแม่ตะไคร้  อุทยานแห่งชาติดอยเวียงผา  อุทยานแห่งชาติแม่ฝาง  อุทยานแห่งชาติแม่โถ  อุทยานแห่งชาติเชียงดาว  อุทยานแห่งชาติขุนแจ
            ซึ่งผมคงเล่าให้ฟังได้ไม่ครบทั้ง ๑๐ อุทยาน ฯ เพราะหลาย ๆ แห่งพึ่งตั้งขึ้นใหม่ บางแห่งตั้งนานแล้ว แต่เมื่อก่อนไปลำบากมากก็เลยยังไม่เคยไป จะเล่าให้ฟังเท่าที่เคยผ่านมาแล้ว
            อุทยานแห่งชาติแห่งแรกที่ต้องรีบเล่าเพราะผมไปแม่ฮ่องสอนมาแล้ว ก็มาแวะพักค้างคืนที่อุทยานแห่งชาติแห่งนี้คือ อุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง ซึ่งอยู่ในพื้นที่รอยต่อของอำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ กับ อำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน เรียกว่าพอหลุดออกมาจาก ปาย ก็เข้าเขตอำเภอแม่แตง วิ่งรถเข้ามาในพื้นที่ของอุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดังทันที
            จากอำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน มาตามถนนที่ยกให้เป็นถนนลอยฟ้า เพราะอยู่สูงเสียดเมฆดีแท้ วิ่ง ๆ รถไปอย่าไปตกใจว่าทำไมมีรถอีกหลายคันกำลังวิ่งขวาอยู่บนหัวของเรา เพราะถนนวกวนหักพับ และไต่ขึ้นสูงลิ่วนั่นเอง
            ประมาณกิโลเมตร ๖๕ - ๖๖ จะมีทางแยกขวาไปยังอุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเล ณ จุดนี้ ๑,๔๐๐ เมตร เลี้ยวขวาเข้าไป ๖ กม.จะถึงศูนย์บริการนักท่องเที่ยว มีพระตำหนักเอื้องเงิน เดี๋ยวนี้ทางอุทยานมีบ้านพักรับรองอย่างดี ค่าเช่าไม่แพง บ้านพักพึ่งสร้างใหม่ ๆ ในปลายปี พ.ศ.๒๕๔๕ นี้เอง สวยมากอยู่บนเขาจุดที่ชมวิว ติดต่อ ๐๕๓ ๔๗๑๖๖๙ หรือ จองที่กรุงเทพ ฯ ๐ ๒๕๗๙ ๗๕๘๗
            บ้านพักรับรองของห้วยน้ำดังนั้นที่สร้างใหม่จะอยู่ตรงจุดชมวิวที่สำคัญคือ ดอยกิ่วลม ซึ่งตอนพื้นที่ที่ต่ำลงมานิดหนึ่ง ทำเป็นสนาม เป็นสวนไม้ดอก ไม้ประดับงดงามมาก จุดนี้คือจุดที่จะลงมาชมวิว หรือชมทะเลหมอกในยามเช้าของฤดูหนาว หากเป็นฤดูหนาวแล้วหนาวมาก หนาวจับใจเลยทีเดียว ฤดูร้อนอากาศสบายที่สุด และเลยพื้นที่ที่เป็นบ้านพักไปหน่อยหนึ่ง จัดเตรียมสถานที่ไว้สำหรับกางเต้นท์นอน เจ้าหน้าที่บอกว่าเมื่อตอนปีใหม่ ๒๕๔๖ มีนักท่องเที่ยวมากางเต้นท์นอนกันมากร่วม ๑,๐๐๐ เต้นท์
            ไปห้วยน้ำดังแล้วเที่ยวที่ไหนนอกจากชมวิว จุดชมวิวอีกจุดหนึ่งมีที่ให้กางเต้นท์นอนได้ด้วยคือ ที่ดอยช้าง ซึ่งเขาบอกว่าต้องใช้รถโฟวีลวิ่งขึ้นไป ผมไปแต่ห้วยน้ำดัง ผมวิ่งขึ้นด้วยรถกระป๋องของผม วิ่งอย่างสบาย ๆ รู้จักเปลี่ยนเกียร์ด้วยก็แล้วกัน อย่าไปนึกว่ารถเกียร์อัตโนมัติใช้แค่เพียงเกียร์เดียวต้องรู้จักเปลี่ยน เคยขึ้นดอยเพื่อนมัสการพระธาตุสี่รอยที่ อำเภอแม่ริมยังขึ้นมาแล้วด้วยรถกระป๋องวันนั้นขึ้นด้วยรถขนาด ๑,๖๐๐ ซี.ซี. ด้วยซ้ำไป วันนี้ขึ้นห้วยน้ำดัง รถขนาด ๑,๘๐๐ ซี.ซี.วิ่งได้สบาย
            ถ้าพักแรมที่ห้วยน้ำดังไม่ต้องนำอาหารมาเอง เพราะเดี๋ยวนี้มีสโมสรแล้ว มีอาหารทำขาย แต่ตอนเย็นต้องไปแจ้งเขาล่วงหน้าจะมากินอาหารกันกี่คน เพราะเขาไม่ใช่อาหารตามสั่ง อาหารเป็นชุด แล้วแต่เขาจะจัดเตรียมไว้ ตามสั่งมีอย่างเดียวคือ " ไข่เจียว " สั่งเมื่อไรเป็นได้เมื่อนั้น ทอดเก่งและเร็วด้วย ใช้เป็นกับแกล้มได้ อาหารอื่น ๆ อีก ๓ - ๔ อย่าง รสชาติใช้ได้ ถือว่าอร่อยทีเดียวสำหรับมาพักมากินอาหารบนยอดดอยสูงขนาดนี้ จะนำอาหารมาเองก็ได้แต่ในที่พักเขาไม่ให้ประกอบอาหาร ส่วนพวกพักเต้นท์จะประกอบอาหารได้ ตอนติดต่อที่พักลองถามดู จะไปเที่ยวไปพักที่ห้วยน้ำดัง หรือโป่งเดือดต้องเตรียมการล่วงหน้าหลาย ๆ เดือน ต้องจองที่พักล่วงหน้าสัก ๒ เดือน จะได้พักหรือได้กางเต้นท์แน่นอน แต่คุ้มค่ากับการไปอุทยานแห่งชาติแห่งนี้
            ผมนอนพักที่บ้านพักรับรองของอุทยานแห่งชาติเพียงคืนเดียว บ้านพักสวย มี ๒ ห้องนอน มี ที.วี.ที่ยังรับไม่ได้ (เพราะยังไม่มีเสาอากาศสูง ๆ ) มีเครื่องทำน้ำร้อนใหม่เอี่ยม ยังทำน้ำร้อนไม่ได้ ทำได้แต่น้ำเย็นจัด มีตู้เย็นใบโตที่เครื่องทำงานดีมาก เหมาะสำหรับประชดตัวเอง คือหนาวสั่นงก ๆ อยู่แล้ว กินน้ำเย็นเสียเลย แต่วันที่ท่านผู้อ่านจะตามไปนี้เข้าใจว่าคงเรียบร้อยหมดแล้ว ผมเสียดสีเขาดูอย่างนั้นเอง